هوش کلاغ‌ها دوباره ما را شگفت‌زده کرد: این بار با مهارت‌های هندسی

کلاغ‌ها گاهی اوقات به خاطر رفتارهایشان آوازه خوبی ندارند؛ آن‌ها را به عنوان پرندگانی پر سر و صدا و مزاحم می‌شناسند و افسانه‌ها معمولاً کلاغ‌ها را با مرگ و بدبختی مرتبط می‌سازند. اما به گفته «آندریاس نیودر»، عصب‌فیزیولوژیست دانشگاه «توبینگن» آلمان، کلاغ‌ها لایق محبت و توجه بیشتری هستند. این پرندگان نه تنها می‌توانند بسیار بامزه و اجتماعی باشند، بلکه از نظر هوش نیز در سطح بالایی قرار دارند؛ به ویژه در زمینه هندسه، همان‌طور که نیودر به تازگی کشف کرده است.

در مقاله‌ای که به تازگی در نشریه Science Advances منتشر شد، نیودر و همکارانش نشان دادند که کلاغ‌ها توانایی شگفت‌انگیزی در تشخیص اشکال دارند و از ناهنجاری‌های هندسی به عنوان نشانه‌های شناختی استفاده می‌کنند. کلاغ‌ها حتی قادر به تشخیص تفاوت‌های بسیار ظریف نیز بودند.

در آزمایش، کلاغ‌ها در مقابل یک صفحه دیجیتال نشسته بودند که ترکیب‌های پیچیده‌ای از اشکال را تقریباً شبیه بازی ویدیویی نمایش می‌داد. ابتدا به آن‌ها آموزش داده شد که برای دریافت پاداش به یک شکل خاص نوک بزنند. سپس با همان شکل، در میان پنج شکل دیگر روبرو شدند. به عنوان مثال، یک شکل ستاره‌ای که در میان پنج شکل دایره‌ای قرار داشت و اگر به درستی شکل غیرمعمول را انتخاب می‌کردند، پاداش دریافت می‌کردند.

نیودر توضیح می‌دهد: «در ابتدا، [شکل غیرمعمول] بسیار واضح بود.» اما وقتی مشخص شد کلاغ‌ها با نحوه کار بازی آشنا شده‌اند، نیودر و تیمش اشکال چندضلعی مشابه‌تری را معرفی کردند تا ببینند آیا کلاغ‌ها هنوز هم می‌توانند اشکال غیرمعمول را شناسایی کنند یا نه.

نیودر می‌گوید: «آن‌ها به ما نشان می‌دادند که اگر شکلی را ببینند که فقط یک مربع نبود و کمی کج هم بود، می‌توانستند آن را تشخیص دهند، حتی در میان تمام مربع‌های دیگر. واقعاً شگفت‌انگیز بود که آن‌ها بدون نیاز به آموزش بیشتر، قادر به شناسایی اشکال غیرمعمول براساس تفاوت‌های هندسی بودند.» حتی زمانی که محققان از دادن پاداش به آن‌ها خودداری کردند، کلاغ‌ها همچنان به نوک‌زدن به اشکال غیرمعمول ادامه دادند.

تشخیص اشکال بر اساس ویژگی‌های هندسی، مانند طول اضلاع یا زوایای داخلی، به مراتب پیچیده‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد. «جورجیو والورتگار»، عصب‌شناس دانشگاه «تورنتو» در ایتالیا که در تحقیق جدید مشارکت نداشته، توضیح می‌دهد که تقریباً تمامی حیوانات قادرند تا حدی تفاوت‌های طول یا مساحت سطوح را تشخیص دهند. اما برای شناسایی این که مثلاً مربع‌ها و مثلث‌ها دارای تعداد متفاوتی از اضلاع یا زوایای داخلی مختلف هستند، به توانایی شناختی بیشتری نیاز است.

والورتگار می‌گوید: «در گذشته، دیدگاه عمومی میان دانشمندان این بود که دانش هندسی صحیح و اقلیدسی که بر اشیاء اعمال می‌شود، احتمالاً مختص انسان‌ها است.» اما تحقیقات نیودر اکنون این فرضیه را به چالش کشیده، زیرا کلاغ‌ها نشان‌دهنده نوعی شناسایی شهودی و ادراکی از ویژگی‌های هندسی هستند.

اما چرا کلاغ‌ها در زمینه هندسه توانمندند؟ دانشمندان معتقدند که این توانایی احتمالاً ریشه تکاملی دارد. والورتگار اظهار می‌کند: «من گمان می‌کنم که منشأ و انگیزه‌ی رشد این قابلیت‌ها عمدتاً به توانایی جهت‌یابی فضایی مربوط می‌شود. به عبارتی، ممکن است کلاغ‌ها به دلیل عادات تغذیه‌ای یا عوامل دیگر بیشتر از سایر گونه‌ها به این مهارت نیاز داشته باشند.»

این مزایا به سادگی می‌تواند شامل سایر حیوانات نیز شود و نیودر و والورتگار هر دو بر این باورند که اگر پرندگان دیگر یا هر نوع حیوان دیگری به دلایل مختلف قادر به انجام فعالیت‌های مشابه باشند، جای تعجب ندارد. نیودر می‌گوید: «این توانایی‌ها در نهایت از منظر بیولوژیکی تکامل یافته‌اند، زیرا به بقا یا تولید مثل کمک می‌کنند.»

قابلیت‌های شناختی کلاغ‌ها ممکن است به شیوه‌های گوناگون توسعه یافته باشند. به عنوان مثال، قشر مغزی ما که مسئول یکپارچه‌سازی انواع مختلف اطلاعات و ایجاد هوش و آگاهی است، در پرندگان به شکل کامل توسعه نیافته است. در عوض، پرندگان دارای ساختارهای ساده‌تری از نورون‌های مستقل هستند. نیودر توضیح می‌دهد که با وجود این تفاوت‌های ژنتیکی، این حیوانات به طرز شگفت‌انگیزی باهوش هستند؛ بنابراین روشن است که تکامل دو مسیر متفاوت برای ایجاد رفتارهای انعطاف‌پذیر در حیوانات یافته است.

نیودر امیدوار است که تحقیقات آینده بتواند نشان دهد کدام قسمت‌های مغز کلاغ مسئول این نوع هوش هندسی هستند. او می‌افزاید: «مهم است که ما بتوانیم با این حیوانات کار کنیم و آن‌ها را مورد مطالعه قرار دهیم. ما از این طریق اطلاعات زیادی درباره مغزهای آن‌ها و همچنین مغزهای خودمان کسب خواهیم کرد، زیرا مهارت‌های بنیادی مشترکی داریم.»