احساسات چگونه می‌توانند بر قلب تأثیر بگذارند؟

دکتر سندیپ جاهار در اثر خود با عنوان قلب: یک تاریخ معتقد است پزشکان باید بیشتر به تأثیر معیارهایی مثل روابط ناخوشایند و استرس کاری بر بیماری‌های قلبی توجه کنند. تقریبا یک قرن پیش، دانشمندی به نام کارل پیرسون پس از یک مشاهده‌ی عجیب و غریب به بررسی سنگ‌های قبر پرداخت: زن و شوهرها معمولا در فاصله‌ی یک سال از یکدیگر فوت کرده بودند.

اگرچه این بررسی در آن زمان مورد توجه قرار نگرفت؛ اما بر اساس بررسی‌های کنونی استرس و  ناامیدی می‌توانند تأثیر قابل توجهی روی سلامت انسان به ویژه قلب بگذارند. یکی از بارزترین نمونه‌ها شرایطی موسوم به کاردیومیوپاتی تاکوتسوبو یا سندرم قلب شکسته است که در آن مرگ همسر، نگرانی‌های مالی یا بعضی اتفاقات حسی و هیجانی به شدت قلب را ضعیف می‌کنند و منجر به علائمی مثل حمله‌ی قلبی می‌شوند.

این بار احساسی، قلب به شکل یک گلدان ژاپنی سنتی موسوم به تاکوتسوبو درمی‌آورد که قسمت بالای آن باریک و قسمت پائین آن پهن است. رابطه‌ی بین سلامت احساسی و سلامت قلبی موضوع کتاب جدید دکتر سندیپ جاهار به نام قلب: یک تاریخ است. دکتر جاهار به‌عنوان یک متخصص قلب و عروق به بررسی تاریخچه‌ی پزشکی قلب و عروق و پیشرفت‌های فناورانه‌ی آن از جمله جراحی قلب باز تا قلب مصنوعی پرداخته است.

اما با وجود تغییرات و نوآوری‌های قلبی عروقی، دکتر جاهار معتقد است حوزه‌ی قلب و عروق باید بیشتر به معیارهای احساسی تأثیرگذار بر بیماری قلبی مثل روابط ناخوشایند، فقر، نابرابری درآمدی و استرس کاری توجه کند. او می‌گوید:

به اعتقاد من پیشرفت‌های علمی به‌صورت تکراری ادامه پیدا می‌کنند. اما یکی از موانع بزرگ، دسترسی به منابع بیشتر برای تأکید بر ارتباط قلب احساسی و قلب بیولوژیکی است.

علاقه‌ی دکتر جاهار به این حوزه از تاریخچه‌ی بیماری قلبی بدخیم در خانواده‌ی او سرچشمه می‌گیرد، بیماری قلب تعداد زیادی از بستگان او را به کام مرگ کشاند. پدربزرگ پدری او پس از روبه‌رو شدن با یک مار کبرای سیاه در هندوستان دچار حمله‌ی قلبی شد و در سن ۵۷ سالگی جان خود را از دست داد. از آن زمان او به بررسی قلب علاقه‌مند شد.

جاهار پس از دانشکده‌ی پزشکی، برای تخصص قلب و عروق بورسیه دریافت کرد و سپس به سمت مدیریت برنامه‌ی خطای قلبی در مرکز پزشکی یهودیان لانگ آیلند و یکی از نویسندگان نیویورک تایمز منصوب شد. دکتر جاهار از سن ۴۵ سالگی با بیماری قلبی دست و پنجه نرم می‌کند. با وجود سبک زندگی منظم و سالم، بر اساس آزمایش آنژیوگرام CT بعضی رگ‌های شریانی او دچار انسداد شدند. دکتر جاهار با بررسی بعضی تصاویر رادیولوژی به نتایج شگفت‌انگیزی در این مورد رسید و می‌گوید حس کردم یک لحظه از مرگ خود را دیدم.

اما در عین حال می‌توان آن را به یک اسب زحمت‌کش و حیرت‌انگیز  تشبیه کرد. قلب تنها عضوی است که می‌تواند خود را به حرکت وا دارد و  در طول عمر میانگین یک شخص سه میلیارد بار بتپد. به همین دلیل است که پزشکان تا قرن نوزدهم جرات جراحی قلب را نداشتند این درحالی بود که بسیاری از اندام‌های دیگر حتی مغز هم قبلا جراحی شده بودند. به‌گفته‌ی دکتر جاهار:

شما نمی‌توانید یک اندام متحرک را بخیه یا برش بزنید؛ زیرا بیمار تا حد مرگ خونریزی می‌کند.

دکتر جاهار در کتاب جدید خود داستان‌هایی را درمورد پزشکان شجاع نقل می‌کند که پیشتاز جراحی قلب در اواخر قرن نوزدهم بودند و با مهارت بالایی جراحت‌های قلبی را با سوزن و روده بخیه می‌زدند تا از خونریزی شدید جلوگیری کنند. جراحی‌های پیچیده‌ مستلزم ماشین‌آلات پیچیده‌تر بودند. جراحان به دستگاهی نیاز داشتند که قادر به کنترل قلب باشد و موقتا این اندام را از تپش باز دارد تا بتوانند برای ترمیم نواقص موروثی و دیگر مشکلات مزمن آن را برش دهند.

دکتر سی والتون لیلهی روشی به نام گردش عرضی را توسعه داد؛ در این روش بیمار به یک شخص دوم وصل می‌شود؛ از ریه‌ها و قلب شخص دوم برای خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی در طول جراحی به بیمار استفاده می‌شود. دکتر لیلهی این روش را در ابتدا روی سگ‌ها آزمایش کرد و سپس در ۱۹۵۴ آن را روی انسان انجام داد. در طول تاریخ بسیاری از جراحان قلب با پذیرش ریسک‌های بزرگ این زمینه را توسعه دادند دکتر لیلهی هم به خاطر این تابوشکنی با انتقادات گسترده‌ای روبه‌رو شد.

به نقل از دکتر جاهار، منتقدین او مبهوت شده بودند. به عقیده‌ی آن‌ها این اولین جراحی در طول تاریخ بشر است که نه‌تنها یک نفر، بلکه دو نفر را خواهد کشت. بعضی از بیماران دکتر لیلهی از این جراحی نجات پیدا کردند. بعضی دیگر تسلیم عفونت و دیگر مشکلات شدند. اما شجاعت او زمینه‌ای برای توسعه‌ی دستگاه ریه، قلبی فراهم کرد: توسعه‌ی ماشین ریه که امروزه سالانه در بیش از یک میلیون عمل جراحی قلبی سراسر جهان به کار برده می‌شود. از آن زمان دانشمندان به توسعه‌ی عمل‌هایی برای ایجاد انشعاب یا ایجاد حائل برای رگ‌های قلبی باز پرداختند و دستگاه‌های قلبی عروقی را برای نجات میلیون‌ها نفر اختراع کردند.

بیماری قلبی در سراسر جهان یکی از قاتلین عمده‌ی افراد بالغ است. اما جراحی قلب و عروقی پیشرفت‌های زیادی داشته است: مرگ‌ومیر ناشی از حمله‌ی قلبی از اواخر دهه‌ی ۱۹۵۰ کاهش یافته است. بااین‌حال به‌گفته‌ی دکتر جاهار نقش سلامت احساسی در توسعه‌ی بیماری هنوز هم یک مسئله‌ی حل نشده است. او به بررسی پژوهش‌های قلبی فرامینگهام در سال ۱۹۴۸ پرداخت در این بررسی معیارهایی مثل کلسترول، فشار خون و استعمال دخانیات شناسایی به‌عنوان معیارهای ریسک شده‌ بودند. پژوهشگران فرامینگهام در ابتدا به‌دنبال عوامل روان‌شناختی بیماری قلبی بودند؛ اما در نهایت تصمیم گرفتند به شناسایی مواردی بپردازند که اندازه‌گیری آن‌ها آسان‌تر است. به‌گفته‌ی‌ دکتر جاهار:

نتیجه‌ی این بررسی معیارهای ریسکی است که امروزه می‌شناسیم. اما هیچ‌کدام از اختلالات احساسی یا سلامت روحی در این بررسی مطرح نشده بودند.

به‌عقیده‌ی او، نادیده‌ گرفتن معیارهای احساسی کار اشتباهی است. بر اساس بررسی‌های جدید در سال‌های بعدی افرادی که دچار انزوای اجتماعی یا استرس مزمن بر اثر کار یا روابط هستند بیشتر در معرض حملات قلبی قرار دارند. براساس بررسی‌های انجام‌شده روی مهاجرت ژاپنی‌ها به آمریکا، خطر بیماری قلبی آن‌ها پس از مهاجرت چند برابر است.

بر اساس بعضی پژوهش‌ها، پزشک‌ها به‌طور میانگین به بیماران خود ۱۱ ثانیه زمان می‌دهند تا درمورد مشکل خود صحبت کنند. دکتر جاهار به بیماران خود اجازه می‌دهد درمورد مسائلی که آن‌ها را آزار می‌دهد صحبت کنند تا به درکی بهتر از احساسات آن‌ها برسد. او برای اولین بار تلاش کرد عادت‌های جدیدی مثل یوگا و مدیتیشن را برای کاهش استرس انجام دهد. دکتر جاهار هر روز ورزش می‌کند و زمان بیشتری را با فرزندان خود می‌گذراند، او با پی بردن به بیماری قلبی خود بهتر می‌تواند به بیماران خود کمک کند و می‌گوید:

من همیشه برنامه‌ی شلوغی داشتم و استرس زیادی را به خود وارد می‌کردم اما حالا روش زندگی سالم و آرامش‌بخش را می‌دانم. سعی می‌کنم بیشتر با بیماران خود در ارتباط باشم و به حقایق جدیدی در مورد قلب آن‌ها برسم.