تلاش برای ساخت قرصی با شبیه‌سازی اثرات ورزش در بدن انسان

همه‌ی افراد، توانایی ورزش کردن ندارند. افراد مبتلا به بیماری‌های تحلیل عضله و اختلالات حرکتی، افراد ضعیف، افراد بسیار چاق و بیماران در دوران نقاهت جزو کسانی هستند که توانایی ورزش کردن به‌شیوه‌ی معمول ندارند. با توجه به این‌که ورزش کردن برای جسم ضروری است، این افراد با چالش بزرگی روبه‌رو می‌شوند. آیا راه‌ حلی علمی برای مشکل این دسته افراد وجود دارد؟ برای مثال دارویی که بتواند بدن را به ایجاد برخی اثرات ورزش مانند افزایش استقامت و کنترل وزن به‌جای نیاز به دویدن تحریک کند؟ دانشمندان در حال بررسی امکان تولید چنین دارویی هستند. آن‌ها در حال آزمایش ترکیبی هستند که ظاهرا قادر است این وضعیت را ایجاد کند. در واقع، فرد برای برخورداری از این عملکرد نیازی به برداشتن یک قدم هم ندارد. رونالد ایوانز، مدیر آزمایشگاه بیان ژن در مؤسسه‌ی مطالعات زیست‌شناسی سالک در لا جولای کالیفرنیا، می‌گوید:

هدف ما، شناختن این جریان است. ما این مفهوم را در نظر گرفته‌ایم و سعی داریم دارویی تولید کنیم که بتواند بخش خاصی از ذهن را مانند زمانی‌که فرد در حال انجام ورزش است، فعال کند.

دانشمندان مؤسسه‌ی سالک از سال ۲۰۰۷ روی یک ترکیب شیمیایی باعنوان ۵۱۶ کار می‌کنند که اثرات ایجادشده در مغز به‌وسیله‌ی ورزش را تقلید می‌کند؛ اوانز می‌گوید این‌کار با ایجاد یک جریان ژنتیکی خاص انجام می‌‌پذیرد:

با این‌کار می‌توان راهی جانبی برای فریب دادن ذهن و ورود به شبکه‌ی ژنتیکی مربوط به ورزش ایجاد کرد.

بررسی‌های قبلی روی شناسایی مکانیزم یک ژن انجام شده بود که باعث می‌شد ماهیچه‌ها به‌جای کربوهیدارت، چربی بسوزانند؛ این عملکرد در بدن ورزشکاران حرفه‌ای صورت می‌گیرد. پژوهشگران، بررسی را در راستای این یافته‌ها انجام دادند. اوانز می‌گوید:

مردم به‌دلایل بسیاری، قادر به دویدن، پیاده‌روی یا ورزش کردن نیستند. به‌کارگیری یک مولکول خاص، می‌تواند مزایای ورزش کردن را در بدن این اشخاص به‌ وجود آورد.

دانشمندان دیگر در حال بررسی ترکیباتی هستند که عملکرد متفاوت با ۵۱۶، اما هدفی مشابه آن دارند؛ این هدف، ایجاد مزایای ورزش کردن در افرادی است که خود قادر به انجام آن نیستند. علی توسلی، استاد بیوشیمی در دانشگاه بریتانیا در جنوب آمستردام است. او دارویی با نام ترکیب ۱۴ کشف کرده که عملکرد آن مبتنی بر فریب دادن سلول‌ها به‌نوعی است که تصور کنند انرژی خود را به‌کلی از دست داده‌اند. این کار به‌وسیله‌ی یک سری اقدامات مولکولی انجام می‌شود و به تحریک سلول‌ها به سوخت‌و‌ساز شکر و در نتیجه تولید انرژی می‌انجامد.

چنین دارویی نیاز به کسب مجوز از سازمان غذا و دارو دارد؛ بااین‌حال FDA همچنان عدم توانایی برای ورزش کردن را به‌عنوان یک بیماری که نیازمند دارو است، محسوب نمی‌کند.

به این ترتیب، اوانز ترکیب ۵۱۶ را روی افراد جوان مبتلا به دیستروفی ماهیچه‌ای دوشن اعمال کرد؛ به عقیده‌ی او، این بهترین نوع عملکرد برای دریافت تأییدیه‌ی FDA است. اوانز می‌گوید:

این بیماری گریبانگیر نوجوانان بین ۱۵ تا ۱۶ سال می‌شود که توانایی ورزش کردن ندارند و در نهایت به‌دلیل تحلیل عضله جان خود را از دست می‌دهند. متأسفانه این بیماری، مراقبت‌های پزشکی را به‌ میزان کافی دریافت نمی‌کند.در حال حاضر این دارو تحت یک بررسی ایمنی انسانی قرار گرفته است و کاربرد بالقوه‌ی گسترده‌ای دارد. این کاربردها مشمول اسکلروز جانبی آمیوتروفیک، بیماری پارکینسون، هانتینگتون و افرادی می‌شود که از صندلی چرخ‌دار استفاده می‌کنند.

به اعتقاد اوانز، این دارو برای معدود افرادی مناسب است که دارای نارسایی حاد کلیه (AKI) هستند؛ این بیماری از جمله اثرات جانبی کشنده و بالقوه‌ی جراحی قلب و عروق محسوب می‌شود و آسیب جبران‌ناپذیری به این عضو بدن وارد می‌کند. اوانز ادامه می‌دهد:

ارگان یا بافت، خواص متابولیک خود را تغییر می‌دهد و شروع به سوزاندن شکر می‌کند؛ توقف این جریان به‌دلیل سرعت بالای آن تقریبا غیر ممکن است. دارویی که ما روی آن کار می‌کنیم، کمک می‌کند بافت را به حالت سالم‌تر پیشین خود بازگردانیم و مانع از شکل‌گیری یک حالت التهابی مزمن و معیوب شویم. دارو، شکر را جذب می‌کند. اگر این‌کار با دقت و سرعت انجام شود، می‌تواند پاسخ آسیب را از بین ببرد.

از آن‌جایی‌که ترکیب دکتر توسلی شکر را در خود حل می‌کند، او داروی جدید را به‌عنوان درمانی بالقوه برای یک سری بیماری‌ها از جمله دیابت یا سندرم متابولیک، برخی شرایط نظیر چاقی، فشارخون، قند خون بالا، تری گلیسیرید بالا و LDL بالا یا کلسترول بد می‌داند. توسلی می‌گوید:

قابل‌توجه‌ترین یافته‌ی این بررسی مربوط به اثر مولکول بر تحمل گلوکز و وزن بدن در یک مدل موش دارای چاقی ناشی از رژیم غذایی بوده است. این ترکیب، تحمل گلوکز را بهبود می‌بخشد و توده‌ی بدنی را کاهش می‌دهد.

ترکیب ۱۴ هنوز روی انسان آزمایش نشده است. توسلی در این‌باره می‌گوید:

با این‌که نتایج ما تا به‌حال امیدوارکننده بوده است؛ اما هنوز با تست بالینی این دارو روی انسان فاصله داریم.

هر یک از این داروها ممکن است مورد سوء‌استفاده قرار بگیرد. ورزشکاران تازه‌کار ممکن است این ترکیب‌ها را برای عملکرد سریع‌تر و قوی‌تر شدن استفاده کنند. ورزشکاران حرفه‌ای ممکن است از آن‌ها برای دوپینگ استفاده کنند. حتی ممکن است افراد بی‌تحرک برای این‌که مجبور به هیچ‌گونه تحرکی نباشند، از آن برای بهره بردن از اثرات ورزش استفاده کنند. به گفته‌ی اوانز، ترکیب آزمایشگاهی ۵۱۶ تابه‌حال توسط آژانس جهانی ضد دوپینگ ممنوع شده است. او می‌گوید:

مطمئن هستم هر گونه ترکیب مشابه این دارو در آینده نیز برای این‌گونه مصارف ممنوع خواهد شد.

همه می‌دانند که میزان ورزش کردن مردم برایشان کافی نیست. اما دلیل تولید این دارو، سرعت دادن به دوندگی آن‌ها نیست.

توسلی نیز با این موضوع موافق است و می‌گوید:

متأسفانه راهی برای جلوگیری از سوء‌استفاده‌ی افراد از این دارو مانند استفاده‌ی نادرست از داروهای دیگر وجود ندارد؛ با این‌حال مزیت‌های احتمالی این دارو برای کمک به درمان میلیون‌ها انسان مبتلا به بیماری‌های متفاوت بسیار مهم‌تر از احساس نگرانی از سوءاستفاده‌ی آن توسط ورزشکاران است.

اوانز که پیاده‌روی و تنیس را در برنامه‌ی خود دارد، هیچ‌گاه از این ترکیب استفاده نکرده است. او می‌گوید:

من از ورزش کردن لذت می‌برم و همین دلیل به‌تنهایی برای من کفایت می‌کند. ورزش کردن بخش جدایی‌ناپذیر زندگی انسان‌ها است. اما اگر به هر دلیلی امکان تحرک را پیدا نکنند، بی‌تحرک ماندن برای سلامتشان مشکل به‌ وجود می‌آورد. دلیل تولید کردن این دارو همین است. ما در تلاش برای نتیجه‌گیری از آزمایشات و تست کلینیکی این دارو به شیوه‌ای هستیم که زندگی مردم را تحت‌الشعاع قرار دهد. اگر موفق به انجام این‌کار شویم، زندگی افراد بسیاری تغییر خواهد کرد.