چگونه یک رژیم غذایی روی سلامت بدن تاثیر می گذارد؟

از نقطه نظر بحث سلامت قلب، مردم تیسمانی یک گروه مدل به شمار می‌روند. در تیسمانی‌ها که در کشور بولیوی زندگی می‌کنند، تقریبا هیچ بیماری قلبی دیده نمی‌شود. آن‌ها حداقل فشار خون بالا را دارند، شیوع چاقی در میان آن‌ها کم است و از نظر سطوح کلسترول نیز در وضعیت سالمی به سر می‌برند. به نظر می‌رسد که این عوامل در این جمعیت با افزایش سن دچار تغییر نمی‌شوند. در میان این مردم فراوانی دیابت نوع دوم نیز بسیار ناچیز است.

این عوامل باعث شده است که دانشمندان به نقش رژیم غذایی در سلامت قلبی‌عروقی آن‌ها توجه کنند و نیز این موضوع را که چگونه این جوامع تحت‌تاثیر جهانی شدن و نیروهای بازار قرار خواهند گرفت، مورد بررسی قرار دهند. پژوهشگران، بخشی از پروژه‌ی بزرگ مطالعه‌ی تاریخچه‌ی سلامت و زندگی مردم تیسمانی هستند که تحت حمایت موسسه‌های سلامت ملی انجام می‌شود. این پژوهش نخستین مطالعه‌ی سیستماتیکی است که بررسی می‌کند مردم تیسمانی به طور معمول از چه غذاهایی مصرف می‌کنند و آن را با رژیم غذایی مردم موستن که در نزدیکی تیسمانی‌ها زندگی می‌کنند و دارای قرابت ژنتیکی و تشابه زبانی با آن‌ها هستند، مقایسه می‌کند.

عادات غذایی و سبک زندگی موستن‌ها بیشتر از تیسمانی‌ها تحت تاثیر عوامل بیرونی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش در ژورنال American Journal of Clinical Nutrition منتشر شده است. مایکل گورون نویسنده‌ی ارشد مقاله می‌گوید:

پژوهش قبلی ما نشان می‌داد که مردم تیسمانی نسبت به جمعیت‌هایی که تاکنون مورد بررسی قرار گرفته‌اند، دارای سالم‌ترین قلب‌ها هستند. بر این اساس، این موضوع طبیعی است که علاقه‌ی زیادی درمورد درک چرایی و چگونگی این وضعیت وجود دارد. اولین سوال مهم مورد توجه در این زمینه، این است که آن‌ها چه چیزی می‌خورند؟ و آیا آن‌ها هم از همان مواد غذایی استفاده می‌کنند که به تصور ما برای سلامت قلب، بهترین هستند؟ما یک تجزیه‌و‌تحلیل دقیق از رژیم غذایی مردم تیسمانی انجام دادیم و آن را با آنچه مردم امریکای شمالی مصرف می‌کنند و با رژیم‌های غذایی که ادعای سلامتی قلب را دارند، مقایسه کردیم. شاید تیسمانی‌ها بدون اینکه بدانند، یکی از آن رژیم‌های غذایی را دنبال می‌کنند. این رژیم‌های غذایی (پائلو، اوکیناوان و دش) اغلب به‌علت مزایای سلامتی که دارند، ترویج می‌شوند. رژیم غذایی پائلو بر اساس این موضوع ارائه شده است که بدن انسان برای مصرف انواع خاصی از غذاها تکامل پیدا کرده است.

یکی از رژیم‌های غذایی که به سلامت سرخرگ‌ها کمک می‌کند، رژیم اوکیناوان است

بررسی موستن‌ها مزایای دیگری به مطالعه اضافه کرد. مردم موستن هر چند از لحاظ زبان‌شناسی و ژنتیکی بسیار شبیه مردم تیسمانی هستند؛ ولی پیوند این مردم با فرهنگ امروزی بیشتر است. گورون می‌گوید که وضعیت مردم موستن همانند یک پیش‌بینی درمورد سلامتی مردم تیسمانی طی بیست سال آینده است. وضعیت آن‌ها نشان‌دهنده‌ی این است که با گذشت زمان در جمعیت‌های بومی چه اتفاقی می‌افتد؟ و تا چه حدی تغییر در رژیم غذایی، موجب افزایش در شیوع بیماری‌های قلبی و دیابت در آن‌ها خواهد شد.

با استفاده از استراتژی‌های اندازه‌گیری ارائه‌شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا، پژوهشگران از ۱۲۹۹ فرد تیسمانی و ۲۲۹ فرد موستن در مورد مواد غذایی مصرفی پرس‌و‌جو کردند. رژیم غذایی حاوی کالری بالای تیسمانی (۲۷۳۸-۲۴۳۳ کیلوکالری در روز) دارای ویژگی کربوهیدرات و پروتئین بالا و چربی پایین بود (به ترتیب ۶۴، ۲۱ و ۱۵ درصد از رژیم غذایی).

علاوه بر این، مردم تیسمانی در مقایسه با آمریکایی‌های مدرن یا مردم موستن از بسیاری از غذاها استفاده نمی‌کردند. تقریبا دو سوم کالری مصرفی آن‌ها حاصل کربوهیدرات‌های پیچیده و به خصوص موز سبز (plantains) و برنج بود. ۱۶ درصد دیگر حاصل بیش از ۴۰ گونه ماهی بود و ۶ درصد از شکار حیوانات به دست می‌آمد. آن ها فقط ۸ درصد از رژیم غذایی خود را بازار می‌گرفتند.

با وجود تنوع غذایی پایین، کمبودهای تغذیه‌ای چندانی در رژیم غذایی مردم تیمسانی به چشم نمی‌خورد. هرچند مقدار کلسیم و برخی از ویتامین‌ها (D، E و K) در رژیم غذایی آن‌ها تا حدودی کم بود؛ اما مصرف پتاسیم، منیزیوم و سلنیوم که دارای ارتباط زیادی با سلامت قلب‌و‌عروق هستند، از سطوح موجود در رژیم غذایی آمریکایی‌های مدرن بسیار بیشتر بود. میزان مصرف روزانه فیبر در این رژیم‌ها تقریبا دو برابر سطح رژیم‌های غذایی آمریکایی و موستن بود. در طول پنج سال مطالعه، پژوهشگران دریافتند که میزان انرژی کل و مصرف کربوهیدرات به ویژه در روستاهایی که در مجاورت بازارهای شهری قرار داشتند، افزایش پیدا کرد. در همین حین مصرف افزودنی‌های غذایی (چربی خوک، روغن، شکر و نمک) نیز به‌طور معنی‌داری افزایش یافت. پژوهشگران متوجه شدند که موستن‌ها نسبت به تیسمانی‌ها از شکر و روغن بیشتری استفاده می‌کنند.

بر این اساس می‌توان گفت یک رژیم غذایی پرانرژی سرشار از کربوهیدرات‌های پیچیده با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی همراه است، حداقل وقتی با سبک زندگی فعال از نظر جسمی همراه باشد. افراد بالغ تیسمانی به‌طور متوسط روازنه ۱۷ هزار قدم بر می‌داشتند؛ در حالی که این تعداد در مورد آمریکایی‌ها حدود ۵۱۰۰ قدم در روز است.

اجتناب از رژیم غذایی سنتی که حاوی فیبر بالا و چربی، نمک و قند فرآوری شده‌ی پایینی است، خطری جدی برای سلامتی جوامعی که در حال حرکت به سمت مدرن شدن هستند، به شمار می‌رود. شواهد تغییر رژیم غذایی در این جوامع بولیوی نشان دهنده‌ی روند رو‌به‌رشد مقدار چربی بدن و شاخص توده‌ی بدنی در میان تیسمانی‌ها است. بر این اساس شاید دیگر شیوع پایین بیماری‌های قلبی‌عروقی در این جوامع تداوم نداشته باشد.

برای تیسمانی‌ها هم این تغییر چندان دور نیست. در این منطقه جاده‌ها و حمل‌و‌نقل رودخانه‌ای در حال پیشرفت است و دیگر مردم این منطقه حالت ایزوله نخواهند داشت. این امر با سرعت زیادی اتفاق می‌افتد. در اثر این عوامل، شمار بیماران دیابتی در میان تیسمانی‌ها نسبت به قبل افزایش پیدا کرده است. این امر احتمالا ناشی از افزایش مصرف قند تصفیه شده و چربی است که طی دوره‌ی مطالعه اتفاق افتاد.

با افزایش توانایی مردم تیسمانی برای خرید کیسه‌های بزرگ شکر و ظرف‌های بزرگ روغن، افزایش ۳۰۰ درصدی در مصرف این محصولات در میان این مردم مشاهده می‌شود. مصرف کالری هم در میان آن‌ها زیاد شده است. اما باید در نظر داشت که آن‌ها از لحاظ فیزیکی هم بسیار فعال هستند و این نیز موضوع مهمی است. شما نمی‌توانید بدون توجه به کاری که با بدنتان انجام می‌دهید، در مورد آن چه می‌خورید، فکر کنید. اگر شما از لحاظ فیزیکی فعال باشید، احتمالا رژیم غذایی شما می‌تواند انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشد.

طبق گفته‌ی کرافت، میزان کربوهیدرات بالای رژیم غذایی تیسمانی‌ها چیز جدیدی نیست. یکی از رژیم‌های غذایی دیگر که به سلامت سرخرگ‌ها کمک می‌کند، رژیم اوکیناوان از ژاپن است. در این رژیم غذایی در حدود ۸۵ درصد کربوهیدرات وجود دارد. ویژگی مشترکی که این دو رژیم غذایی دارند آن است که بخش اعظم این کربوهیدرات‌ها را کربوهیدرات‌های پیچیده تشکیل می‌دهند: در رژیم غذایی اوکیناوان سیب‌زمینی شیرین و در رژیم غذایی تیسمانی‌ها موز سبز و کاساوا.

کاساوا یکی از کربوهیدرات‌های پیچیده موجود در رژیم غذایی تیسمانی‌ها

رژیم غذایی موستن حاوی مجموع انرژی و کربوهیدرات کمتری نسبت به رژیم غذایی تیسمانی‌ها است، اما موستن‌ها از انواع مختلفی از غذاها شامل میوه‌ها، سبزیجات و حبوبات هم استفاده می‌کنند. موستن‌ها همچنین بخش بیشتری از غذاهای خود از جمله سودا، نان، گوشت خشک شده و مواد فرآوری‌شده را از بازار می‌خرند. رژیم غذایی موستن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده‌ی آینده‌ی رژیم غذایی تیسمانی‌ها باشد. گورون می‌گوید:

ما هنوز در حال تجزیه‌و‌تحلیل شاخص‌های سلامتی آن‌ها هستیم؛ ولی انتظار داریم که موستن‌ها دارای عوامل خطرساز بیشتری در زمینه‌ی دیابت و بیماری قلبی باشند.

پژوهشگران هم چنین خاطر نشان می‌کنند که مردم تیسمانی نسبت به موستن‌ها روزانه مقدار کالری بیشتری مصرف می‌کنند؛ ولی در عین حال تیسمانی‌ها از نظر فعالیت جسمانی فعال‌تر هستند و کارهای سنگین زیادی انجام می‌دهند. گورون می‌گوید:

ما در نقطه‌ی منحصر به فردی در تاریخ هستیم که بسیاری از تصمیمات روزانه‌ی ما در مورد این است که چه چیزی را نباید بخوریم. ما باید تلاش زیادی انجام دهیم که پرخوری نکنیم. اگرچه در بیشتر دوره‌های تاریخ بشر این موضوع بر عکس بوده و کسب انرژی مورد نیاز برای بقا کاری دشوار بوده است.

در مورد تیسمانی‌ها و اشتیاق آن‌ها برای گنجاندن این مواد در رژیم غذایی باید به این نکته توجه داشت که وقتی به دست آوردن غذا غیر قابل پیش‌بینی و روزانه باشد، شاید گفتن این حرف که چه چیزی بخورند و یا اینکه این مواد را مصرف نکنند، آسان نباشد؛ وقتی با تلاش کمتری بتوان کالری ارزان‌تری به دست آورد، پس چرا نباید این کار را کرد؟