چرا اوتیسم بین پسر بچه ها شایع تر است؟

مرکز کنترل و پیشگری بیماری‌های آمریکا در یک پژوهش بین بچه‌های مبتلا به اوتیسم در سن ۸ سالگی نشان داد که شانس مبتلا شدن پسر بچه‌ها به اوتسم تا ۴.۵ برابر بیشتر از دختر بچه‌ها است. نکته‌ی جالب توجه دیگر آن است که بیشتر پسر بچه‌های مبتلا به اوتیسم هم‌زمان به اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی(ADHD) هم مبتلا هستند. این اختلالات مستقیما فرآیند یادگیری کودک را تحت تاثیر قرار خواهد داد و هزینه‌های سنگینی را هم برای خانواده و هم برای سیستم درمانی کشور به بار می‌آورند. پژوهشگران تخمین می‌زنند که سیستم درمانی آمریکا در سال ۲۰۱۵ نزدیک به ۱۶۲ تا ۳۶۷ میلیارد دلار برای درمان و نگهداری از مبتلایان به اوتیسم هزینه کرده است. با توجه به روند افزایشی شیوع اختلالات طیف اوتیسم (ASD) در آمریکا تا سال ۲۰۲۵ دولت باید به طور سالانه نزدیک به ۴۶۱ میلیارد دلار خرج درمان مبتلایان به اوتیسم کند. وضعیت اوتیسم در ایران به مراتب وخیم‌تر است. هزینه‌های درمانی یک بیمار اوتیسم به طور متوسط ماهانه ۳ میلیون تومان است که بیمه‌های درمانی تقریبا هزینه‌ای متقبل نمی‌شوند.

در این وضعیت خانواده‌ها بیشترین سختی‌ها را متحمل می‌شوند چرا که درمان و نگهداری از کودکان اوتیسم هزینه‌های بالایی خواهد داشت. باید حمایت‌های لازم به خانواده‌ها جهت مدیریت و پیشگیری از وقوع این اختلالات در بین فرزندان به موقع داده شوند. مدیریت درست به معنای داشتن آگاهی از عوامل ریسک‌زا است. یکی از عوامل ریسک‌زا استفاده‌ یا در معرض قرار گرفتن بیش از حد در برابر فلزات سنگین به خصوص در رژیم‌های غذایی ناسالم به شمار می‌رود. رژیم‌های غذایی که حاوی مواد غذایی فرآوری‌شده که تمرکز بالایی از مواد غیرارگانیک داشته باشند تاثیر زیادی به ایجاد اختلالات رفتاری در کودک خواهند داشت. جدید‌ترین تحقیقات صورت گرفته نشان می‌دهند که تمرکز بالای فلزات سنگین در خون کودکان مبتلا به اوتیسم رابطه‌ی بالایی با شدت آسیب‌های شناختی و اجتماعی در این افراد دارد. بنابراین خانواده‌هایی با کودکان مبتلا به اختلالاتی نظیر اوتیسم یا ADHD کار سخت‌تری از نظر مدیریت غذایی فرزندان خود دارند تا سطح فلزات سنگین در خون این کودکان در حد استاندارد خود باقی بمانند. متاسفانه بر طبق برخی اعلام نظر‌ها فلزات سنگین در غذای ما ایرانی‌ها به وفور یافت می‌شود.

نقش مصرف مواد غذایی غیرارگانیک در تشدید اختلالاتی نظیر اوتیسم یا بیش‌فعالی سال‌هاست که به عنوانی موضوعی مهم در بین دانشمندان مطرح است. در سال ۱۹۸۶ پژوهشی در بین ۳ هزار دانش‌آموز آمریکایی انجام گرفت. در این پژوهش نمونه‌ی خونی این دانش‌آموزان تحت عنوان برنامه‌ی ملی سلامت و آزمون غذایی جمع‌آوری شد. نتیجه‌ی این تحقیق نشان می‌دهد که رابطه‌ای معنادار و البته معکوس بین سطح کلسیم و سطح سرب خون وجود دارد. در نتیجه با کاهش مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم احتمال بالا رفتن سطح سرب در خون بیشتر می‌شود. بالا رفتن سطح سرب در خون هم یکی از عوامل ریسک‌زا در پیشرفت اختلالاتی چون بیش‌فعالی به شمار می‌رود.

اما رابطه‌ی بین جیوه و اوتوسیم در پسران چیست؟

نزدیک به ۱۵ سال پیش واکسن‌های تیومرسال حاوی ترکیبات جیوه از سیستم درمانی حذف شده‌اند با این حال ما امروزه شاهد افزایش تعداد مبتلایان به اختلال اوتیسم در کل دنیا هستیم. اگرچه در ایران آمار خیلی قابل استناد نیستند اما طبق اعلام سازمان بهزیستی از هر ۱۰۰ کودک متولد شده یک نفر به اوتیسم مبتلا است. با این حال وجود فلزات سنگین نظیر جیوه در مواد غذایی بیشتر از همه پسرها رو تحت تاثیر قرار می‌دهد. به تازگی پژوهشگران دانشگاه هاروارد دریافته‌اند که جیوه‌ی موجود در گلبول‌های قرمز خون بند ناف جنین بر ژن PON1 نوزادان پسر و در نتیجه بروز اختلالات شناختی در دوران کودکی پسران تاثیرگذار است. به بیانی دیگر مادر در دوران بارداری خود با تغذیه‌ی نادرست و قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین منجر به خاموشی ژن PON1 فرزند پسر خود چه در دوران جنینی و چه در دوران کودکی می‌شود. ژن پاراکسوناز ۱ (PON1) مسئول تولید آنزیم پاراکسوناز بوده که این آنزیم خاصیت ارگانوفسفاتازی دارد؛ این آنریم به مهار سموم ارگانوفسفات وجود در مواد غذایی می‌پردازند.

در تحقیق دیگر که در بین نمونه‌های خون ۶ هزار و ۱۷۴ زن آمریکایی بین ۱۸ تا ۴۹ سال و ما بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۶ انجام شده نشان می‌دهد که میزان جیوه‌ی غیرارگانیک در این نمونه‌های خونی ما بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۰ نزدیک به ۲ درصد بوده و در بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۶ این مقدار به ۳۰ درصد رسیده است. در نتیجه در انتهای دهه‌ی ۹۰ میلادی تنها ۲ درصد از زنان مستعد بارداری در آمریکا میزان جیوه‌ی غیرارگانیک بالایی داشتند که در طول ۵ سال این جمعیت به ۳۰ درصد رسیده است و متناظر با آن می‌توان رشد کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم را مشاهده کرد. اما جیوه‌ی غیرارگانیک از کجا می‌آید؟

کلرین استفاده شده در آرد‌های بی‌رنگ شده نزدیک به یک بخش در میلیون حاوی جیوه‌ی غیرارگانیک است. در آمریکا و در سال ۲۰۱۵ هر آمریکایی نزدیک به ۹۴ پوند آرد مصرف کرده است که البته اطلاعی دقیقی از سهم آرد بی‌رنگ شده در آن نداریم. با این حال احتمالا هیچ‌کدام از این مصرف‌کننده‌ها اطلاعی از وجود جیوه‌ی غیرارگانیک در ماده‌ی غذایی خود و سهم آن در ایجاد اختلال‌های شناختی در فرزند یا حتی دیابت نوع ۲ در خود نداشته‌اند. با کاهش مصرف آرد بی‌رنگ شده می‌توان میزان مصرف جیوه‌ی غیرارگانیک را کاهش داد ولی این ماده‌ در خیلی از مواد غذایی امروزه‌ی ما یافت می‌شود.

نتیجه‌ی یک گزارش در سال ۲۰۱۳ نشان می‌دهد که روغن‌های گیاهی تصفیه‌شده به دلیل استفاده از مواد شیمیایی سهم بالایی از جیوه‌ی غیرارگانیک در خود دارند. قضیه زمانی وخیم‌تر می‌شود که هر آمریکایی در سال ۲۰۱۰ به طور متوسط ۳۶ پوند از این روغن‌ها را استفاده کرده است. حضور جیوه‌ی غیرارگانیک در مواد غذایی حاوی فروکتوز و شربت ذرت با فروکتوز بالا نیز اثبات شده تلقی می‌شود و هر آمریکایی سالانه نزدیک به ۲۵ پوند از آن‌ها را مصرف می‌کند. رنگ‌دانه‌ها و رنگ‌های خوراکی و لیست بلند بالایی از افزودنی‌های غذایی حاوی جیوه‌ی غیرارگانیک هستند.

نکته‌ی غم‌انگیز ماجرا حضور خواسته یا ناخواسته‌ و مداوم جیوه‌ی غیرارگانیک در مواد غذایی ما است. بر طبق پژوهش‌های انجام شده این حضور به افزایش نرخ مبتلایان به اختلال طیف اوتیسم و اختلال نقض توجه و بیش‌فعالی  به خصوص در بین پسران منجر خواهد شد.