مغز چگونه خاطره بد را پاک می‌کند؟

مطالعه‌ای جدید با هدایت دانشمندانی در تگزاس، نشان می‌دهد عمل ارادی فراموش‌کردن با افزایش درگیری قشر مغز با اطلاعات ناخواسته همراه است. به‌عبارتِ‌دیگر، برای فراموش‌کردن خاطرات واقعا نیاز داریم که روی آن‌ها تمرکز کنیم. تریسی وانگ، از دانشگاه تگزاس توضیح می‌دهد:

برای مکانیسم فراموشی، حد متوسطی از فعالیت مغز حیاتی است. اگر فعالیت مغز خیلی قوی باشد، موجب تقویت خاطره می‌شود و اگر خیلی ضعیف باشد، نمی‌توانید آن را تغییر دهید.

تلاش برای فراموش‌کردن فعالانه‌ی خاطرات ناخواسته، فقط به پیشگیری از تجمع اطلاعات بیهوده در مغز کمک نمی‌کند. افزون‌براین، به افراد اجازه می‌دهد از تجربیات دردناک و عواطفی عبور کنند که دوست ندارند به‌خاطر بیاورند. این همان بخش دلخواه دانشمندان علوم اعصاب است. جارود لوییس پیکاک، یکی از پژوهشگران مطالعه‌ی مذکور می‌گوید:

شاید بخواهیم خاطراتی را که موجب بروز واکنش‌های ناهنجار می‌شوند، مانند خاطرات حاصل از ضربه‌ای روحی را دور بریزیم تا بتوانیم در تجربیات جدید واکنش سازگارتری نشان بدهیم. پژوهش‌های پیشین نشان داده‌اند توانایی فراموش‌کردن ارادی مسائل را داریم؛ اما اینکه مغز ما چگونه این کار را انجام می‌دهد، هنوز سؤال است.

در پژوهش‌های قبلی درباره‌ی فراموشی ارادی، به فعالیت مغز در قشر پیش‌پیشانی و مرکز حافظه‌ی مغز یعنی هیپوکامپ توجه شده است. پژوهشگران در مطالعه‌ای جدید، به بخش دیگری از مغز توجه کردند که قشر گیجگاهی‌‌شکمی (Ventral Temporal Cortex) نامیده می‌شود و به پردازش و طبقه‌بندی محرک‌های دیداری کمک می‌کند.

در آزمایشی با حضور ۲۴ فرد جوان سالم، به شرکت‌کنندگان تصاویری از صحنه‌ها و چهره‌های افراد نشان داده شد و سپس، از آن‌ها خواسته شد هرکدام از آن تصاویر را به‌خاطر بیاورند یا فراموش کنند. در طول آزمایش، فعالیت مغز هرکدام از شرکت‌کنندگان را دستگاه‌های fMRI ثبت کرد. پژوهشگران هنگام بررسی میزان فعالیت ناحیه‌ی قشر گیجگاهی‌شکمی مغز شرکت‌کنندگان متوجه شدند عمل فراموش‌کردن ارادی درمقایسه‌با به‌خاطرآوردن، نیروی بیشتری از مغز می‌گیرد. پژوهشگران در مقاله‌ی خود نوشتند:

تصاویری که به‌دنبال دستورالعمل فراموشی از قشر گیجگاهی‌شکمی حاصل شد، درمقایسه‌با تصاویری که پس از دستورالعمل یادآوری ثبت شده بود، نشان‌دهنده‌ی پردازش بیشتر در این منطقه از مغز هنگام فراموشی بودند. این افزایش در پردازش، به‌‌ویژه درمواقعی که سطح فعالیت متوسطی وجود داشت، به فراموشی بیشتری منجر می‌شد.

البته فراموش‌کردن تصویری خاص، آزمایشی آزمایشگاهی است که با عبور از خاطرات دردناک حاصل از رویدادهای تجربه‌شده در جهان واقعی تفاوت دارد. بااین‌حال، پژوهشگران می‌گویند مکانیسم‌هایی که در آن‌ها دخالت دارند، احتمالا یکسان هستند و آگاهی از چگونگی فعال‌کردن آن‌ها، مزیت بزرگی برای افرادی است که نیاز دارند چیزی را فراموش کنند. مخصوصا اینکه این یافته‌ها بینش طبیعی ما برای سرکوب‌کردن مسائل ناخواسته را به‌مبارزه می‌طلبد و نشان می‌دهد برای فراموش‌کردن اطلاعات ناخواسته باید به آن‌ها بیشتر توجه کنیم. وانگ می‌گوید:

مهم‌تر اینکه این قصد فراموش‌کردن است که موجب فعال‌سازی حافظه می‌شود. هنگامی‌که این فعالیت به حدمتوسط برسد، خاطره متوقف می‌شود و به فراموشی آن تجربه منجر خواهد شد.