ویرایش ژنتیکی موفقیت‌آمیز جنین انسان برای نخستین بار در پورتلند
پژوهشگران در پورتلند برای نخستین بار موفق به ویرایش یک جنین انسانی شده‌اند. این کار باعث افزایش امیدها در خصوص کارکردها و قابلیت‌های کریسپر می‌شود و از طرفی به‌عنوان یک گام مهم در مسیر ما برای تولید نخستین انسان دستکاری‌شده از نظر ژنتیکی محسوب می‌شود.
احتمالا همه‌ی کسانی که اندکی با اخبار علمی و رویدادهای علمی آشنایی دارند و در چند سال اخیر آن‌ها را دنبال کرده‌اند، می‌دانند که کریسپر چیست یا دست کم در با این فناوری دگرگون‌کننده که به ما اجازه‌ی ایجاد تغییر در DNA می‌دهد، آشنا هستند. مولکول دی‌ان‌ای در واقع کد مرکزی حیات است.
روزی خواهد رسید که ما به کمک کریسپر خواهیم توانست ژن‌های بدن را به‌منظور از میان بردن بیماری‌های ژنتیکی حذف کنیم، ژن‌های جدیدی به‌منظور تقویت گستره‌ی عملکردهای متنوع زیستی اضافه کنیم یا حتی بتوانیم جنین‌های انسانی را از نظر ژنتیکی و برای ایجاد کلاس جدیدی از انسان‌ها یا شاید ابرانسان‌ها ویرایش کنیم.
اما قبل از رسیدن به این نقطه‌ی رؤیایی باید پژوهش‌های بسیاری را پشت سر بگذرانیم.
چند روز پیش یکی از همین پژوهش‌های مهم به نتیجه رسید. به‌تازگی گزارشی از پایگاه مربوط به مرکز MIT منتشر شده است که بر پایه‌ی آن، نخستین تلاش دانشمندان برای ایجاد یک جنین انسان دستکاری‌شده از نظر ژنتیکی در ایالات متحده توسط گروهی از پژوهشگران پورتلند انجام شده است.
جان وو که در این پروژه مشارکت داشته است و به‌عنوان یکی از اعضای انستیتوی سالک فعالیت می‌کند، در گفتگو با پایگاه خبری MIT گفت:
تا جایی که من اطلاع دارم، این بررسی نخستین مطالعه‌ی از نوع خود است که در آمریکا انجام می‌شود.
شوخرات میتالیپف از دانشگاه سلامت و علوم اورِگِن، سرپرستی این پژوهش‌ها را بر عهده داشته است. با اینکه تا به حال جزئیات زیادی در مورد این پژوهش منتشر نشده؛ اما منابع مرتبط با این گروه‌ها تصریح کرده‌اند که پژوهش اخیر، شامل تغییر دادن DNA جنین تک‌سلولی با استفاده از روش ویرایش ژنی کریسپر بوده است.
علاوه بر آن، میتالیپف بر این باور است که آن‌ها به دو طریق موفق به شکستن رکوردهایی شده‌اند: در وهله‌ی اول توانسته‌اند در شمار جنین‌های مورد آزمایش، رکورد تازه‌ای ثبت کنند. همچنین وی نخستین پژوهشگر موفق در توضیح نتیجه‌بخش این نکته محسوب می‌شود که تصحیح ژن‌های ناکارآمد و دارای ایرادی که منجر به رخ دادن بیماری‌های ناخواسته می‌شوند، به طریق ایمن و پربازده‌ی امکان‌پذیر است.
جنبه‌های فوق بسیار قابل توجه هستند؛ زیرا با وجود گذشت چندین سال از زمان پیدایش کریسپر و استفاده از آن در ژنتیک، این روش کاملا جدید محسوب می‌شود و باید در نظر داشت که چنین روشی، گاهی می‌تواند پیامدهای ناخواسته‌ای هم داشته باشد.
کاری که پیش از این در این زمینه انجام و دستاوردهای آن در Nature Methods منتشر شده است، نشان می‌دهد که CRISPR-Cas9 می‌تواند منجر به ایجاد جهش‌های ناخواسته شود.
با این حال، کار آن گروه پژوهشی بعدا توسط پژوهشگران دیگری در یک مؤسسه‌ی پژوهشی دیگر مورد بازنگری قرار گرفت و یافته‌های آنان به پرسش و چالش کشیده شدند. هنوز به‌طور دقیق نمی‌دانیم که آیا پژوهش یادشده قرار است تصحیح یا رد شود؛ اما به‌هرحال این توسعه اهمیت دوره‌ی بازبینی اولیه در دنیای علوم را نشان می‌دهد.
از همین رو می‌توانیم بگوییم که کار میتالیپف ما را در مسیر پی بردن به نحوه‌ی دقیق کارکرد کریسپر در انسان‌ها یاری می‌کند و این نکته را برای همه آشکار می‌سازد که امکان اجتناب از هر دو بافت پارچین و همین‌طور تأثیرات نامطلوب، وجود دارد. گفتنی است که بافت پارچین به تغییراتی اطلاق می‌شود که تنها توسط برخی از سلول‌های جنینی ایجاد می‌شوند و در برابر آن، حالتی وجود دارد که تغییرات در تمامی آن سلول‌ها رخ دهد.
باید توجه داشت که هیچ‌کدام از جنین‌های این آزمایش، مجاز به رشد و توسعه به میزان بیشتر از چند روز نبودند و از سوی دیگر، تیم پژوهشی هیچ برنامه‌ای برای انتقال آن‌ها به یک رحم برای ادامه‌ی رشدشان نداشته است.
با همه‌ی این تفاسیر، به نظر می‌رسد که دلیل اصلی این اقدامات به خاطر موضوعات مرتبط با تنظیم روند باشد؛ بیشتر از اینکه در خصوص خود فناوری و توانایی آن مشکل خاصی داشته باشیم.
کنگره‌ی آمریکا هر نوع فعالیت یا اقدامی برای تبدیل جنین‌های ویرایش‌شده از نظر ژنتیکی به جنین‌های رشدیافته‌تر و در نهایت تبدیل آن‌ها به نوزاد را ممنوع کرده است. همین امر باعث شده مراکز پژوهشی و بنیادهای مربوطه نیز فعالیت در این حوزه و انجام آزمایش‌های بالینی در این راستا را منع کنند.
اما با وجود این محدودیت‌ها هم توانایی‌های سیستم کریسپر در ویرایش ژن‌ها و توانایی سطح بالای آن غیر قابل انکار است. همان‌طور که پیش از این اشاره کردیم، کریسپر در زمینه‌هایی مانند توسعه‌ی درمان‌های ضد سرطان و ایجاد حیواناتی مقاوم در برابر بیماری موفق بوده و علاوه بر این‌ها در زمینه‌ی جایگزینی آنتی‌بیوتیک‌ها نیز بسیار امیدبخش ظاهر شده است.
کار جدید دانشمندان نیز باعث افزایش اعتبار و کارایی کریسپر می‌شود و به‌عنوان یک گام مهم در حرکت انسان به‌سوی تولد نخستین نوزادهای ویرایش‌شده از نظر ژنتیکی مطرح شده است.
نظرات