کشف ماده اولیه برای داروی ضد پیری در انار

آیا واقعا انار ابرقهرمان میوه‌ها و قادر به مقابله با فرایند سالخوردگی است؟ تا پیش از این مدارک مستدل علمی در این زمینه بسیار ضعیف بوده‌اند و تنها روش‌های بازاریابی بحث‌برانگیز باعث این گمانه‌زنی بودند. اما یک گروه تحقیقاتی در مؤسسه‌ی پلی‌تکنیک فدرال لوزان سوئیس (EPFL) به همراه شرکت آمازنتیس در نظر داشت تا نگاه نزدیک‌تری به این موضوع بیندازد. اعضای گروه کشف کردند که وقتی باکتری‌های ساکن روده یک مولکول خاص میوه‌ی انار را تغییر می‌دهند، این مولکول جدید می‌تواند به ماهیچه‌های بدن در مقابله با یکی از عوامل اصلی سالخوردگی کمک کند. نتیجه آزمون‌های جانوری در کرم‌های لوله‌ای و جوندگان، شگفت‌انگیز بوده است. گرچه هنوز آزمون‌ انسانی این فرآیند در دست اجرا است، دانشمندان نتایج امیدبخش تحقیقات اولیه‌ی روی نمونه‌های حیوانی را در مجله‌ی معتبر پزشکی نیچر منتشر کرده‌اند.

هنگامی که به سن ما افزوده می‌شود و به سمت سالخوردگی می‌رویم، سلول‌های بدن ما بیش از پیش تلاش می‌کنند تا نیروگاه‌های داخلی‌شان را که میتوکندری نامیده می‌شود، حفظ و نگهداری کنند. این اندامک درون‌سلولی پس از پیر شدن سلول، دیگر نمی‌تواند وظایف حیاتی خود را به انجام برساند و درون سلول بلااستفاده می‌شود. زوال درون‌سلولی بر سلامت بسیاری از بافت‌های بدن از جمله ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارد و این اندام درگذر سال‌ها ضعیف می‌شوند. گمان می‌رود که زوال میتوکندری در بیماری‌های دیگر سالخوردگی مانند پارکینسون نیز عامل کلیدی باشد.

مولکولی که حاصل از تغییر درون‌تنی انار شناسایی شده است، به‌تنهایی قادر است توانایی بازیابی میتوکندری معیوب را به سلول‌های سالخورده بازگرداند. مولکول فوق، یورولیتین اِی (Urolithin A) نام دارد. پاتریک آبیشر، عضو گروه تحقیقاتی مزبور، می‌گوید:

این مولکول تنها ماده‌ی مؤثر شناسایی شده است که توان بازیابی میتوکندری (Mitophagy) را در سلول‌ها دوباره فعال می‌کند. این مولکول کاملا طبیعی و غیر سنتزی است و آثار آن قدرتمند و قابل اندازه‌گیری هستند.

برای انجام آزمون‌های جانوریِ این آزمایش، از نوعی کرم‌ لوله‌ای با نام علمی سی.الگانس استفاده شد. این گونه در میان محققانِ زمینه‌ی سالخوردگی، بسیار محبوب است زیرا نمونه‌ی مورد آزمایش، تنها پس از گذشت ۸ تا ۱۰ روز سالخورده به‌حساب می‌آید. طول عمر کرم‌های لوله‌ای که با مولکول یورولیتین آزمایش شده بودند، در مقایسه با گروه کنترل بیش از ۴۵ درصد افزایش یافت. این نتایج اولیه‌ی امیدوارکننده، گروه تحقیقاتی را بر آن داشت تا مولکول فوق را روی حیوانات (که در مقایسه با کرم‌های لوله‌ای، اشتراکات زیستی بیشتری با انسان دارند) آزمایش کنند.

در جوندگان نیز مانند کرم‌های لوله‌ای، کاهش چشمگیری در مقدار میتوکندری‌های ازکارافتاده مشاهده شد. همچنین در جوندگان، فرایند بازیابی سلولی قدرتمندی رخ داد. این فرایند باعث شد با بازیابی ماهیچه‌ها، توان بدنی موش‌های سالخورده (حدود دوساله) مورد آزمایش تا ۴۲ درصد بهتر از موش‌های هم‌سن در گروه کنترلی بشود.

پیش از این‌که با عجله برای خرید انار از خانه بیرون بروید، باید توجه کنید که خود این میوه فایده‌ای ندارد؛ بلکه تنها حاوی پیش ساز مولکولی است که خواص مزبور را دارا است. این پیش ساز حتما باید توسط میکروب‌های روده به ماده‌ی مؤثر تبدیل شود و از آنجا که نوع و مقدار فلور میکروبی و میکروبیوم جانداران گوناگون متفاوت است، مقدار یورولیتین اِی تولیدشده در بدن هر یک نیز متفاوت خواهد بود. برخی از گونه‌ها و حتی برخی نمونه‌ها از یک گونه‌ی جانوری، این باکتری‌های خاص مورد نیاز را درون بدن خود ندارند. بنابراین اگر شما هم یکی از این دسته‌ی بدشانس باشید، تفاوتی نمی‌کند که چه مقدار آب انار بنوشید!

اما نگران نباشید. پژوهشگران در حال بررسی راهکارهایی برای افرادی هستند که باکتری‌های مناسب ندارند. یکی از محققین تیم تحقیقاتی اولیه با بنیان‌گذاری شرکتی به نام آمازتیس، روشی توسعه داده است تا مقادیر کافی از یورولیتین را به بدن انسان‌ها برساند. هم‌اکنون این شرکت تست‌های اولیه‌ی کلینیکی روی بیماران خاصی در برخی بیمارستان‌های اروپا انجام می‌دهند.

به نظر یکی دیگر از دانشمندان این گروه تحقیقاتی به نام جان آورِکس، بسیار نامحتمل است که یوروتلین ای روی انسان مؤثر نباشد. گونه‌هایی بسیار دور از هم از نظر تکاملی (کرم‌های لوله‌ای و موش‌ها) به یک شکل به این ماده پاسخ مثبت داده‌اند. همین می‌تواند اساسی برای شکل‌دهی این فرضیه باشد که سازوکار ضد پیری یوروتلین به گونه وابسته نیست، بلکه یک سازوکار اساسی در تمامی موجودات زنده است.

عملکرد یوروتلین اِی نتیجه‌ی ده‌ها میلیون سال‌ تکامل موازی گیاهان، باکتری‌ها و حیوانات است. پیش ساز مولکول یوروتلین اِی نه‌تنها در انار بلکه به مقادیر کمتر در بسیاری از مغزها و توت‌ها یافت می‌شود. هنگامی که بدن این ماده را برای خود، بسیار مفید تشخیص داده، انتخاب طبیعی و تکامل باعث شده است تا باکتری‌های سازنده‌ی آن در بدن موجودات باقی بمانند. اکنون تلاش محققان و شرکت‌های تحقیقاتی، پشت سر گذاشتن قوانین سفت و سخت برای تأییدیه‌های کلینیکی این ماده و بهره‌مند ساختن همه‌ی افراد از نتیجه‌ی میلیون‌ها سال تکامل است.

این پژوهش مؤسسه‌ی سوئیسی موجب شده است طیف وسیعی از امکانات مقابله با تحلیل ماهیچه‌ها و احتمالا دیگر آثار پیری به وجود آید. یوروتلین اِی به احتمال قوی در جایی که بسیاری دیگر از داروها شکست خورده‌اند، موفق خواهد بود. آورکس که به‌تازگی مقاله‌ای درباره‌ی کشف مولکول ضد پیری دیگری در مجله‌ی ساینس به چاپ رسانده است، در اهمیت پژوهش‌های خود می‌گوید:

رویکرد تغذیه‌ای قلمرو جدیدی گشوده است که داروسازی مدرن کمتر به آن می‌پردازد. این یک تغییر واقعی در رویه‌ی علمی ما خواهد بود.