چرا حساسیت برخی افراد به عوارض جانبی داروها بیشتر است؟

سوال: من به‌ندرت دارو مصرف می‌کنم ولی زمانی که لازم است دارو مصرف کنم، همیشه آثار جانبی دارو را در بدنم مشاهده می‌کنم. آیا به‌طور کلی برخی از افراد نسبت به عواض جانبی دارو حساس‌تر هستند؟

پاسخ : بله برخی افراد دارای حساسیت بیشتری به داروها هستند.

در سال ۱۹۷۸ یک متخصص داروسازی که عضوی از یک گروه پژوهشی در لندن بود، یک دز آزمایشی از داروی فشار خونی به نام دبریسوکین را تزریق کرد و فورا روی زمین افتاد. بعدتر معلوم شد که او یک متابولیز‌کننده‌ی ضعیف دارو بوده‌ که دچار افت شدید فشار خون شده‌ است. برخی از افراد به داروهای خاصی حساسیت دارند و بعضی نیز ممکن است واکنش‌های فردی به برخی از داروها را تجربه کنند. اما تفاوت در روش متابولیسم دارو در بدن، می‌تواند فرد را درگیر اثرات جانبی دارو کند. برخی از افراد دارو را بسیار سریع یا بسیار کند متابولیزه می‌کنند که هر دو مورد می‌تواند موجب تجمع سطوح بالایی از آن دارو یا متابولیت‌های حاصل از متابولسیم آن در خون شود.

البته این تنوع موجود در میان افراد مختلف همیشه محسوس نیست؛ به‌ویژه وقتی دارویی حاشیه‌ی امنیت وسیعی داشته‌ باشد؛ یعنی تفاوت زیادی بین دز موثر دارو و دزهایی که موجب اثرات جانبی شدید می‌شوند، وجود داشته‌باشد. تنوع در سرعت متابولیسم دارو می‌تواند به‌ویژه درمورد داروهایی مهم باشد که دارای حاشیه امنیت باریکی هستند. مثال‌هایی در این مورد عبارتند از: خونریزی شدید ناشی از ترکیب ضد‌انعقاد وارفارین؛ افزایش حساسیت به داروی بتا‌بلوکر پروپرانول که فشار خون را پایین می‌آورد و داروی ضدپلاکت کلوپیدوگرل که به‌طور معمول برای پیشگیری از ایجاد لخته‌های خون قبل و بعد از آنژیوپلاستی تجویز می‌شود. با مصرف مقداری از کدئین، یک واریانت ژنتیکی نادر منجر به مشکل تنفسی شدید و مرگ می‌شود.

پیشرفت در علم ژنتیک مولکولی موجب افزایش توانایی پزشکان در پیش‌بینی حساسیت‌های دارویی می‌شود. در حال حاضر پزشکان فقط برای تعداد کمی از داروها از آزمایش‌های اولیه برای بررسی تنوع در متابولیسم دارو استفاده می‌کنند.تعدادی از این داروها شامل داروهای ضد‌تشنج کاربامازپین و والپروئیک‌اسید، داروی ضد‌نقرس راسبوریکاز و داروی سرکوب‌گر سیستم ایمنی آزاتیوپرین هستند. طیف وسیعی از داروها نسبت به تغییر در متابولسیم حساس هستند. این داروها شامل داروهای ضد‌افسردگی، رقیق‌کننده‌های خون، آنتی‌بیوتیک‌ها و بسیاری دیگر می‌باشند. برای بسیاری از داروها آزمایش‌های درمانی که با مصرف دز پایین دارو آغاز می‌شوند، می‌توانند مشخص‌کننده‌ی این باشند که آیا بیمار به دارو حساسیت بیش از اندازه‌ای دارد یا نه.