باستان‌شناسان با فناوری لیدار شهرهای گمشده جاده ابریشم را کشف کردند

پژوهشی که به‌تازگی در مجله نیچر منتشر شده است، دو سکونتگاه دژبندی‌شده‌ی پنهان زیر کوه‌های آسیای مرکزی را نشان می‌دهد که زمانی در یکی از تقاطع‌های اصلی مسیرهای تجاری جاده ابریشم قرار داشتند. این پژوهش پیشگامانه در جنوب شرقی ازبکستان می‌تواند درک ما از جاده ابریشم را تغییر دهد. این جاده شبکه وسیعی از مسیرهای تجاری بوده که از چین تا مدیترانه گسترش داشته است.

در نقشه‌های مرسوم، چنین فرض می‌شود که مسیرهای تجاری گسترش‌یافته در قاره اوراسیا دور از کوه‌های آسیای مرکزی واقع شده‌اند. اما پژوهش جدید نشان می‌دهد شبکه جاده ابریشم بزرگ‌تر از چیزی بوده است که قبلا تصور می‌شد.

باستان‌شناسان با استفاده از فناوری نقشه‌برداری پهپادی معروف به لیدار (LiDAR) دریافتند که دو شهر تاشبولاک و توگونبولاک گرچه مرتفع و دورافتاده بودند، زمانی به‌عنوان مرکز شهر رونق زیادی داشتند.

هدایت پژوهش جدید را مایکل فراچتی، استاد مردم‌شناسی دانشگاه واشنگتن و فرهود ماکسودوف مدیر مرکز ملی باستان‌شناسی ازبکستان برعهده داشتند. تیم فراچتی کار باستان‌شناسی در تاشبولاک را در سال ۲۰۱۱ آغاز کرد و پژوهش در محوطه توگونبولاک در سال ۲۰۱۸ آغاز شد. گرچه این پروژه به دلیل محدودیت‌های سفر در طول دنیاگیری کووید ۱۹ متوقف شد.

در طول زمان، پیشرفت‌های تکنولوژیکی کشف و نقشه‌برداری از مراکز شهری را که به دلیل موانعی مانند پوشش گیاهی متراکم قابل تشخیص نیستند، متحول کرده است. به لطف سیستم جدید سنجش از راه دور مبتنی بر پهپاد، پژوهشگران تصاویری ثبت کردند که دو سکونتگاه شهری بزرگ را که شامل تعداد زیادی برج دیده‌بانی، قلعه، ساختمان‌های پیچیده و میدان است، آشکار کرد.

توگونبولاک و تاشبولاک حدود پنج کیلومتر از هم فاصله دارند و حدود ۲۱۳۴ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارند. فراچتی در مقاله نوشت مراکز شهری با ارتفاع بیشتر از ۱۸۲۹ متر بسیار نادر هستند.

بنا به باور فراچتی، این شهرها سکونتگاه‌های بزرگ و محل زندگی گروه‌های مختلفی ازجمله صنعتگران، بازرگانان، دامداران، نخبگان سیاسی و سربازان بوده‌اند. تاریخ‌گذاری رادیوکربن نشان می‌دهد هر دو شهر در نیمه اول قرن یازدهم، یعنی زمانی که تقسیم‌های سیاسی صورت گرفت، رو به زوال رفتند.

پژوهشگران می‌گویند دو شهر باستانی که از آن‌ها صحبت شد، آهن یا فولاد تولید و همچنین کالاهای ضروری مورد نیاز مسافران راه ابریشم را فراهم می‌کردند. طبق استدلال پژوهشگران، مردم این شهرها احتمالا منابع جنگلی اطراف خود را نیز بیش از حد تحت بهره‌برداری قرار دادند؛ به‌طوری‌که اقتصاد شهر بی‌ثبات شد و آن‌ها مجبور به ترک منطقه شدند. البته فراچتی می‌گوید زوال این سکونتگاه‌ها احتمالا دلایل متعددی داشته است و کاوش‌های باستان‌شناسی آینده بینش‌های بیشتری دراین‌باره ارائه خواهد کرد.