نگاهی دقیق‌تر به بدن انسان: شرحی کلی بر قلب و عملکرد آن

همه‌ی ما می‌دانیم قلب یکی از اعضای حیاتی بدن است. ما نمی‌توانیم بدون عملکرد صحیح قلب چند دقیقه و در صورت از کار افتادن آن، چند ثانیه زنده بمانیم. با این حال وقتی به ساختار آن نگاه کنید متوجه می‌شوید که قلب درست مانند یک پمپ است، البته یک پمپ پیچیده و مهم. با وجود تمام پیچیدگی و ظرافت موجود، در نهایت می‌توان گفت که قلب در اصل یک پمپ است و وظیفه‌ی پمپاژ خون را بر عهده دارد. مانند همه‌ی پمپ‌های دیگر، قلب نیز ممکن است مسدود شود، خراب شود و به تعمیر احتیاج داشته باشد؛ به همین دلیل آشنایی کلی با عملکرد قلب بسیار مهم است. آگاهی اولیه از ساختار قلب و چیز‌هایی که سلامتی آن را به خطر می‌اندازند یا بهبود می‌بخشند، می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی را تا حد زیادی کاهش دهد.

بیماری قلبی اولین عامل مرگ و میر در ایالات متحده است. هر روز تقریبا ۲۰۰۰ آمریکایی در اثر بیماری قلبی می‌میرند، یعنی در هر ۴۵ ثانیه یک نفر. اما خبر خوب این است که نرخ مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی با نرخ ثابتی در حال کاهش است. متأسفانه هم اکنون نیز بیماری قلبی باعث مرگ ناگهانی انسان‌ها می‌شود و بسیاری از آن‌ها قبلا از رسیدن به بیمارستان می‌میرند.

واژه‌ی قلب در ادبیات ما نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. برای همه مشخص است که قلب با عشق مترادف گرفته می‌شود. در ادبیات کشورهای مختلف مثال‌های مختلفی از کاربرد واژه‌ی قلب در فرهنگ آن کشور را می‌توان یافت:

• قلب (دل) چیزی را داشتن: شجاع بودن
• خوش‌قلب بودن: مهربان بودن
• از صمیم قلب: با تمام وجود
• شکسته شدن قلب: شکست در عشق
• سیاه قلب بودن: بی‌رحم بودن

مسلما هیچ یک از ارگان‌های بدن تا این حد وارد فرهنگ و واژگان زبان کشورها نشده است، برای مثال آخرین باری که شما از صمیم پانکراس چیزی را می‌خواستید کِی بوده است؟!

در این مقاله نگاهی به ساختار این ارگان حیاتی می‌پردازیم تا ببینیم چه چیزی دقیقا باعث تپش قلب شما می‌شود.

قلب یک ماهیچه‌ی سفید رنگ توخالی به شکل مخروط است که دو سوم آن در سمت چپ قسمت مرکزی سینه و یک سوم آن در قسمت راست قرار دارد. قلب در بین ریه‌های چپ و راست و پشت جناغ سینه نشسته است.

اپکس (Apex) یا نوک قلب (در بطن چپ) در سمت پایین و چپ قلب قرار گرفته است. طول قلب ۱۲ سانتی‌متر و عرض آن هم ۸ تا ۹ سانتی‌متر و عمق آن نیز درحدود ۶ سانتی‌متر است. اندازه‌ی قلب تقریبا به اندازه‌ی مشت دست است. به‌صورت میانگین وزن قلب زنان در حدود ۲۵۵ گرم و وزن قلب مردان ۲۹۵ گرم است. قلب کم‌تر از نیم درصد جرم بدن انسان را تشکیل می‌دهد.

قلب دارای سه لایه است. لایه‌ی درونی و هموار قلب آندوکارد نامیده می‌شود. لایه‌ی میانی قلب که در واقع ضخیم‌ترین لایه‌ی قلب است و قابلیت انقباض دارد ماهیچه‌ی قلب یا میوکارد و لایه‌ی سوم که کل قلب را با یک کیسه‌ی مایع احاطه کرده است پریکارد نام دارد.

وقتی کسی با گوشی پزشکی به قلب شما گوش می‌کند، صدای شنیده شد را می‌توان به‌صورت لاب-داب لاب-داب توصیف کرد. قسمت اول صدا (لاب) در اثر شتاب‌گیری و کاهش شتاب مایع درون قلب (خون) و لرزش قلب ناشی از بسته شدن دریچه‌های سه‌لتی و میترال تولید می‌شود. قسمت دوم صدا (داب) نیز در اثر شتاب‌گیری و کاهش شتاب خون درون قلب و لرزش قلب ناشی از بسته شدن دریچه‌های آئورت و ریوی تولید می‌شود.

قلب از چهار قسمت تشکیل شده است (به شکل بالا نگاه کنید):

• دهلیز راست (RA)
• بطن راست (RV)
• دهلیز چپ (LA)
• بطن چپ (LV)

هر حفره‌ی قلب دارای یک دریچه‌ی یک‌طرفه در خروجی است که از بازگشت مجدد خون به سمت حفره جلوگیری می‌کند. زمانی که یک قسمت قلب منقبض می‌شود، دریچه‌ی انتهای آن باز می‌شود تا خون از آن قسمت تخلیه شود. پس از به پایان رسیدن مرحله‌ی انقباض، دریچه بسته می‌شود تا خون از قسمت بعدی قلب به داخل برنگردد. دریچه‌های قلب عبارت‌اند از:

• دریچه‌ی سه‌لتی که در خروجی دهلیز راست قرار دارد.
• ۲. دریچه‌ی ریوی که در خروجی بطن راست قرار دارد.
• دریچه‌ی میترال که در خروجی دهلیز چپ قرار دارد.
• دریچه‌ی آئورت که در خروجی بطن چپ قرار دارد.

زمانی که ماهیچه‌ی قلب منقبض می‌شود و به اصطلاح قلب می‌تپد (در اصطلاح علمی به انقباض قلب سیستول می‌گویند) خون را از خود خارج کرده و به بدن می‌فرستد. در مرحله‌ی اول دهلیز راست و چپ واقع در قسمت بالای قلب به‌ صورت هم‌زمان منقبض می‌شوند و خون را به ترتیب به بطن‌های راست و چپ واقع در قسمت پایینی قلب می‌فرستند. در مرحله‌ی دوم بطن‌ها تقریبا به‌صورت هم‌زمان منقبض می‌شوند و خون را به سوی ریه و بدن می‌فرستند. سپس ماهیچه‌ی قلب استراحت می‌کند و در واقع منبسط می‌شود (که در اصطلاح علمی به این مرحله دیاستول می‌گویند) تا نوبت به تپش دوباره برسد. وجود این تأخیر به قلب این اجازه را می‌دهد تا دوباره از خون پر شود.

البته باید در نظر داشت که در هر لحظه خون در داخل قلب وجود دارد، در واقع در هر ضربان، قلب سالم حداکثر دو سوم خون موجود در بطن‌ چپ را به بدن می‌فرستد.

قسمت راست و چپ قلب هر کدام عمکلرد مجزایی دارند. قسمت راست قلب خون کم‌اکسیژن و سیاه‌ رنگ را از بدن جمع‌آوری و به سمت ریه پمپاژ می‌کند تا دی‌اکسید‌کربن خود را آزاد و اکسیژن تازه دریافت کند. قسمت چپ قلب خون پر از اکسیژن را از ریه‌ها جمع‌ کرده و به سلول‌های بدن پمپاژ می‌کند تا سلول‌ها اکسیژن لازم برای انجام عملکرد خود را به دست آورند.

تعداد تپش قلب انسان در دوره‌های مختلف زندگی تغییر می‌کند. در این جا نرخ متوسط ضربان قلب انسان آورده شده است:

• نوزاد تازه متولد شده: ۱۳۰ ضربه در دقیقه
• ۳ ماهه: ۱۴۰ ضربه در دقیقه
• ۶ ماهه: ۱۳۰ ضربه در دقیقه
• ۱ ساله: ۱۲۰ ضربه در دقیقه
• ۲ ساله: ۱۱۵ ضربه در دقیقه
• ۳ ساله: ۱۰۰ ضربه در دقیقه
• ۴ ساله: ۱۰۰ ضربه در دقیقه
• ۶ ساله: ۱۰۰ ضربه در دقیقه
• ۸ ساله: ۹۰ ضربه در دقیقه
• ۱۲ ساله: ۸۵ ضربه در دقیقه
• فرد بالغ: بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه

تمام خون واردشده به سمت راست قلب از طریق دو سیاهرگ وارد آن می‌شوند: بزرگ سیاهرگ بالایی که به اختصار SVC نامیده می‌شود و بزرگ سیاهرگ پایینی که به اختصار IVC نامیده می‌شود.

بزرگ سیاهرگ بالایی (SVC) خون را از قسمت بالای بدن جمع می‌کند و بزرگ سیاهرگ پایینی (IVC) خون را از نیمه‌ی پایین بدن جمع می‌کند. خون از رگ‌های SVC و IVC وارد دهلیز راست می‌شود (RA). زمانی که دهلیز راست منقبض می‌شود، دریچه‌ی خروجی آن یعنی دریچه‌ی سه‌لتی باز می‌شود و خون سیاه رنگ و کم اکسیژن از آن عبور کرده و وارد بطن راست (RV) می‌شود. زمانی که بطن راست منقبض می‌شود،‌ دریچه‌ی سه‌لتی بسته می‌شود تا از بازگشت خون به دهلیز راست جلوگیری کند، در نتیجه خون از دریچه‌ی ریوی عبور کرده و وارد سرخرگ ریوی شده و از آنجا به ریه می‌رود تا اکسیژن وارد شده به ریه‌ها را دریافت کند.

اما چرا چنین اتفاقی می‌افتد؟ چون خون برگشتی از بدن اکسیژن خود را از دست داده است  و باید دوباره پر از اکسیژن شود و به بدن بازگردد. بنابراین سمت راست بدن خون برگشتی از بدن را به سوی ریه‌ها می‌فرستد تا بعد از دریافت اکسیژن به سمت چپ قلب وارد شود.

اکنون خون برگشتی از ریه‌ها پر از اکسیژن است و از طریق سیاهرگ‌های ریوی وارد دهلیز راست می‌شود. این نکته را باید در نظر گرفت که عموما خون موجود در سیاهرگ‌های بدن به رنگ قرمز تیره بوده و دارای اکسیژن کمی است و در مقابل خون جاری در سرخرگ‌ها قرمز روشن است چون اکسیژن زیادی دارد. با این حال یکی از استثنا‌های این موضوع شریان‌های ریوی است چون سرخرگ ریوی که خون را از دهلیز راست به ریه می‌برد خون کم‌اکسیژن دارد و سیاهرگ ریوی که خون را از ریه به دهلیز چپ حمل می‌کند دارای اکسیژن زیادی است.

حال بعد از وارد شدن خون پراکسیژن به دهلیز چپ، این دهلیز منقبض می‌شود و هم‌زمان دریچه‌‌ی میترال باز می‌شود تا خون از دهلیز چپ وارد بطن چپ شود. بطن چپ مهم‌ترین قسمت قلب است چون خون پراکسیژن را از دریچه‌ی آئورت وارد شریان اصلی آئورت کرده و از آنجا به سراسر بدن می‌فرستد. آئورت اصلی‌ترین سرخرگ بدن است چون تمام خون پمپاژ شده توسط قلب را دریافت کرده و آن را در سراسر بدن توزیع می‌کند. بطن چپ قوی‌ترین عضله‌ی قلب است چون خون داخل آن باید به سراسر بدن برسد برای همین فشار خون داخل بطن چپ بالا است. ضخامت و بزرگی بطن چپ یکی از معیارهای مهم سلامت قلب محسوب می‌شود.

در این جا به‌صورت مختصر روند خون‌رسانی به بدن را مرور می‌کنیم. خون از سراسر بدن:

• وارد بزرگ سیاهرگ بالایی و پایینی می‌شود.
• سپس وارد دهلیز راست می‌شود.
• از دریچه سه‌لتی عبور می‌کند.
• وارد بطن راست می‌شود.
• از دریچه ریوی عبور می‌کند.
• وارد سرخرگ ریوی می‌شود.
• وارد ریه می‌شود.

در ریه خون دی‌اکسید‌کربن را آزاد کرده و اکسیژن جذب می‌کند و دوباره از ریه‌ها

• وارد سیاهرگ ریوی می‌شود.
• وارد دهلیز چپ می‌شودژ
• از دریچه‌ی میترال عبور می‌کند.
• وارد بطن چپ می‌شود.
• از دریچه آئورت عبور می‌کند.
• وارد سرخرگ آئورت می‌شود.
• به سوی بدن می‌رود.

البته دوباره لازم به یادآوری است که این فرایند به صورت متسلسل اتفاق نمی‌افتد، بلکه ابتدا قسمت‌ بالایی قلب یعنی دهلیزها منقبض می‌شوند و سپس قسمت پایین قلب یا بطن‌ها، در واقع قلب هیچ‌گاه خالی از خون نمی‌شود.

میزان تپش قلب انسان به‌طور میانگین ۷۲ بار در دقیقه است. در طول یک روز قلب بیش از ۱۰۰ هزار بار می‌تپد. در یک سال این عدد به ۳۸ میلیون می‌رسد. زمانی که به ۷۰ سالگی می‌رسید، به‌طور میانگین قلب شما ۲.۵ میلیارد بار تپیده است.

آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چه چیزی باعث انقباض عضله‌های قلب می‌شود؟ چطور قلب این کار را به‌صورت خودکار هر ثانیه و هر دقیقه و هر روز انجام می‌دهد؟

پاسخ این پرسش‌ها در عملکرد یک گروه خاص از سلول‌ها نهفته است. این سلول‌ها به‌صورت خود‌به‌خود می‌توانند فعالیت الکتریکی تولید کنند. این سلول‌ها در واقع ذرات باردار را جداسازی می‌کنند، سپس به‌صورت ناگهانی ذرات باردار مشخصی را به سلول‌های ماهیچه‌ی قلب می‌‌فرستند. این فرایند باعث تولید پالس‌های الکتریکی در سلول‌های تنظیم‌کننده ضربان قلب در سراسر قلب شده و باعث می‌شود قلب منقبض شود. این سلول‌ها برای ایجاد ۷۲ ضربان در دقیقه باید بیش از یک بار در ثانیه این کار را انجام دهند.

به سلول‌های تنظیم‌کننده‌ی طبیعی قلب گره سینوسی می‌گویند. گره سینوسی در لایه‌ی میوکارد دهلیز راست قرار دارد. همچنین در قلب فیبر‌های الکتریکی مخصوصی قرار دارد که وظیفه‌ی آن‌ها رساندن پالس الکتریکی ایجاد شده در گره سینوسی به دیگر قسمت‌های قلب است.

اما چطور تحریک الکتریکی ایجادشده در قسمتی از دهلیز راست باعث انقباض کل قلب می‌شود؟ ابتدا پالس الکتریکی گره سینوسی را ترک می‌کند و به سمت دهلیز‌های راست و چپ حرکت می‌کند و باعث می‌شود این دو به‌صورت هم‌زمان منقبض شوند. این عمل ۰.۰۴ ثانیه زمان می‌برد. بعد از آن یک تأخیر طبیعی در انتقال پالس الکتریکی به وجود می‌آید. این تأخیر باعث می‌شود دهلیز‌ها فرصت منقبض شدن داشته باشند و بطن‌ها با خون پر شوند. پالس الکتریکی سپس وارد گره دهلیزی‌بطنی می‌شود. سپس پالس الکتریکی وارد گره هیس می‌شود و از آنجا به دو بخش به نام‌های شاخه دسته‌ای راست و شاخه دسته‌ای چپ تقسیم شده و از آنجا به سرعت از راه فیبرهای پورکینژ به یاخته‌های اندوکاردیوم در اپکس یا نوک قلب رسیده و در پایان در اپیکارد بطنی پایان می‌یابد و در نهایت باعث انقباض بطن‌های قلب به‌صورت هم‌زمان می‌شود.

هر یک از بافت‌ها‌ی الکتریکی قلب این قابلیت را دارند که خود به جای گره سینوسی منشأ تولید پالس الکتریکی باشند. با این حال عموما این گره سینوسی است که سریع‌تر از دیگر گره‌ها پالس تولید می‌کند و شروع فرایند انقباض قلب را کنترل می‌کند. اما اگر گره سینوسی نتواند وظیفه‌ی خود را به خوبی ایفا کند، دیگر قسمت‌های سیستم الکتریکی قلب کار آن را بر عهده می‌گیرند با این تفاوت که عموما سرعت کار آن‌ها کم‌تر از گره سینوسی است.

با این که سلول‌های تنظیم‌کننده‌ی ضربان قلب، تحریک الکتریکی لازم برای تپش قلب را تولید می‌کنند، ‌اما سلول‌ها‌ی عصبی دیگر می‌توانند میزان فعالیت سلول‌های تنظیم‌کننده را کنترل کنند و به نوعی بر تعداد و شدت انقباض قلب تأثیر بگذارند. این کار را سیستم عصبی خودگردان بدن انجام می‌دهد. این سیستم عصبی دارای دو قسمت است، سیستم نورون‌های سمپاتیک و سیستم نورون‌های پاراسمپاتیک. اعصاب سمپاتیک باعث افزایش ضربان و شدیدتر شدن انقباض آن می‌شوند، از سویی دیگر اعصاب پاراسمپاتیک تأثیر معکوسی بر قلب می‌گذارند.

تمام فعالیت‌های الکتریکی قلب باعث به وجود آمدن امواج الکتریکی می‌شود که ما می‌توانیم آن را ثبت کنیم. این اندازه‌گیری عموما توسط یک نمودار به نام الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب نشان داده می‌شود. در این جا به بررسی مختصر یک نوار قلب طبیعی می‌پردازیم. در هر نمودار حروفی وجود دارد که به مراحل مختلف تپش قلب اشاره می‌کند:

۱- موج P: اشاره به گسترش پالس الکتریکی در دهلیز‌ها و شروع انقباض آن‌ها

۲- کامپلکس QRS: اشاره به گسترش پالس الکتریکی در بطن‌ها و شروع انقباض آن‌ها

۳- موج T: اشاره به مرحله‌ی ریکاوری بطن‌ها

عملکرد غیرطبیعی سیستم الکتریکی قلب می‌تواند باعث ایجاد تپش‌ها زودرس کوچک شود یا ممکن است باعث ضربان بسیار تند، بسیار آهسته یا نامنظم قلب شود. در اکثر موارد تپش‌های نامنظم قلب به‌خصوص در بخش دهلیز‌ها بسیار جزئی بوده و نیازی به درمان ندارند، اما در صورت بروز ضربان ناهماهنگ یا افزایش و کاهش تعداد آن به‌صورت مکرر، باید به پزشک مراجعه کرد.

سرخرگ‌های کرونری یا تاجی همان رگ‌هایی هستند که ما سعی می‌کنیم با ورزش کردن و تغذیه‌ی مناسب از مسدود شدن آن‌ها جلوگیری کنیم. اگر سرخرگ‌های کرونری مسدود شوند، حمله‌ی قلبی روی می‌دهد.

قلب نیز مانند دیگر ارگان‌های بدن به خون احتیاج دارد که تا اکسیژن و مواد مغذی خود را دریافت کند. اما قلب اکسیژن و مواد غذایی خود را از خونی که در داخل دهلیز‌ها و بطن‌های آن جریان دارد استخراج نمی‌کند،‌ بلکه وظیفه‌ی خون‌رسانی به عضلات قلب بر عهده‌ی سرخرگ‌های کرونری است. تقریبا ۴ تا ۵ درصد خون خارج شده از بطن چپ قلب وارد سرخرگ‌های کرونری می‌شود تا خون مورد نیاز قلب را تأمین کند.

سرخرگ‌های کرونری از ابتدای سرخرگ اصلی بدن یعنی آئورت نشأت می‌گیرند بنابراین اولین رگ‌هایی هستند که خون پر اکسیژن وارد آن‌ها می‌شود. سرخرگ‌ کرونری به دو بخش تقسیم می‌شود، سرخرگ کرونری اصلی سمت راست که وظیفه‌ی خون‌رسانی به قسمت راست و پایینی قلب را بر عهده دارد و سرخرگ کرونری اصلی چپ که خون‌رسانی به قسمت چپ قلب را بر عهده دارد. با توجه به این که عضلات سمت چپ قلب حجیم‌تر و قوی‌تر از عضلات سمت راست هستند، از این رو سرخرگ کرونری اصلی چپ دارای قطر بیشتری نسبت به سرخرگ‌ کرونری اصلی راست است. سرخرگ کرونری اصلی چپ به دو شاخه تقسیم می‌شود: شاخه‌ی نزولی قدامی سمت چپ و شاخه‌ی چرخشی سمت چپ. هر کدام از این شاخه‌ها خون را به ماهیچه‌های مختلف قلب و سیستم الکتریکی می‌رسانند.

قلب همچنین دارای سیاهرگ‌هایی است که خون کم‌ اکسیژن را از ماهیچه‌های آن جمع‌آوری می‌کند. بیشتر سیاهرگ‌های اصلی قلب‌ (سیاهرگ اصلی قلبی، سیاهرگ کوچک قلبی، سیاهرگ میانی قلبی، سیاهرگ پشتی بطن چپ و سیاهرگ پشتی دهلیز چپ) خون خود را به داخل سینوس کرونری می‌ریزند که آن هم به سوی دهلیز راست باز می‌شود.

بیماری سرخرگ‌های کرونری در نتیجه‌ی مسدود شدن یکی از سرخرگ‌های خون‌رسان به ماهیچه‌های قلب ایجاد می‌شود. وقتی یکی از این سرخرگ‌ها تا حدی مسدود شود، نمی‌تواند به اندازه‌ی کافی اکسیژن به ماهیچه‌ی قلب برساند. زمانی که شخص دارای بیماری سرخرگ کرونری به خود فشار می‌آورد ( با ورزش کردن یا کار کردن) ماهیچه‌ی قلب به اکسیژن بیشتری نیاز پیدا می‌کند اما چون بخشی از سرخرگ کرونری مسدود شده است نیاز ماهیچه به‌طور کامل رفع نمی‌شود و در این صورت درد در ناحیه‌ی سینه احساس می‌شود که به این وضعیت آنژین صدری گفته می‌شود. اگر مسدودیت سرخرگ کرونری شدیدتر شود درد در ناحیه‌ی سینه حتی در فعالیت‌های کم‌شدت نیز بیشتر می‌شود، به این وضعیت آنژین ناپایدار می‌گویند. آنژین ناپایدار بسیار خطرناک بوده و در ۱۰ درصد افراد دارای این بیماری منجر به حمله‌ی قلبی می‌شود. همچنین وجود آنژین ناپایدار می‌تواند باعث آسیب دیدن لایه‌های قلبی و پارگی ‌آن‌ها و بروز خون‌ریزی داخلی و انسداد بیشتر شود. زمانی که سرخرگ کرونری به‌طور کامل مسدود شود هیچ اکسیژن و ماده‌ی غذایی به ماهیچه‌های قلب نمی‌رسد و در نتیجه سکته‌ی قلبی روی می‌دهد. سکته‌ی قلبی باعث مرگ یک بخش از ماهیچه‌ی قلب می‌شود، و حتی در صورت نجات بیمار از سکته‌ی قلبی، عملکرد قلب او افت می‌کند.

قلب به‌طور میانگین در هر تپش ۷۰ میلی‌لیتر خون پمپاژ می‌کند. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد ضربان میانگین قلب در یک فرد ۷۲ بار در دقیقه است. بنابراین قلب به‌طور متوسط در هر دقیقه ۵ لیتر خون پمپاژ می‌کند. به بیان دیگر در هر روز ۷۲۰۰ لیتر  و در یک سال ۲،۷۰۰،۰۰۰ لیتر خون توسط قلب پمپاژ می‌شود. قلب یک شخص ۷۰ ساله، ۱۸۴ میلیون لیتر خون پمپاژ کرده است. این آمار برای یک پمپ ۳۰۰ گرمی اصلا بد نیست.  

وقتی در مورد بیماری قلبی صحبت می‌شود، همه به یاد حمله‌ی قلبی می‌افتند. اما اصطلاح بیماری قلبی طیف وسیعی از شرایط قلبی را شامل می‌شود که هر کدام می‌تواند در عملکرد خون‌رسانی قلب اختلال ایجاد کند. از شایع‌ترین بیماری‌های قلبی می‌توان به گرفتگی سرخرگ‌های کورنری، آریتمی، بیماری ماهیچه‌ی قلب و نارسایی قلب اشاره کرد. هر شخص باید با نشانه‌های هشداردهنده‌ی هر بیماری آگاه باشد تا در هنگام بروز آن‌ها واکنش مناسبی از خود نشان دهد.

تجمع یک توده‌ی چسبناک از چربی و کلسترول در داخل سرخرگ‌های کرونری قلب می‌تواند راه خون برای رسیدن به ماهیچه‌های قلب را باریک و حتی مسدود کند. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری تا زمان تشکیل یک لخته خون و وقوع حمله‌ی قلبی از وضعیت نامناسب قلب خود آگاهی پیدا نمی‌کنند. با این حال بیماری سرخرگ‌های کرونری نشانه‌هایی چون درد سینه‌ی مزمن یا آنژین دارد.

توده‌ی مسدود کننده‌ی سرخرگ‌های کرونری قلب خمیر‌مانند است با این حال پوشش خارجی آن سخت است. زمانی که این پوشش سخت ترک برداشته و می‌شکند لخته‌ی خون ایجاد می‌شود. لخته‌ی ایجاد شده می‌تواند یک سرخرگ کرونری را کاملا مسدود کند و در نتیجه فرایند خون‌رسانی به یک قسمت از قلب متوقف می‌شود. خون، حامل اکسیژن است و قطع اکسیژن‌رسانی به قلب می‌تواند به آن آسیب رسانده و حتی منجر به مرگ شخص شود. حمله‌ی قلبی به یکباره روی می‌دهد و لازم است کمک‌های پزشکی به فوریت در اختیار بیمار قرار گیرد.

شما شاید در هنگام بروز حمله‌ی قلبی موارد زیر را تجربه کنید:

• درد یا احساس فشار در سینه
• احساس درد ناخوشایند در پشت، فک، گلو و دستان
• حالت تهوع، دیرهضمی و سوزش در سینه
• ضعف، پریشانی و تنفس‌های تند و بریده
• ضربان قلب سریع یا نامنظم

باید توجه کرد که تجربه‌ی چنین مواردی حتی اگر شدید نباشند یک فوریت پزشکی محسوب می‌شود.

زنان در هنگام حمله‌ی قلبی ممکن است در سینه دردی احساس نکنند. در مقایسه با مردان، زنان ممکن است بیشتر سوزش سینه،‌ لرزش قلب، کم‌اشتهایی، سرفه و احساس خستگی و سرگیجه را تجربه کنند. نباید هیچگاه این نشانه‌ها را نادیده گرفت. شما هرچه بیشتر برای دریافت خدمات پزشکی دیر اقدام کنید، بیشتر به سلامتی قلب خود آسیب می‌رسانید.

اگر احساس می‌کنید حمله‌ی قلبی به شما دست داده است، سریعا با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید، حتی اگر از این موضوع مطمئن نباشید. منتظر نمانید تا ببینید که حالتان بهتر می‌شود یا نه. هیچگاه در این شرایط رانندگی نکنید. تیم فوریت‌های پزشکی به محض رسیدن به بیمار دست به کار می‌شوند. پاسخ سریع آن‌ها می‌تواند جان بیمار را نجات دهد.

تپش قلب شما ناشی از پالس‌های الکتریکی است که در سراسر قلب ایجاد می‌شود. تولید این پالس‌ها به‌صورت منظم است اما گاهی اوقات می‌تواند از ریتم خود خارج شود. وقوع آریتمی می‌تواند باعث تپش بسیار سریع یا آهسته یا نامنظم قلب شما شود. اغلب آریتمی‌ها بی‌ضرر هستند و بعد از چند لحظه از بین می‌روند، اما برخی از آریتمی‌ها که اغلب ناشی از بیماری‌های دیگر قلبی هستند می‌توانند سلامتی بدن شما را تهدید کنند. اگر شما متوجه آریتمی‌ها مکرر و جدی شدید با یک پزشک مشورت کنید.

ماهیچه‌های غیرطبیعی قلب می‌تواند باعث اختلال در عملکرد پمپاژ قلب شود. مشکلات سلامتی نظیر فشار خون بالا، دیابت و چاقی در درازمدت می‌تواند باعث بروز این بیماری شده و در نهایت به نارسایی قلبی منجر شود.

نارسایی قلبی به‌معنای از کار افتادن ناگهانی قلب نیست. اصطلاح نارسایی قلبی به این معنا است که قلب نمی‌تواند به‌اندازه‌ی کافی خون پمپاژ کند. در این صورت به مرور زمان قلب سعی می‌کند با بزرگ‌تر شدن و تپش بیشتر این کمبود را جبران کند، با این حال این وضعیت در دراز مدت باعث ضعیف‌ شدن ماهیچه‌ی قلب و کاهش بیشتر قدرت پمپاژ آن می‌شود و بر مشکلات می‌‌افزاید. در بیشتر موارد نارسایی قلبی در اثر بیماری سرخرگ‌های کرونری و حمله‌ی قلبی ایجاد می‌شود.

انسان ممکن است از زمان تولد یک دریچه‌ی قلبی نشت‌کننده یا دیواره‌های قلبی آسیب دیده داشته باشد. در اکثر موارد چنین نواقصی تا زمان بزرگسالی خود را نشان نمی‌دهند. نواقصی مانند شل بودن یا نارسایی دریچه‌ها در اکثر موارد نیاز به درمان ندارند با این حال در موارد شدیدتر راه‌حل‌های دارویی و جراحی برای درمان این بیماری‌ها وجود دارد. اگر فردی مبتلا به این بیماری باشد شانس بروز آریتمی، نارسایی قلبی و عفونت دریچه‌ها برای او بیشتر است. با این حال سبک زندگی مناسب به همراه تغذیه، و ورزش و مراقبت‌های دوره‌ای باعث کاهش شانس بروز بیماری‌های ثانویه‌ی قلبی می‌شود.

ایست قلبی شبیه حمله‌ی قلبی نیست. در هنگام ایست قلبی ناگهانی سیستم الکتریکی قلب به هم می‌ریزد و باعث می‌شود قلب بسیار تند یا نامنظم بتپد و به جای فرستادن خون به سراسر بدن دچار لرزش شود. در این حالت یک الکتروشوک می‌تواند قلب را به ریتم اصلی خود بازگرداند، با این حال بدون وجود شوک الکتریکی شخص ممکن است در چند دقیقه بمیرد. قبل از رسیدن فوریت‌های پزشکی باید احیای قلبی ریوی (CPR) را شروع کرد و سریعا با فوریت‌های پزشکی تماس گرفت.

نوار قلبی فعالیت الکتریکی قلب شما را ثبت می‌کند. در مدت این آزمایش بدون درد، پزشک به مدت چند دقیقه چند الکترود به پوست شما می‌چسباند. نتایج این آزمایش به پزشک نشان می‌دهد که آیا قلب شما دارای ضربان ناهماهنگ است یا نه. دقت کنید که شخص نمی‌تواند برخی از تپش‌های نامنظم قلب را احساس کند. همچنین نوار قلبی می‌تواند نشان دهد که آیا شما دچار حمله‌ی قلبی شده‌اید یا در گذشته تجربه‌ی حمله‌ی قلبی داشته‌اید یا خیر. همچنین پزشک با گرفتن نوار قلبی شما در یک دوره‌ می‌تواند روند عملکرد قلب شما را تحت نظر بگیرد.

این آزمایش می‌تواند سطح عملکرد قلب شما را هنگام فعالیت شدید ارزیابی کند. شما در این آزمایش روی یک تردمیل راه می‌روید یا می‌دوید، درحالی‌که الکترودهایی به بدن شما متصل است. در این حین پزشک نوار قلب، میزان تپش قلب و فشار خون شما را ثبت و اندازه‌گیری می‌کند تا ببیند قلب شما به میزان کافی خون پمپاژ می‌کند یا خیر.

این وسیله‌ی قابل حمل، ریتم قلب شما را را ضبط می‌کند. وقتی پزشک به وجود مشکلی در قلب شما شک کند از شما می‌خواهد این وسیله را یک یا دو روز با خود داشته باشید. این وسیله‌ی ضربان قلب شما را در مدت شبانه‌روز ثبت می‌کند. احتمالا پزشک از شما خواهد خواست در این مدت علائم و فعالیت‌های خود را نیز ثبت کنید.

در این آزمایش با تابش میزان کمی از اشعه ایکس وضعیت قلب، ریه و استخوان‌های سینه به‌صورت تصویر نشان داده می‌شود. پزشکان با دیدن این تصاویر می‌توانند برخی مشکلات قلبی را تشخیص دهند. در این تصویر توده‌ی متورم در عکس سمت راست یک بطن چپ بزرگ‌شده را نشان می‌دهد. تورم بطن چپ به عنوان مهم‌ترین قسمت قلب یکی از نشانه‌های نارسایی قلبی است.

در این آزمایش از امواج صوتی برای به دست آوردن تصاویر زنده و متحرک قلب شما استفاده می‌شود. با استفاده از امواج فراصوتی پزشک می‌تواند آسیب‌ها یا مشکلات مربوط به حفره‌ها، دریچه‌ها و جریان خون در قلب را تشخیص دهد. این آزمایش می‌تواند به تشخیص و نظارت بر روند درمان بیماری‌های قلبی کمک کند.

سی‌تی‌اسکن یا پرتونگاری مقطعی با استفاده از اشعه‌ی ایکس به ثبت تصاویر باکیفیت و با جزئیات زیاد از قلب و رگ‌های خونی آن می‌پردازد. سپس یک پردازنده با ترکیب این تصاویر یک عکس ۳ بعدی از قلب شما تهیه می‌کند. پزشکان از این تصاویر برای مکان‌یابی توده‌های چربی یا کلسیم مسدودکننده‌ی سرخرگ‌های کرونری یا تشخیص مشکلات دریچه‌ای و دیگر بیماری‌های قلبی استفاده می‌کنند.

در این فرایند پزشک شما یک لوله‌ی نازک و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر را از طریق یکی از رگ‌های خونی دست یا پا به سوی قلب شما می‌فرستد. سپس با انتشار یک مایع رنگی به داخل هر یک از سرخرگ‌های کرونری با استفاده از اشعه‌ی ایکس تصویر قلب شما گرفته می‌شود. مایع منتظر شده در داخل سرخرگ‌های کرونری باعث می‌شود تصاویر گرفته شده واضح‌تر بوده و جزئیات بهتر دیده شوند. تصاویر ثبت شده با این روش می‌توانند هر نوع گرفتگی در عروق و شدت آن‌ها را نشان دهند.

بسیاری از انواع بیماری‌های قلبی تا پایان عمر همراه بیمار هستند. در ابتدا تشخیص علائم بیماری ممکن است سخت باشد چون اغلب بر زندگی روزمره‌ی بیمار تأثیر نمی‌گذارد. اما اگر بیماری‌ قلبی به حال خود رها شود در طولانی مدت ممکن است بدتر شود و بر کیفیت زندگی شخص تأثیر بگذارد.

اگر قلب دچار نارسایی شده و عملکرد آن شروع به افت کند، ممکن است فرد احساس خستگی زودرس کرده و پس از اندکی فعالیت به نفس‌نفس بیافتد. همیشه‌ به تورم‌های شکم، مچ پا و کف پا حساس باشید. در بسیاری از موارد درمان بیماری قلبی باعث جلوگیری وخیم شدن آن و کنترل سطح سلامت بدن بیمار می‌شود. در صورت ابتلا به بیماری قلبی می‌توان با روش‌های مختلفی از جمله تغییر سبک زندگی، دارو، جراحی و در موارد بسیار نادر پیوند قلب از پیشرفت نارسایی قلبی جلوگیری کرد.

داروهای قلبی متعددی می‌توانند به بیمار کمک کنند. برخی از این داروها فشار خون را پایین می‌آورند و برخی میزان ضربان قلب و سطح کلسترول خون را کاهش می‌دهند. برخی از داروها نیز به کنترل آریتمی‌ها کمک کرده و از ایجاد لخته‌های خونی جلوگیری می‌کنند. اگر قلب انسان متحمل صدماتی شده باشد، داروهای دیگر می‌تواند به بالا ماندن سطح پمپاژ قلب کمک کند.

پس از انجام آزمایش آنژیوگرافی یا رگ‌یابی و قطعی شدن مکان مسدود شدن سرخرگ‌ها در قلب، پزشک از روش‌های مختلفی برای برطرف کردن گرفتگی رگ‌ها استفاده می‌کند که یکی از آن‌ها آنژیوپلاستی است. در این فرایند مسیر سرخرگ کرونری باز شده و جریان خون در آن به حالت طبیعی باز می‌گردد. در آنژیوپلاستی ابتدا پزشک یک کاتتر با یک بالن در انتهای آن از داخل یکی از رگ‌های بدن به سمت قلب می‌فرستد. وقتی کاتتر به مکان گرفتگی می‌رسد، بالن متصل به آن با هوا پر شده و سرخرگ مسدود شده گشاد می‌شود در نتیجه جریان خون در آن از سر گرفته می‌شود. همچنین ممکن است پزشک یک لوله‌ی مشبک در آن مکان جاگذاری کند تا از مسدود شدن دوباره‌ی سرخرگ جلوگیری کند.

عمل بای‌پس یا دورزدن، زمانی از سوی پزشک پیشنهاد می‌شود که بیمار یک یا چند سرخرگ کرونری با مسدودیت شدید یا کامل داشته باشد. در این عمل پزشک یک تکه از رگ‌های‌ بدن مانند سیاهرگ ران، ورید‌های بازو، یا سرخرگ سینه را برداشته و به قسمت سالم سرخرگ کرونری متصل می‌کند تا خون از یک مسیر جدید جریان یابد و به اصطلاح نقطه‌ی مسدود شده در سرخرگ را دور بزند.

مردان نسبت به زنان بیشتر در معرض حملات قلبی قرار دارند، با این حال بیماری‌های قلبی هم در مردان و هم در زنان عامل اول مرگ و میر به شمار می‌رود. همچنین در افرادی که سابقه‌ی بیماری قلبی در خانواده‌ی آن‌ها وجود دارد شانس ابتلا به امراض قلبی بیشتر است.

• برخی از عادت‌های روزانه می‌تواند شانس بروز بیماری‌های قلبی را در شما کاهش دهد:
• انجام ورزش به‌صورت منظم (در بیشتر روزهای هفته به مدت ۳۰ دقیقه)
• داشتن وزن طبیعی و جلوگیری از چاقی
• داشتن تغذیه‌ی مناسب و متعادل
• تعدیل مصرف نوشیدنی‌های الکلی (یک نوشیدنی در روز برای زنان و دو نوشیدنی در روز برای مردان)
• عدم استعمال سیگار

اگر شما مبتلا به بیماری دیابت هستید باید به‌طور مدام سطح قند خون خود را کنترل کنید. اگر مبتلا به فشار خون هستید یا کلسترول خون شما بالا است باید برای رساندن آن‌ها به سطح نرمال یا کنترل آن‌ها نهایت تلاش خود را به‌کار بگیرید.

اگر سیگاری باشید شانس ابتلا به بیماری‌های قلبی در شما ۲ تا ۴ برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری است. همین حالا بهترین زمان برای کنار گذاشتن سیگار است. شانس وقوع حمله‌ی قلبی در افرادی که سیگار را ترک می‌کنند از همان ۲۴ ساعت اول شروع به کاستن می‌کند.

با استفاده از یک برنامه‌ی ریکاوری قلبی می‌توان به زندگی طبیعی بازگشت. یک پزشک متخصص قلب می‌تواند مشاور خوبی برای شما باشد. متخصصان می‌توانند یک برنامه‌ی همه جانبه که ابعاد مختلف زندگی روزانه مانند تغذیه، ورزش و حمایت احساسی را پوشش می‌دهند برای شما تدارک ببینند. این برنامه‌ها می‌توانند تأثیر زیادی بر سلامت شما بگذارند.

در بخش بعدی به راهکارهایی برای کنار آمدن با بیماری‌های قلبی یا پیشگیری از آن اشاره می‌کنیم.

راه‌های زیادی برای مراقبت از سلامت قلب و عروق خونی وجود دارد و دوری از تنباکو یکی از موثرترین و بهترین راه‌ها است. در حقیقت استعمال سیگار یکی از قابل‌ کنترل‌ترین فاکتورهای خطر بیماری قلبی به شمار می‌آید. اگر شما سیگار می‌کشید یا از دیگر محصولات تنباکو استفاده می‌کنید مؤسسات و انجمن‌ها معتبر علمی دنیا نظیر انجمن قلب آمریکا، مؤسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا و مرکز پیشگیری و کنترل بیماری آمریکا (CDC) به شما توصیه می‌کنند هرچه سریع‌تر مصرف سیگار را متوقف کنید. انجام این کار نه‌تنها بر قلب بلکه بر سلامت کلی بدن شما تأثیر مثبت شگرفی می‌گذارد.

مراقب جلو آمدن شکم خود باشید. در ژورنال کالج پزشکی قلب آمریکا اشاره شده است که چربی اضافی دور شکم با فشار خون بالا و سطح بالای چربی ناسالم خون مرتبط است. اگر شما چربی اضافه دور شکم دارید وقت آن رسیده است که روی ورزش‌های مختص شکم تمرکز کنید. تغذیه‌ سالم و ورزش کردن می‌تواند وضعیت شما را به‌صورت قابل‌توجهی بهبود ببخشد.

شاید عجیب به‌نظر بیاید. داشتن رابطه‌ی جنسی برای سلامت قلب مفید است. داشتن رابطه‌ی جنسی به‌صورت منظم می‌تواند به کاهش فشار خون و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی کمک کند. تحقیقات منتشر شده در ژورنال پزشکی قلب آمریکا نشان می‌دهد که داشتن فعالیت جنسی کم با خطر بالاتر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی مرتبط است.

کار کردن با دستان می‌تواند به آرامش ذهن کمک کند. داشتن فعالیت‌هایی نظیر بافندگی، خیاطی و قلاب‌دوزی می‌تواند بر کاهش استرس و سلامت قلب شما تأثیر مثبت بگذارد. فعالیت‌ها و سرگر‌می‌های آرام‌بخش دیگر نظیر کار با چوب، آشپزی، باغبانی و حل پازل می‌تواند به کاهش استرس شما کمک کند.

طبق یافته‌های مایو کلینیک (یکی از معتبرترین دانشگاه‌های علوم پزشکی دنیا) یک رژیم غذایی پر از فیبر محلول می‌تواند باعث کاهش غلظت لیپوپروتئین یا کلسترول بد در خون شود. از منابع فیبرهای قابل حل می‌توان به جو دوسر، جو، سیب، گلابی و آواکادو اشاره کرد.

فرقی نمی‌کند که از موسیقی سنتی خوشتان می‌آید یا موسیقی پاپ، گوش دادن یک ورزش عالی برای سلامت قلب است. رقصیدن یا انجام حرکات موزون ورزشی همراه با موسیقی هم مانند دیگر ورزش‌های هوازی ضربان قلب را افزایش می‌دهد و ریه‌های فرد را بیشتر به کار می‌اندازد. 

رژیم غذایی حاوی اسید چرب امگا ۳ نیز می‌تواند از بروز بیماری‌های قلبی جلوگیری کند. بسیاری از ماهی‌ها مانند ماهی قرل‌آلا، ماهی تن،‌ ماهی ساردین و شاه‌ماهی منابع سرشاری از اسید چرب امگا ۳ به حساب می‌آیند. انجمن قلب آمریکا پیشنهاد می‌کند که شما باید سعی کنید حداقل دو بار در هفته ماهی بخورید. اگر نگران مقدار جیوه‌ی موجود در ماهی‌ها یا دیگر آلودگی‌های موجود در آبزیان هستید بهتر است بدانید که مزایای ماهی برای سلامتی قلب بسیار بیشتر از مضرات آن برای سلامتی بدن است.

تنها به ایمیل‌ها یا پست‌های فیسبوک نخندید. در زندگی روزمره‌ی خود نیز بلند بخندید. اهمیتی ندارد که از یک فیلم کمدی لذت می‌برید یا با دوستان خود جوک می‌گویید، خنده در هر حالت برای قلب شما مفید است. طبق تحقیقات انجمن قلب آمریکا خندیدن سبب کاهش هورمون‌های استرس می‌شود و در نتیجه التهاب سرخرگ‌های قلب کم می‌شود. همچنین خندیدن سبب بالا رفتن سطح لیپوپروتئین پرچگالی یا همان کلسترول خوب می‌شود.

یوگا می‌تواند تعادل، انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات را بیشتر کند. اما یکی از مهم‌ترین مزیت‌های یوگا کاهش استرس است و از این راه می‌تواند به سلامت قلب کمک کند. طبق تحقیقات منتشرشده در ژورنال پزشکی جایگزین و مکمل مبتنی بر شواهد، ورزش یوگا این پتانسیل را دارد که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی را بکاهد.

طبق پژوهش‌های ژورنال پزشکی نیوانگلند، اگر کل جمعیت ایالات متحده میانگین مصرف نمک خود را به نصف قاشق‌ چای‌خوری در روز محدود کنند، تعداد افرادی که سالانه به بیماری‌های سرخرگ‌های کرونری مبتلا می‌شوند به نصف کاهش پیدا خواهد کرد. نویسندگان مقاله این تحقیق معتقدند مصرف نمک یکی از فاکتورهای مهم در افزایش هزینه‌ی بهداشت و درمان در ایالات متحده است. غذاهای آماده و تهیه شده در رستوران‌ها عموما دارای نمک زیادی هستند، بنابراین قبل از رفتن به یک رستوران فست‌فود کمی به سلامت قلب خود فکر کنید. اگر شما دارای فشارخون هستید یا از نارسایی قلبی رنج می‌برید می‌توانید به فکر جایگزین‌هایی برای نمک باشید.

محققان انجمن قلب آمریکا و آرشیو پزشکی داخلی آمریکا هشدار می‌دهند که صرف‌نظر از میزان وزن یا سطح تناسب اندام، نشستن به مدت طولانی باعث کاهش طول عمر افراد می‌شود. به نظر می‌رسد داشتن سبک‌ زندگی که شامل نشستن جلوی تلویزیون به مدت طولانی یا کارکردن پشت میز باشد، تأثیر نامطلوبی بر سطح چربی و قند خون می‌گذارد. اگر شغل شما مستلزم نشستن پشت میز است بهتر است اوقات استراحت چند دقیقه‌ای برای خود در نظر بگیرید و در این مدت حرکات کششی انجام دهید یا کمی پیاده‌روی کنید. در وقت ناهار می‌توانید کمی پیاده‌روی کنید یا از انجام حرکات ورزشی به مدت چند دقیقه لذت ببرید.

بررسی میزان فشار خون، قند خون، کلسترول و تری‌گلیسیرید‌ها یکی از فاکتورهای لازم برای حفظ سلامت بدن است. شما باید میزان بهینه‌ این فاکتورها را برای جنسیت و سن خود بدانید و سپس برای حفظ یا رسیدن به این مقادیر برنامه‌ریزی کنید. به منظور چک‌آپ دوره‌ای، به‌صورت منظم به پزشک خود مراجعه کنید. اگر می‌خواهید کار پزشک خود را راحت کنید می‌توانید نتایج آزمایش‌ها قبلی را به خود ببرید.

شکلات تلخ نه‌تنها خوشمزه است بلکه حاوی زردینه (فلانوئید‌)های مؤثر در بهبود سلامت قلب است. داشنمندان در ژورنال نوتریانتز (Nutrients) نوشته‌اند که مواد غذایی موجود در شکلات تلخ باعث کاهش التهاب در رگ‌های خونی و کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌شود. شکلات تلخ، و نه شکلات شیری شیرین‌شده، اگر به‌صورت معتدل مصرف شود مزایای زیادی برای سلامتی شما خواهد داشت. دفعه‌ی بعدی که خواستید یک شکلات گاز بزنید، مطمئن شوید شکلات از نوع تلخ باشد.

شاید جارو کشیدن یا گردگیری به اندازه‌ی کلاس‌های زومبا یا ورزش‌های رزمی برای شما جذاب و چالش‌انگیز نباشد،‌ اما انجام این فعالیت‌ها و دیگر کارهای خانگی شما را به تحرک وا می‌دارد. انجام چنین فعالیت‌هایی علاوه بر سوزاندن کالری، می‌تواند قلب شما را تا حدی ورزش دهد. می‌توانید آهنگ‌های مورد علاقه خود را پخش کنید و هنگام انجام کارهای خانه کمی هم برقصید.

بادام‌ها، گردو، پسته و دیگر انواع آجیل‌ درختی منابع چربی‌های مفید برای قلب، پروتئین و فیبر هستند. داشتن یک رژیم غذایی حاوی آجیل می‌تواند باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی شود. اما انجمن قلب آمریکا پیشنهاد می‌کند که آجیل به میزان کم مصرف شود چون با وجود داشتن مواد مغذی دوستدار قلب، دارای کالری زیادی است و افراط در مصرف آن مشکل‌زا خواهد بود.

لازم نیست مسیر رسیدن به تندرستی کسل‌کننده باشد. به کودک درون خود اجازه‌ی خودنمایی دهید و بعضی از بعدازظهر‌های خود را به اسکیت‌سواری، بولینگ و لیزرتگ اختصاص دهید. شما در حین سوزاندن کالری و ورزش دادن قلب خود نیز می‌توانید تفریح کنید.

حیوانات خانگی فقط همراهی همیشگی و عشق بی‌قید و شرط خود را برای ما عرضه نمی‌کنند. نگه‌داری از حیوانات خانگی مزایای زیادی نیز برای سلامتی افراد دارد. مطالعات مؤسسه ملی سلامت آمریکا پیشنهاد می‌کند که نگه‌داری از حیوان خانگی باعث بهبود عملکرد ریه‌ها و قلب می‌شود، همچنین ریسک ایست قلبی ناگهانی در این افراد کاهش می‌یابد.

شروع به فعالیت کنید و سپس فعالیت را متوقف کنید. شروع کنید و متوقف شوید. در هنگام انجام حرکات تمرینی وقفه‌دار، شما می‌توانید فعالیت‌های شدید ورزشی را با وقفه‌هایی برای استراحت ترکیب کنید. مایو کلینیک گزارش می‌کند که انجام جلسات تمرینی به این شکل باعث می‌شود شما کالری بیشتری نسبت به جلسات ورزشیِ بدون‌وقفه بسوزانید.

کاهش مصرف چربی به میزان کم‌تر از ۷ درصد کالری دریافتی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را به‌شدت کم کند. اگر شما عادت ندارید برچسب میزان چربی موجود در مواد غذایی را بخوانید، بهتر است از همین امروز این کار را شروع کنید. میزان کالری غذاهایی را که در طول روز می‌خورید را حساب کنید و از خوردن غذاهای چرب و پرکالری خودداری کنید.

گوشی خود را کنار بگذارید و راننده‌ی که جلوی شما پیچید را فراموش کنید، به بیرون نگاه کنید و از مسیر برگشت به خانه لذت ببرید. حذف استرس در حین رانندگی می‌تواند به کاهش فشار خون و کاهش استرس شما کمک کند. این چیزی است که سیستم قلبی-عروقی شما به خاطر آن از شما تشکر خواهد کرد.

اولین وعده‌ی غذایی روزانه مهم‌ترین آن است. صرف یک صبحانه‌ی سالم و مغذی به شما در داشتن یک رژیم غذایی سالم و رسیدن به تندرستی کمک می‌کند. برای درست کردن یک وعده‌ی صبحانه دوستدار قلب از این مواد استفاده کنید:

• غلات مانند جو دوسر یا تُست‌های گندمی
• منابع پروتئین کم‌چرب مانند گوشت بوقلمون یا میزان کمی آجیل یا کره‌ی بادام زمینی
• محصولات لبنی کم‌چرب مانند شیر کم‌چرب، ماست و پنیر
• میوه‌ها و سبزیجات

ورزش یک عامل کلیدی برا سلامت قلب است پس چرا نباید از هر فرصتی برای ورزش کردن استفاده کرد؟ به جای استفاده از آسانسور از پله‌ها رفت‌و‌آمد کنید. در دورترین نقطه‌ی پارکینگ خودروی خود را پارک کنید. به جای ایمیل فرستادن به همکار خود پیاده‌ به میز او بروید و رودررو صحبت کنید. به جای تماشای بازی بچه‌ها یا سگ خود با آن‌ها هم‌بازی شوید. انجام چنین فعالیت‌هایی هر قدر هم که اندک باشد برای تندرستی مفید است.

برای دم کردن چای سبز یا چای سیاه به انجام کار خارق‌العاده‌ای نیاز نیست. طبق گزارش انجمن قلب آمریکا نوشیدن یک تا سه فنجان چای در روز می‌تواند خطر بروز مشکلات قلبی را کاهش دهد. برای مثال ثابت شده است که نوشیدن چای باعث کاهش آنژین صدری و وقوع حملات قلبی می‌شود.

بهداشت دهان و دندان و به‌خصوص مسواک زدن علاوه بر این که دندان‌های شما را سفید و درخشان می‌کند، مزایای دیگری نیز دارد. طبق تحقیقات کلینیک کلیولند (Cleveland)، باکتری‌هایی که باعث بروز بیماری‌های لثوی می‌شوند می‌توانند در ابتلا به بیماری‌های قلبی نیز مؤثر باشند. با این که انجام تحقیقات مختلف در این ارتباط نتوانسته به محققان در رسیدن به یک نتیجه‌ی قطعی کمک کند، اما در هر صورت رسیدگی به بهداشت دهان و دندان هیچ ضرری برای شما نخواهد داشت.

دفعه‌ی بعدی که احساس خستگی، عصبانیت یا اوقات‌تلخی کردید شروع به پیاده‌روی کنید. حتی یک پیاده‌روی کوتاه ۵ دقیقه‌ای می‌تواند به شما در رسیدن به آرامش و کاهش سطح استرس کمک کند. انجام پیاده‌روی به‌صورت روزانه به مدت ۳۰ دقیقه هم برای سلامت ذهن و هم برای تندرستی شما بسیار مفید است.

انجام ورزش‌های هوازی کلید مراقبت از سلامت قلب است، اما نباید فقط به انجام چنین ورزش‌هایی بسنده کرد. انجام تمرینات وزنه‌ای و استقامتی و گنجاندن آن‌ها در برنامه‌ی ورزشی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. شما هرچه حجم عضله‌ای بیشتری داشته باشید به همان میزان در هنگام استراحت و ورزش کردن کالری بیشتری می‌سوزانید. این موضوع به شما در حفط تندرستی و مراقبت از سلامت قلب کمک می‌کند.

یک منظره‌ی زیبای آفتابی علاوه بر ذهن، برای قلب شما نیز خوب است. طبق گزارش دانشکده‌ی بهداشت عمومی هاروارد، استرس مزمن، پریشانی و عصبانیت باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته‌ی مغزی و قلبی می‌شود. با این حال داشتن ذهنیت مثبت به زندگی باعث می‌شود برای مدت طولانی‌تری از تندرستی خود در زندگی لذت ببرید.

تا اینجا به‌صورت کلی به بحث ورزش و تحرک و تأثیر آن بر سلامت قلب اشاره کردیم. در این بخش از مقاله چند ورزش متداول و نسبتا راحت را برای بهبود عملکرد قلب به‌طور جزیی‌تر بررسی می‌کنیم. شما هم می‌توانید درصورت داشتن وقت کافی، زمانی را برای انجام شماری از این ورزش‌ها جدا کنید.

انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند برای داشتن یک قلب سالم هر فرد باید در بیشتر روزهای هفته ۳۰ دقیقه ورزش‌ هوازی با شدت متوسط تا شدید انجام دهد. اگر شما نمی‌توانید به یک‌باره ۳۰ دقیقه ورزش کنید،‌ می‌توانید این زمان را به بخش‌های ۵ یا ۱۰ دقیقه‌ای تقسیم کنید. دب سامپسون از کلینیک توان‌بخشی قلبی در مرکز پزشکی نبراسکا می‌گوید:

ورزش‌های هوازی برای بهبود سلامت ریه و قلب مفید هستند و می‌توانند بر بسیاری از فاکتورهای خطر بیماری‌های قلبی تأثیر بگذارند.

شماره‌ی اول در لیست ورزش‌های هوازی مفید برای سلامت قلب پیاده‌روی است. پیاده‌روی یک ورزش لذت‌بخش، ایمن، ارزان و ساده است که حتی می‌توان در یک روز پرمشغله نیز به انجام آن پرداخت. شما برای رسیدن به هدف ۳۰ دقیقه پیاده‌روی در روز می‌توانید فعالیت‌های روزمره‌ی خود را با پای پیاده انجام دهید، برای مثال پیاده به سر کار بروید، پیاده به خرید بروید یا بعدازظهر‌ها در اطراف خانه‌ی خود پیاده‌روی کنید. سامپسون در این مورد می‌گوید:

ورزش‌های هوازی باعث به کار افتادن گروه‌های ماهیچه‌ا‌ی مختلف در سراسر بدن به‌صورت مستمر و ریتمیک می‌شوند و پیاده‌روی بهترین مثال از این نوع ورزش‌ است.

برای بهره‌مندی از منافع حداکثری ورزش‌های هوازی، شما باید به ۵۰ تا ۸۵ درصد حداکثر تپش قلب خود برسید. بالا رفتن از پله‌های یکی از مؤثرترین و ساده‌ترین روش‌ها برای رسیدن به این هدف است، فرقی نمی‌کند که در خانه‌ از پله‌ها استفاده کنید یا در باشگاه یا روی یک دستگاه پله‌نوردی. برای به دست آوردن حداکثر تپش قلب خود کافی است سن خود را از عدد ۲۲۰ کم کنید. اگر شما مایل نیستید در میانه‌ی تمرین از ورزش کردن دست بکشید و تپش قلب خود را بشمارید، یک راه ساده برای پی بردن به این که به محدوده‌ی تعداد تپش‌های هدف رسیده‌اید این است که ببینید آیا در حین ورزش کردن می‌توانید یک مکالمه‌ی کوتاه داشته باشید بدون این که زیاد نفس‌نفس بزنید یا نه.

پمپاژ خون به عضله‌های بزرگ پا در حین دوچرخه‌سواری یک ورزش عالی برای قلب به شمار می‌آید. برای دوچرخه‌سواری منظم می‌توانید از دوچرخه‌ی کوهستانی یا دستگاه‌های دوچرخه ثابت استفاده کنید. زمانی که هوا سرد است یا باران می‌بارد، می‌توانید از دستگاه‌های دوچرخه‌های ساکن در خانه‌ی خود استفاده کنید تا سلامت قلب خود را در هر شرایط تضمین کنید. در دوچرخه‌سواری وضعیت پدال‌ها و صندلی برای جلوگیری از جراحت بسیار مهم است، بنابراین مطمئن شوید که وضعیت دوچرخه را قبل از شروع تمرین بررسی کنید.

شنا کردن یکی از بهترین و مفرح‌ترین ورزش‌های هوازی است و طبق آمار مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا سومین ورزش پرطرفدار در ایالات متحده است. شنا کردن به مدت ۲ و نیم ساعت در هفته می‌تواند تمام منافع ورزش‌های هوازی را برای قلب شما تضمین کند. یکی دیگر از مزیت‌های مهم شنا این است که این ورزش فشار کمی بر استخوان‌ها و مفاصل شما وارد می‌کند. بنابراین اگر شما از مشکلاتی نظیر اضافه‌وزن یا بیماری‌های مفاصل مانند آرتروز رنج می‌برید می‌توانید به ورزش شنا روی بیاورید.

اسکی‌واره یا دستگاه پله‌نوردی یکی از رو‌به‌رشد‌ترین ورزش‌های هوازی در باشگاه‌ها به حساب می‌آید. این دستگاه ورزشی شگفت‌انگیز تقریبا در تمام مراکز تندرستی و باشگاه‌های ورزشی پیدا می‌شود. می‌توانید برای تمرین در خانه‌ نیز این دستگاه را خریداری کنید. مزیت اسکی‌واره این است که به‌طور هم‌زمان قسمت‌های بالا و پایین بدن را به فعالیت وا می‌دارد. حرکت پاها روی این دستگاه می‌تواند دویدن روی سطح زمین بدون آوردن فشار روی مفاصل یا در واقع دوچرخه‌سواری را شبیه‌سازی کند، درحالی‌که حرکت دست‌ها هنگام استفاده از اسکی‌واره باعث گردش خون در پشت و ماهیچه‌های شانه می‌شود.

حرکات موزون، یک ورزش هوازی مفید برای سلامت قلب است که باید تبدیل به یک عادت روزانه شود. تمام چیزی که برای انجام آن احتیاج دارید، کفش مناسب، فضایی برای رقصیدن و آهنگی است که به شما انگیزه‌ی رقصیدن دهد. در هنگام انجام یک ورزش هوازی مناسب برای قلب، ضربان قلب به ۱۲۰ تا ۱۳۵ بار دقیقه می‌رسد و رقصیدن بهترین روش برای رسیدن به این محدوده است. بسته به مهارت و علاقه‌ی شما، رقصیدن می‌تواند از نوع پرفشار شامل ضربات پا به زمین یا از نوع کم‌فشار باشد. همچنین شما می‌توانید در کلاس‌های رقص مانند کلاس رقص زومبا شرکت کنید و همراه با انجام این ورزش مفرح، با دیگران نیز معاشرت کنید، یا این که می‌توانید به تنهایی به انجام این ورزش بپردازید.

طبق تحقیقات مؤسسه‌ی ملی سلامت آمریکا، در سال گذشته ۲.۳ میلیون نفر در آمریکا برای انجام ورزش هوازی کم‌فشار تای‌ چی چوان را انتخاب کرده‌اند. تای‌ چی چوان یک ورزش هوازی چینی و برگرفته از هنرهای رزمی است. این ورزش ترکیبی از حرکات موزون و آرام بدن و نفس‌های عمیق و تمرکز است و به همین دلیل به آن مدیتیشن حرکتی نیز می‌گویند. انجام منظم این ورزش برای سلامت ذهن و بدن و به‌خصوص قلب بسیار مفید است.

انجام بازی‌های ویدئو‌یی تعاملی یک گزینه‌ی عالی برای ورزش در خانه است. مطالعات نشان می‌دهد که انجام بازی‌های تنیس، بوکس و بولیینگ در کنسول وی (Wii) ضربان قلب شما را به اندازه‌ای بالا می‌برد که می‌توان آن را به‌عنوان یک ورزش هوازی در نظر گرفت. سامپسون می‌گوید:

کالج پزشکی ورزشی آمریکا معتقد است بازی با کنسول وی یک نوع ورزش هوازی مؤثر بر قلب است.

به یاد داشته باشید که برای بهره‌مندی از منافع ورزش هوازی باید پنج روز در هفته به مدت ۳۰ دقیقه ورزش کنید.

این ورزش نیز مانند شنا می‌تواند فواید انجام یک ورزش هوازی را برای شما به ارمغان بیاورد بدون این که مانند دیگر ورزش‌های هوازی فشار زیادی روی مفاصل و استخوان‌های شما وارد کند. اگر شما مشکلات سلامتی همچون اضافه‌وزن، آرتروز و درد زانو دارید مطمئن باشید آیروبیک آبی یک ورزش هوازی ایده‌آل برای شما خواهد بود. طبق گزارش مرکز ملی کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا انجام ورزش آیروبیک می‌تواند باعث بهبود عملکرد مفاصل در اشخاص مبتلا به آرتروز شود بدون این که علائم بیماری از جمله درد در مفاصل را تشدید کنید.

پیدا کردن عادت دیگری که به اندازه‌ی انجام منظم ورزش‌‌های هوازی برای بدن مفید باشد بسیار سخت است. سامپسون در مورد فواید ورزش‌های هوازی می‌گوید:

انجام فعالیت‌های هوازی به‌صورت منظم باعث کنترل فشار خون، کاهش استرس و افسردگی، بهبود سطح کلسترول خون، کاهش وزن و حفظ وزن مناسب، کاهش قند دیابتی خون، افزایش قدرت ماهیچه‌ها و استحکام استخوان‌ها و جلوگیری از تشکیل لخته‌ی خون می‌شود.

ورزش هوازی مورد علاقه‌ی خود را پیدا کنید و آن را ادامه دهید. به مرور زمان خواهید دید که انجام منظم آن چه مزایای فراوانی برای شما به ارمغان خواهد آورد.

نام دیگر تصلیب شرایین، سخت شدن سرخرگ‌ها است. وقتی که دیواره‌ی داخلی سرخرگ آسیب می‌بیند، چربی و پلاک‌های فیبری در محل آسیب‌دیدگی جمع می‌شوند. انباشت توده‌های چربی باعث ضخیم‌تر شدن دیواره‌های سرخرگ و در نتیجه باریک شدن مجرای انتقال خون می‌شود و حتی گاهی ممکن است سرخرگ به‌طور کامل مسدود شود.

حدود ۳۰ درصد مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی در آمریکا به‌طور مستقیم با استعمال سیگار ارتباط دارد. سیگار کشیدن عامل اصلی تصلب شرایین است. نیکوتین موجود در سیگار باعث می‌شود:

• اکسیژن کم‌تری به قلب برسد
• فشار خون و ضربان قلب افزایش پیدا کند
• لخته‌‌ی خونی بیشتری تشکیل شود
• باعث آسیب رسیدن به سلول‌های ارتباط‌دهنده‌ی سرخرگ‌های کرونری با دیگر شریان خونی شود

فاکتورهای خطری وجود دارد که شما نمی‌توانید کاری در مورد آن‌ها انجام دهید، مانند:

• مرد بودن
• زن بودن بعد از دوران یائسگی
• مسن بودن
• وجود سابقه‌ی بیماری‌های قلبی و بیماری سرخرگ کرونری در اعضای خانواده

اما فاکتورهای خطر دیگری وجود دارند که شخص به‌راحتی می‌تواند آن‌ها را کنترل کند:

• سیگار کشیدن
• کلسترول بالا
• فشارخون بالا
• ورزش نکردن
• چاقی مفرط
• دیابت
• رژیم غذایی ناسالم
•  استرس

با بهبود عادات زندگی روزمره‌ی خود می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و آنژین صدری را کاهش دهید.

یکی از بهترین‌ راه‌ها برای حذف فاکتور خطر بیماری‌های قلبی، داشتن رژیم غذایی سالم است. یک رژیم غذایی دوستدار قلب باعث کاهش کلسترول بد خون، کاهش فشارخون، کاهش قند خون و کاهش وزن می‌شود.

در رژیم غذایی خود به این نکات توجه کنید:

• سبزیجات، میوه و غلات بیشتری بخورید.
• چربی ترانس را از رژیم خود حذف کنید. به جای چربی اشباع‌شده از چربی‌های اشباع‌نشده استفاده کنید.
• از منابع پروتئین بدون چربی مانند مرغ، ماهی و سویا استفاده کنید. مصرف گوشت قرمز را کاهش دهید چون چربی و کلسترول بالایی دارد.
• کربوهیدرات‌های پیچیده مانند نان سبوس‌دار، برنج و پاستا مصرف کنید. از مصرف کربوهیدرات‌ها ساده مانند نوشیدنی‌های شیرین، شکر و شکلات‌های شیرین‌شده پرهیز کنید.
• مصرف نمک را کم کنید.
• به‌طور منظم ورزش کنید.

کلسترول ماده‌ی نرم و مومی شکل است که در کبد تولید می‌شود، اما مواد غذایی مانند زرده‌ی تخم‌مرغ، چربی موجود در شیر، گوشت قرمز و غذاهای دریایی نظیر خرچنگ، صدف و میگو نیز حاوی کلسترول هستند.

بیماری‌های قلبی عامل اول مرگ و میر در زنان بالای ۴۰ سال به‌خصوص در دوران یائسگی است. زمانی که یک زن به ۵۰ سالگی می‌رسد، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی به‌شدت افزایش پیدا می‌کند. در زنان جوانی که یائسگی در آن‌ها به‌طور طبیعی یا در اثر عمل جراحی زودتر از حد معمول رخ داده نیز خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی زیاد است به‌خصوص وقتی با دیگر فاکتورهای خطر نظیر موارد زیر همراه شود:

• دیابت
• مصرف سیگار
• فشارخون بالا
• کلستورل بالا به‌خصوص کلسترول بد
• چاقی مفرط
• عدم فعالیت و کمبود ورزش
• سابقه‌ی بیماری قلبی در خانواده
• مشکلات بارداری نظیر پره اکلامپسی، فشار خون بالا، افزایش سطح قند خون و دیابت بارداری
• بیماری‌های رماتیسمی و التهابی

خیر، مکمل‌های ورزشی و غذایی و مکمل‌های ویتامینی هیچ تأثیری بر سلامت قلب و عروق ندارند.

بیشتر حملات قلبی به آهستگی روی می‌دهند و چند دقیقه طول می‌کشد تا به وخیم‌ترین حالت خود برسند. حملات قلبی از طریق درد نه چندان شدید در سینه، احساس ناراحتی همچون فشار و تنگی در ناحیه‌ی سینه احساس می‌شود. احساس ناراحتی در سینه ممکن است به فک، گردن، بازو و پشت نیز سرایت کند و ممکن است با علایم دیگری همچون تنگی نفس، احساس تهوع، رنگ‌ پریدگی و تعریق زیاد همراه شود. حمله‌ی قلبی در افراد دیابتی و زنان ممکن است علایم کم‌تری داشته باشد (تنگی نفس و تهوع).

ورزش کردن و داشتن رژیم غذایی سالم یکی از فاکتورهای اساسی برای تندرستی، کاهش کلسترول و فشار خون است؛ اما اگر شما در حال مصرف داروهای کلسترول و فشار خون هستید، حتی بعد از تغییر سبک زندگی و شروع به انجام ورزش منظم و داشتن رژیم غذایی سالم نیز نباید مصرف داروهای خود را قطع کنید. میزان و گستردگی ورزش و رژیم غذایی سالم ممکن است به اندازه‌ی داروها روی سلامتی شما مؤثر نباشد.

خیر، مصرف داروهای قلبی نشانه‌ی تلاش شما برای کاهش خطر بروز حملات قلبی است. با این حال برخی فاکتور‌های خطر قابل پیش‌گیری نیستند؛ مانند فاکتور سابقه‌ی بیماری در اعضای خانواده. در این موارد احتمال بروز حملات قلبی وجود دارد. برای به حداقل رساندن احتمال وقوع حملات قلبی بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

بله، چکاپ سالیانه‌ی فشارخون، چربی، کلسترول و سلامت قلب برای هر شخص لازم است. شما باید با پزشک خود در مورد فاکتورهای خطر بیماری قلبی بحث کنید. پزشک شما ممکن است شانس ابتلا به بیماری سرخرگ کرونری را به‌صورت عدد نشان دهد تا در مراجعات بعدی افزایش یا کاهش خطر ابتلا به این نوع بیماری‌ها مقایسه شود. همچنین پزشک ممکن است در مورد سابقه‌ی بیماری‌های قلبی در خانواده از شما سؤال کند. بعد از اتمام آزمایش‌ها پزشک به شما خواهد گفت که زمان مراجعه‌ی بعدی کی خواهد بود تا نظارت بر برنامه‌ی کنترل فاکتورهای خطر به خوبی انجام شود.