اثبات اولین شواهد از تأثیر مستقیم سلول‌‌های ایمنی پوست بر رشد مو

برای نخستین بار محققان با آزمایشی روی موش‌های آزمایشگاهی، دریافتند که سلول‌های ایمنی معمول موجود در پوست مستقیما مسئول فعال شدن سلول‌های بنیادی رشد مو درون پوست هستند. بدون این ماشه‌ی زیستی، فولیکول‌های مو کار خود را انجام نمی‌دهند؛ حتی اگر سلول‌های بنیادی لازم را در اختیار داشته باشند. از آنجا که سازوکار رشد مو در موش‌ و انسان‌ مشابه است، محققان امیدوارند سازوکار جدید کشف‌شده بتواند درک بهتری از ریزش موی منطقه‌ای و دیگر انواع طاسی سر ارائه کند.

از میان انواع سلول‌های ایمنی موجود در بدن ما انسان‌ها، زیرگروهی با نام لنفوسیت تی تنظیم‌کننده یا به‌اختصار Treg وجود دارند. اکثر Treg-ها در غدد لنفاوی هستند و به کنترل عفونت‌ها در بدن کمک می‌کنند؛ اما گروهی از Treg-ها هستند که در قسمت‌های دیگر بدن مانند ماهیچه‌ها یا بافت ریه یافت می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهند که این سلول‌های Treg موجود در بافت‌ها (Tissue-resident Tregs) نقش‌های ویژه‌ای در اندامی که در آن یافت می‌شوند به عهده دارند. دانشمندان می‌دانند که Treg-های زیادی در پوست انسان‌ها و موش‌ها یافت می‌شوند؛ ولی اطلاعات بسیار اندکی از کارایی این سلول‌ها موجود است. با مشاهده‌ی تعداد زیادی از این Treg-های پوستی در نزدیکی فولیکول‌ها، گروهی از محققان دانشگاه کالیفرنیا سان‌فرانسیسکو (UCSF) تصمیم به آزمایش فرضیه‌ی ارتباط این سلول‌های ایمنی ویژه با رشد مو گرفتند.

یافته‌ی آن‌ها نه‌تنها ارتباط این دو را تأیید کرد، بلکه نشان داد Treg نقش ماشه‌ی زیستی مستقیم در رشد مو را ایفا می‌کند. بنابراین Treg کلیدی‌ترین نقش در رشد مو را بر عهده دارد. مایکل روزنبلوم، یکی از محققان برجسته‌ی این گروه تحقیقاتی، می‌گوید:

فولیکول‌های موی ما مدام بازیافت می‌شوند. وقتی یک تار مو می‌ریزد، قسمتی از فولیکول نیز با آن از دست می‌رود که باید مجددا رشد کند. پیش از این تصور می‌شد تنها سلول‌های بنیادی در این فرایند نقش دارند؛ ولی اکنون ما فهمیدیم که Treg نیز جزئی جدانشدنی این سازوکار است.

در پستانداران، بازیابی فولیکول مو الگوی مشخصی دارد و بین دو فاز رشد (که با نام آناژن شناخته می‌شود) و فاز استراحت (تلوژن) در گردش است. گروه تحقیقاتی مقادیر Treg را در پوست موش‌های آزمایشگاهی در حین این دو فاز رشد مو بررسی کردند. یافته‌ها حاکی از آن بودند که در فاز تلوژن، مقادیر این سلول‌های ویژه‌ی ایمنی بسیار بیشتر است. Treg-های بسیار فعال در انتهای فاز استراحت رشد مو (تلوژن) با مقادیری تا سه برابر بیشتر از حالت عادی اطراف فولیکول‌ها یافت شدند.

پژوهشگران با الهام از این ارتباط معنی‌دار، در قدم بعدی به بررسی سازوکار زیستی ارتباط بین Treg-ها و سلول‌های بنیادی بازسازی فولیکول مو پرداختند. برای این کار، آن‌ها از موش‌هایی استفاده کردند که دست‌کاری ژنتیکی شده بودند و Treg-های آن‌ها قابلیت از کار انداخته شدن داشتند. نقطه‌ای از کمر موش‌ها برای آزمایش و نمونه‌برداری انتخاب شد. سپس برای ۳۰ ثانیه این ناحیه در معرض کرم موبر قرار گرفت. هنگامی که به این روش مو را حذف می‌کنید، فولیکول‌های مو همگی به فاز فعال رشد مو تغییر فاز می‌دهند. سپس پژوهشگران برای ۱۴ روز فرایند رشد دوباره‌ی مو را بین موش‌های عادی (به‌عنوان نمونه‌ی کنترل) و موش‌هایی که سلول‌های Treg آن‌ها دست‌کاری شده بود، تحت نظر گرفتند.

در موش‌هایی که Treg آن‌ها از کار انداخته شده بود، در ۳ روز اول پس از حذف موها هیچ رویش مجددی دیده نشد و آن‌ها یک ناحیه‌ی بدون مو بر پشت خود داشتند. در بررسی‌های دقیق‌تر مشخص شد که Treg-ها مسئول مستقیم فعال شدن سلول‌های بنیادی برای بازسازی فولیکول و رشد مو هستند. این یک سازوکار ارتباطی بین سلولی به نام Notch signalling pathway است. پروتئینی به نام Jag1 نیز در این سازوکار دخیل است.

در ادامه محققان متوجه شدند که حتی جایگزینی Treg-ها با ذرات پوشیده از پروتئین Jag1 نیز همان تأثیر را بر رشد مو دارد. یعنی پروتئین Jag1 سیگنال زیستی فعال شدن سلول‌های بنیادی برای رشد مجدد مو است. روزنبلوم در این باره می‌گوید:

به نظر می‌رسد سلول‌های ایمنی Treg و سلول‌های بنیادی پوست در کنار هم تکامل یافته‌اند. بنابراین Treg ها نه‌تنها از سلول‌های بنیادی در مقابل عفونت‌ها محافظت می‌کنند، بلکه در فعالیت‌های بازسازی سلولی آن‌ها نیز دخالت دارند. اکنون پس از این تکامل طولانی‌مدت، زمان بازسازی سلول‌های بنیادی کاملا در اختیار سلول‌های Treg است.

این گامی بزرگ برای کشف سازوکار رویش مجدد مو محسوب می‌شد که پیش از این در موش‌ها ناشناخته بود. ولی هنوز راه زیادی باقی است تا بتوان نظر داد آیا سلول‌های Treg انسانی دارای نقص، عامل ریزش مو در انسان‌ها هستند یا خیر! اما نتایجی از دیگر تحقیقات منتشرشده اخیر، این ظن را بسیار تقویت کرده است. در این پژوهش جدید دانشمندان در بررسی جامع ژنتیکی ریزش موی منطقه‌ای، متوجه جهش‌هایی در ژن‌های عملیاتی Treg-ها شدند. قدم بعدی تحقیق روی تأثیر treg و سازوکار آن‌ها بر فرآیند التیام زخم‌ها و انواع ریزش مو در انسان‌ است.

در مقاله‌ی اصلی نوشته شده است:

بسیار مهم است که مشخص شود آیا این سازوکارها قابل تعمیم به بیماری‌های نقص بافت پوششی انسان نیز هستند یا نه و آیا می‌توان از Treg برای توسعه‌ی درمان‌های جدید بازسازی بافت با سلول‌های بنیادی استفاده کرد یا خیر.

این نتایج جدید در تکمیل دانش متخصصان پوست و مو نقش شایانی خواهند داشت. همین اوایل ماه پیش محققان کشف پروتئینی را گزارش کردند که سلول‌های بنیادی پوست را در موش‌ها به سلول فولیکول مو تبدیل می‌کند. حال محققان در حال بررسی نقش این پروتئین در ریزش موی انسان هستند.

نتایج این تحقیقات در مجله‌ی علمی Cell منتشر شده است.