بهبود حافظه انسان با استفاده از تحریک الکتریکی مغز
مغز انسان یک عضو دقیق و بسیار پیچیده است که در اصل از طریق فرآیندهای الکتروشیمیایی عمل می‌کند؛ بنابراین استفاده از جریان الکتریکی ضعیف و ایجاد تغییراتی در نحوه‌ی عملکرد مغز روشی است که توسط متخصصین عصب‌شناس کاملا تأیید شده و قابل قبول است. از تحریک عمقی مغز برای کنترل و کاهش علائم افسردگی تا ایجاد تغییراتی در ماده‌ی خاکستری مغز برای بهبود بینایی فرد، تکنیک‌هایی هستند که در آن‌ها از جریان الکتریکی استفاده می‌شود.
از نظر بسیاری از متخصصین نورولوژی، این تکنیک‌ها برای درمان بیماری‌های مغز و اعصاب بسیار امیدوارکننده و نویدبخش هستند. تحقیق جدیدی که در امپریال کالج لندن انجام شده است، نشان می‌دهد که تکنیک ترانس کرانیال به هماهنگ کردن اجزای مختلف مغز کمک کند. دانشمندان معتقد هستند که این انطباق و هماهنگی در عملکرد بخش‌های مختلف مغز می‌تواند باعث بهبود حافظه و همچنین درمان بیمارانی شود که حافظه و توانایی شناختی آن‌ها دچار اختلال شده است. دانشمندان بسیار خوش‌بین هستند که با استفاده از این تکنیک، در آینده بتوانند اختلالات نورولوژیک را درمان کنند.
در این مطالعات، دانشمندان از تحریک ترانس کرانیال با جریان متناوب استفاده کردند و در دو منطقه از مغز، این جریان الکتریکی نوسانی را تحت کنترل داشتند. این جریان الکتریکی ضعیف به پیشانی بیمار متصل شد تا اینکه قسمت میانی لوب پیشانی و قسمت پایینی لوب آهیانه‌ای مغز، هماهنگ و منطبق با هم عمل کنند. این دو قسمت از مغز به‌عنوان دو قسمتی شناخته می‌شوند که در عملکرد حافظه و توانایی شناختی بسیار نقش دارند؛ مخصوصا حافظه‌ی کوتاه‌مدت که به ما کمک می‌کند در هر لحظه عملکرد درست و مقتضی داشته باشیم.
به‌طور مثال وقتی ما خریدمان را داخل اتومبیل جا می‌گذاریم، در آن لحظه که از منزل خارج می‌شویم و به سمت اتومبیل خود می‌رویم تا اقلام فراموش‌شده را برداریم، این حافظه‌ی کوتاه‌مدت و عملکرد صحیح حافظه است که به ما کمک می‌کند تا به یاد بیاوریم برای چه از منزل خارج شدیم و چه چیزی را قرار است که از داخل ماشین برداریم.
دانشمندان برای بررسی تأثیر فرآیند هماهنگ‌سازی قسمت‌های مختلف مغز از ۱۰ نفر برای انجام آزمایشات و تحقیقات خود استفاده کردند تا عملکرد حافظه‌ی این افراد را طی آزمایشاتی که به‌تدریج کمی سخت‌تر می‌شد، مورد بررسی قرار دهند. در آزمایشات اولیه از این افراد خواسته شد تا تشخیص دهند که آیا عدد نشان داده‌شده روی صفحه‌ی مانیتور همان عددی است که کمی پیش‌تر روی صفحه، نمایش داده شده یا اینکه عدد دیگری است؛ این مرحله از آزمایش بسیار ساده است. اما در مرحله‌ای که آزمایش کمی سخت‌تر می‌شود، از فرد آزمون‌شونده پرسیده می‌شود که آیا عدد روی صفحه‌ی مانیتور همان عددی است که دو صفحه پیش‌تر نشان داده شده یا اینکه عدد دیگری است.
در طی این آزمایشات که حافظه‌ی افراد مورد بررسی قرار می‌گرفت، از تکنیک تحریک ترانس کرانیال استفاده شد تا آن دو منطقه از مغز که در حافظه نقش دارند، با فرکانس تتا هماهنگ باشند یا اینکه هماهنگ و منطبق نباشند و در هر دو حالت، امواج مغزی این افراد را مورد بررسی قرار دادند. محققان دریافتند که وقتی این دو قسمت مغز با هم در حال نوسان هستند، زمان پاسخ‌دهی به سؤالات سخت‌تر برای بررسی عملکرد حافظه بسیار کوتاه‌تر می‌شود. در واقع این آزمایشات نشان می‌دهند که هماهنگی بین این دو قسمت مغز که در حافظه دخیل هستند، باعث می‌شود فرد آزمون‌شونده سؤالات دشوارتر درباره یاد‌آوری اعداد را با همان سرعتی پاسخ دهد که به سؤالات آسان جواب داده است. به عبارت دیگر فرد آزمون‌شونده، عددی را که دو صفحه قبل‌تر دیده است به‌راحتی و بسیار سریع به خاطر می‌آورد.
این اولین آزمایشی نیست که نشان می‌دهد استفاده از تکنیک تحریک ترانس کرانیال با جریان متناوب باعث بهبود حافظه می‌شود. سال گذشته نیز در طی انجام آزمایشاتی، گروهی از افراد آزمون‌شونده در این بررسی‌ها مشارکت کردند. هنگامی که این افراد در حال خواب بودند با استفاده از تحریک الکتریکی مغز، امواج مغزی آن‌ها ثبت و بررسی می‌شد. نتایج این بررسی‌ها نشان داد که وقتی این جریان الکتریکی هم‌زمان با مرحله دوم خواب و شکل‌گیری امواج Sleep spindle به مغز داده می‌شود، این تحریک الکتریکی باعث می‌شود حافظه‌ی افراد بهبود یابد و نسبت به قبل عملکرد بهتری داشته باشد. همچنین بررسی‌های دیگر نشان داده‌اند که با استفاده از تحریک مغناطیسی مغز می‌توان حافظه‌ی افراد را بهبود بخشید.
مطالعه‌ای که در اوایل سال جاری انجام شده است، نشان می‌دهد که با استفاده از تحریک مغناطیسی مغز، می‌توان حافظه‌ی خاص یا اپیزودیک را نیز تقویت کرد. در صورتی که سیگنال‌های الکترومغناطیس به شکل متمرکز به مغز فرستاده شود، در بهبود حافظه‌ی حوادث خاص یا حافظه‌ی اپیزودیک بسیار تأثیرگذار خواهد بود.
دانشمندان اکنون به دنبال مشخص کردن این هستند که آیا برای بهبود عملکرد مغزی بیمارانی که مغزشان دچار آسیب‌های جدی شده است، می‌توان از این تکنیک‌ها استفاده کرد یا خیر.
یکی از دانشمندان عصب‌شناس در بخش پزشکی امپریال کالج لندن که در حقیقت مسئول این گروه تحقیقاتی نیز هست، در این مورد می‌گوید:
گام بعدی این است که ببینیم آیا تحریک الکتریکی مغز در کنار روش‌های تصویربرداری از مغز می‌تواند برای درمان بیمارانی که دچار آسیب‌های مغزی شده‌اند مؤثر واقع شود یا خیر؟ امیدوار هستیم که این تکنیک‌ها سرانجام روزی برای درمان بیمارانی که ارتباط عصبی بین قسمت‌هایی از مغز آن‌ها آسیب دیده است، مفید واقع شود. بسیار خوش‌بین هستیم که در آینده‌ی نزدیک این تکنیک‌ها حتی برای درمان افرادی که دچار سکته‌ی مغزی و بیماری صرع شده‌اند، مورد استفاده قرار بگیرد.
نتایج این بررسی‌ها در نشریه علمی elife منتشر شده است.
نظرات