درمان متابولیکی: شیوه‌ای تازه برای مبارزه با سرطان

در هر روز خاص، اغلب بیش از ۱۰۰ مقاله‌ی خبری با تمرکز بر سرطان منتشر می‌شود که بسیاری از آن‌ها از مطالعات جدید و امیدوارکننده یا پیشرفت در یک آزمایشگاه پژوهشی سخن می‌گویند. بااین‌حال، ناامیدی نسبت‌به گزینه‌های درمانی جدید و بهتر آشکار است و البته جای تعجبی هم ندارد؛ چرا که از هر سه نفر، یک نفر در طول زندگی مبتلا به‌نوعی سرطان تشخیص داده می‌شود. درحالی‌که در پژوهش‌های سرطان و درمان‌ها پیشرفت‌های زیادی به دست آمده ولی سرطان هنوز بسیار شایع است.

درمان‌های معمول سرطان مانند شیمی‌درمانی، اشعه‌درمانی و ایمنی‌درمانی پیشرفت زیادی داشته‌اند ولی هرکدام دارای محدودیت‌های خود هستند. شیمی‌درمانی می‌تواند بسیار مؤثر باشد و هنوز روش استاندارد درمان سرطان است اما در این روش سیستم ایمنی بدن از کار می‌افتد و اغلب امکان عود بیماری وجود دارد. بیشتر انواع اشعه‌ها نمی‌توانند به تمام بخش‌های بدن نفوذ کنند و بنابراین در سرطان‌هایی که گسترش زیادی پیدا کرده‌اند، مفید نیستند. جامعه‌ی پزشکی درمورد پیشرفت‌های به‌دست‌آمده در حوزه‌ی ایمنی‌درمانی امیدوار شده‌اند ولی این روش هنوز هم در مورد برخی از سرطان‌ها تنها حدود ۳۰-۲۰ درصد تأثیرگذار بوده و در برخی از انواع سرطان نیز به‌کلی اثری ندارد.

نوع دیگری از درمان سرطان نیز وجود دارد که با عنوان «درمان متابولیکی» شناخته می‌شود که برای دهه‌ها مورد بحث و پژوهش قرار گرفته ولی هیچ گزینه‌ی درمانی مناسبی حاصل نکرده است. درمان متابولیکی سلولی، میتوکندری سلول‌های سرطانی را مورد هدف قرار می‌دهد و موجب توقف رشد تومورها شده و از انتشار آن‌ها جلوگیری می‌کند. اگر ما منبع انرژی را که این سلول‌ها از آن برای حمله به بدن استفاده می‌کنند، حذف کنیم، می‌توانیم با این بیماری مبارزه کنیم.

دلایل متعددی وجود دارد که چرا درمان متابولیکی سلولی در دهه‌های گذشته با شکست رو‌به‌رو شده‌اند اما داده‌های اخیر نشان می‌دهند که این روش سرانجام دارد به موفقیت‌هایی دست می‌یابد. میتوکندری متابولیسم بیشتر سلول‌های بدن را تنظیم می‌کند و به آن‌ها انرژی مورد نیاز برای عملکردشان را می‌دهد. در دهه‌ی گذشته، میزان درک ما از نقشی که میتوکندری در رشد سرطان ایفا می‌کند به‌شدت افزایش یافته است. دانشمندان تصور می‌کردند که میتوکندری‌ها مهم نیستند زیرا به‌نظر نمی‌رسید که در سلول‌های سرطانی فعال باشند؛ اگرچه ما اکنون می‌دانیم که خلاف این تصور واقعیت دارد.

متابولیسم سلولی، مجموعه‌ای از واکنش‌های شیمیایی است که در ارگانیسم‌های زنده به‌منظور نگه‌داری حیات اتفاق می‌افتد و شامل یک توالی از واکنش‌های بیوشیمیایی کنترل شده است که با عنوان «مسیرهای متابولیکی» شناخته می‌شوند. اوتو واربورگ در دهه‌ی ۱۹۲۰ مشاهده کرد که برش‌های نازک تومور نسبت‌به سلول‌های طبیعی گلوکز بیشتری مصرف می‌کنند و بیشتر گلوکز را به اسید لاکتیک تبدیل می‌کنند. این «اثر واربورگ» پایه و اساس یکی از اولین مفاهیم سرطان است که می‌گوید که ریشه‌ی تشکیل و رشد تومور وجود یک اختلال اساسی در فعالیت متابولیکی سلول است.

چالش دیگر این است که سلول‌های سرطانی سریعا راهی برای گریز از روش‌های درمان سرکوب مسیرهای متابولیکی پیدا می‌کنند. برای دهه‌ها حوزه‌ی درمان متابولیکی سلول‌های سرطانی همچون یک جزیره‌ی متروکه مانده بود. اما همه‌ی این‌ها درحال تغییر است و پژوهشگران در مسیر کشف و توسعه‌ی درمان‌های ضدسرطان جدید مبتنی بر مسیرهای متابولیکی سلول‌های سرطانی هستند. برای مثال متفورمین و هیدروکسی کلروکین دو مورد از داروهای تأییدشده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا هستند که به‌عنوان داروی ضدسرطان نیز مورد آزمایش قرار می‌گیرند. متفورمین معمولا به‌عنوان داروی اول درمان دیابت مورد استفاده قرار می‌گیرد. تاثیرات ضدسرطانی آن تاحدودی ناشی از روشی است که موجب کاهش عملکردهای متابولیکی میتوکندری می‌شود. در حال حاضر، آزمایش‌های بالینی چندی با استفاده از متفورمین در حال انجام هستند، ازجمله یک آزمایش بالینی مرحله‌ی سوم در سرطان سینه.

هیدروکسی کلروکین یک داروهای ضد مالاریا است. هیدروکسی کلروکین می‌تواند ازطریق توقف رسیدن سوخت‌هایی که موجب تقویت عملکرد میتوکندری می‌شوند، رشد تومور را تضعیف کند. داروهای دیگری نیز وجود دارند که موجب تضعیف عملکرد میتوکندری می‌شوند. یک نمونه از این داروها، داروی دویمیستات (devimistat) است، دارویی که در مرحله‌‌ی آزمایش بالینی قرار دارد و در آزمایش‌های مرحله‌ی دوم و سوم نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در یک آزمایش مرحله‌ی اول، این دارو همراه‌با یک رژیم شیمی‌درمانی با عنوان فولفیرینوکس (FOLFIRINOX)، موجب افزایش ماندگاری بیماران مبتلا به سرطان پانکراس شد. دویمیستات عمل آنزیم‌های درون میتوکندری را مهار می‌کند و بنابراین مانع تولید ماکرومولکول‌های مورد نیاز در میتوکندری می‌شود. دیگر دارویی که درحال گذراندن مرحله‌ی بالینی است، CB-839 است که مانع از انجام عمل آنزیمی می‌شود که سوخت میتوکندری را فراهم می‌کند. این دارو در آزمایش‌های بالینی مرحله‌ی دوم و سوم قرار دارد.

متابولیسم سرطان در حال تبدیل به یک حوزه‌ی مهیج و امیدوارکننده برای توسعه‌ی داروهایی برای درمان سرطان است. به‌ویژه اینکه پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که درمان متابولیکی سلولی می‌‌تواند به‌طور اختصاصی میتوکندری سلول‌های سرطانی را مورد هدف قرار دهد. با درک بهتر فرایندهای متابولیکی خاص سرطان، پژوهشگران می‌توانند داروهای جدیدی را برای ایجاد تحول در درمان سرطان پیدا کنند. مورد هدف قرار دادن متابولیسم سرطان نشان‌دهنده‌ی فرصتی برای توسعه‌ی داروهای جدید اختصاصی و قابل کاربرد برای درمان انواع مختلفی از سرطان است.

یک حوزه‌ی هیجان‌انگیز در حال بررسی دیگر، این است که چگونه درمان متابولیکی ممکن است اثربخشی درمان‌های موجود شامل ایمنی‌درمانی را بهبود بخشد. طی دهه‌ی آینده، زمینه‌ی درمان هدفمند متابولیسم سرطان ممکن است به جریان اصلی درمان‌های معمول ضد سرطان بپیوندد.