آیا گربه‌ها با دم‌هایشان ارتباط برقرار می‌کنند؟

احتمالا شاهد حرکت دم گربه‌ها به شیوه‌های مختلف از لرزاندن در حالت عمودی تا تاب‌دادن به این طرف و آن طرف و نگه داشتن آن نزدیک به زمین بوده‌اید؛ اما علاوه بر این که گربه‌ها از دم خود برای حفظ تعادل و کنترل حرکت استفاده می‌کنند، آیا ممکن است بخواهند شرایط روحی و روانی خود را با دمشان نشان دهند؟ و حرکت‌های مختلف دم گربه‌ها چه معنایی دارد؟

کارشناس‌های رفتار گربه‌سان‌ها بر این مسئله توافق دارند که گربه‌ها از دم خود به عنوان بخشی از سیستم گسترده‌تر زبان بدن برای انتقال انواع متنوعی از احساسات استفاده می‌کنند. گربه‌ها برای ابراز ترس، خشم، لذت، رضایت و کنجکاوی به چشم‌ها، گوش‌ها، بدن و دم خود وابسته هستند.

دم گربه به لطف آناتومی منحصر‌به فرد حیوان به شکل قابل توجهی منعطف است. این بخش از بدن گربه از ۱۸ تا ۲۳ استخوان کوچک به نام مهره‌های دمی تشکیل شده است که مانند زنجیر به یکدیگر متصل می‌شوند و به دم امکان می‌دهند به جهت‌های مختلف حرکت کند. وقتی گربه احساسی را تجربه می‌کند، مغز او از طریق عصب پودندال یا عصبی که ماهیچه‌های دم را به سیستم عصبی مرکزی وصل می‌کند، سیگنال‌هایی را به ماهیچه‌های دم می‌فرستد.

رضا محمد، مدرس آناتومی حیوانات از کالج دامپزشکی دانشگاه واشنگتن به لایوساینس گفت:

این نوع برقراری ارتباط تقریبا به صورت آنی رخ می‌دهد و به گربه‌ها امکان می‌دهد دم‌هایشان را به سرعت و دقت برق‌آسایی تکان دهند.

به گفته‌ی میکل دلگادو، رفتارشناس حیوانات از دانشگاه پوردو ایندیانا، دم رو به بالا نشان‌دهنده‌ی رویکردی دوستانه و اجتماعی است. با این حال این نشانه در تمام گربه‌ها مشترک نیست. یک مطالعه درباره‌ی برقراری ارتباط در گربه‌های اهلی و وحشی، نشان داد که گربه‌های وحشی بسیاری از رفتارهای اجتماعی مشابه گربه‌های خانگی را نشان می‌دهند؛ اما سیگنال دم رو به بالا در گربه‌های اهلی معمولاً درطول روابط دوستانه مشاهده می‌شود؛ بنابراین این رفتار احتمالا در فرآیند اهلی‌سازی ایجاد شده است.

دم لرزان اغلب اوقات نشانه‌ای از هیجان است. با این‌حال دم پف‌کرده می‌تواند واکنشی به تهدید مثل دیدن گربه‌ای خارج از خانه و تلاشی دفاعی برای بزرگ نشان‌دادن خود باشد. این واکنش مشابه زمانی است که موی انسان در واکنش به ترس سیخ می‌شود.

انسان‌ها دارای ماهیچه‌های کوچکی به نام آرکتور پیلی (ماهیچه راست‌کننده مو) در قسمت پایه‌ی پیاز مو هستند و هنگامی که می‌ترسیم، این ماهیچه‌ها منقبض و باعث می‌شوند موها به صورت صاف بایستند. گربه‌ها هم ماهیچه‌های مشابهی را در پایه‌ی دمشان دارند که در شرایط تهدید باعث پف‌کردن دم می‌شوند و گربه‌ها را بزرگ‌تر و ترسناک‌تر به‌نظر می‌آورند.

دلگادو می‌گوید دم پائین آمده اساسا به ترس مربوط است؛ چرا که گربه تلاش می‌کند خود را کوچک‌تر نشان دهد یا از خود محافظت کند. یک گربه‌ی ترسیده ممکن است دم خود را زیر بدن مخفی کند یا دور بدنش بپیچاند و اگر گربه دم خود را به زمین کوبید یا آن را به سرعت از سمتی به سمتی دیگر یا از بالا به پائین تکان داد، می‌تواند نشانه‌ی خشم باشد.

تفسیر وضعیت احساسی گربه براساس دم آن ساده به نظر می‌رسد؛ اما شرایطی که حیوان در آن قرار دارد نیز حائز اهمیت است. باید به یاد داشته باشید که نمی‌توانید صرفا با دیدن یک بخش از بدن گربه بگویید چه احساسی دارد. همیشه باید کل بدن گربه و همچنین اتفاقات محیط را درنظر بگیرید.

علاوه بر این، گربه‌ها ممکن است بسته به تعامل خود با انسان‌ها یا گربه‌های دیگر، به روش‌های متفاوت با دمشان ارتباط برقرار کنند. برای مثال پژوهشی در سال ۲۰۲۱ که در مجله‌ی Animals منتشر شد، نشان داد که وقتی گربه‌ها با یکدیگر تعامل دارند، معمولا دم خود را پائین نگه می‌دارند و برای ابراز احساسات بیشتر به گوش‌هایشان تکیه می‌کنند.

گوش‌های راست نشان‌دهنده‌ی دوستی هستند، در حالی که گوش‌های پهن‌شده ممکن است نشانه‌ی خصومت باشند. درهمین‌حال، پژوهشگران دریافتند که گربه‌ها هنگام نزدیک‌ شدن به انسان‌ها، به‌خصوص پیش از مالیدن خودشان به پاهای ما، اغلب دمشان را بالا نگه می‌دارند.

پس دفعه‌ی بعد که با گربه‌ی خود یا گربه‌ای دیگر روبه رو شدید، کمی وقت بگذارید و تلاش کنید تا معنای رفتار آن‌ها را از روی حرکات دمشان تشخیص دهید.