کشف منبع جدیدی از سلول‌های خونی در بدن انسان

در چند سال گذشته توجه برخی از پژوهشگران به یک موضوع جلب شده بود: در بیمارانی که قطعات اهداشده‌ی روده را دریافت می‌کنند، پدیده‌ی کایمریسم خونی مشاهده می‌شود. این بدان معناست که آن‌ها نه‌تنها سلول‌های خونی خودشان را تولید می‌کنند؛ بلکه دارای سلول‌های خونی هستند که متعلق به فرد اهداکننده است.

این مساله تا حدودی می‌تواند در نتیجه‌ی پیوند هر اندام دیگری نیز مورد انتظار باشد. اما نکته عجیب درمورد این سلول‌ها این بود که آن‌ها ظاهرا برای مدتی به دیواره‌ی روده می‌چسبیدند.

مدت‌ها است این باور وجود دارد که تنها مکان ساخت سلول‌های خونی جدید در بدن یک فرد بالغ، مغز استخوان او باشد. اما این کشف نشان می‌دهد که روده نیز دارای بافت‌های خون‌سازی است که می‌تواند موجب جریان یافتن خون حاوی سلول‌های قرمز و سفید در سیستم گردش خون ما شود. در حالی که کسی نمی‌داند این بافت دقیقا در ساخت چه مقدار خون مشارکت دارد، ولی این مقدار می‌تواند تا حدود ۱۰ درصد از ذخیره‌ی بدن ما باشد. بنابراین ما درمورد یک مقدار بی‌اهمیت صحبت نمی‌کنیم.

کاشفان این منبع ثانویه عجیب به‌مدت پنج سال، ۲۱ فرد دریافت‌کننده‌ی پیوند روده را مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها می‌خواستند ببینند که در بلندمدت چه بر سر این سلول‌های خارجی می‌آید. آن‌ها نه تنها سلول‌های بنیادی خون‌ساز بیگانه را در مخاط روده‌ی اهداشده بلکه این سلول‌ها را در بخشی از روده کوچک، کبد و گره‌های لنفاوی نیز مشاهده کردند. ظاهرا این سلول‌ها به‌تدریج در حال جایگزینی با بافت‌های خون‌ساز فرد گیرنده بودند.

این موضوع می‌تواند نگران‌کننده باشد. سلول‌های سفید خون، پیاده نظام‌های سیستم ایمنی بدن هستند و با مهاجم‌های خارجی مبارزه می‌کنند. عضو اهدایی در بدن فرد گیرنده به‌عنوان یک مهاجر آشنا و دوست در نظر گرفته نمی‌شود و به‌همین دلیل است که برای پیشگیری از تخریب عضو اهدایی توسط سیستم ایمنی فرد گیرنده، باید از داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی استفاده کرد.

ما به‌وضوح نشان می‌دهیم که یک گفتمان ایمنی‌شناختی بین دو گروه از سلول‌های خونی که بافت پیوندشده را از سیستم ایمنی بیمار و بیمار را از بافت پیوندشده محافظت می‌کنند، وجود دارد.

به‌نظر می‌رسید که سلول‌های بنیادی خون‌ساز بافت اهدایی در بدن جدید، یاد گرفته‌اند که خانه‌ی جدید امن است؛ حتی در زمانی که به‌آرامی در حال جایگزین شدن بوده‌اند. این نشست با سران صلح سلول‌های سفید خون می‌تواند پشت صحنه‌ی یک مزیت شگفت‌انگیز در ارتباط با کایمریسم خونی باشد. پیوند روده دارای میزان عدم موفقیت بالایی است؛ حدود ۵۰ درصد طی پنج سال اول. این بدان معناست که حتی اگر فردی در به‌دست آوردن یک عضو اهدایی موفق باشد، هنوز باید منتظر باشد تا ببیند آیا آن عضو در بدن او مورد قبول واقع می‌شود یا نه. با توجه به بافت‌های لنفاوی زیادی که در بافت پیوندی وجود دارد، بین ۵ تا ۹ درصد از بیماران به بیماری پیوند علیه میزبان دچار خواهند شد.

در پژوهشی که پیشتر روی ۹ بیمار دریافت‌کننده‌ی دو نوع مختلف پیوند روده‌ای انجام شد، در چهار بیماری که دارای رد عضو متوسط تا شدیدی بودند، سطوح بسیار پایین‌تری از سلول‌های خونی عضو اهدایی دیده می‌شد. البته این اندازه‌‌ی نمونه، بزرگ نیست؛ اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد وجود سلول‌های بنیادی خون‌ساز اهدایی در روده موجب کاهش خطر نپذیرفتن عضو می‌شود. کسب دانش بیشتر درمورد این فرایند می‌تواند پیروزی بزرگی برای عمل‌های پیوند آینده باشد. سایکز می‌گوید:

امکان‌پذیر است که بیماران دارای سطوح بالای سلول‌های اهدایی نیاز به مصرف مقدار زیادی از داروهای سرکوب‌کننده نداشته باشند و کاهش مقدار مصرف این داروها شاید نتیجه بهتری در این موارد داشته باشد.

کسانی که مبتلا به بیماری‌های شدید روده‌ای مانند بیماری کرون (Crohn's disease) هستند نیز می‌توانند از اهدای بخش‌هایی از روده بهره‌مند شوند. به‌نظر می‌رسد این فرایند می‌تواند به کمک این بیماران بیاید.

نتایج این پژوهش در ژورنال Cell Stem Cell منتشر شده است.