استرس می‌تواند باکتری‌های مفید روده را دشمن بدن کند؟

پژوهشگران همچنان به‌دنبال یافتن شواهدی درباره‌ی تأثیر باکتری‌های روده (معروف به میکروبیوم) بر سلامتی کلی بدن انسان هستند؛ هرچند هنوز بخش اعظمی از این ماجرا ناشناخته مانده است. آن‌ها برای اینکه نشان دهند استرس اجتماعی می‌تواند ترکیب و رفتار باکتری‌های مفید روده را تغییر دهد و به‌تبع آن، تغییرات خطرناکی در سیستم ایمنی بدن به‌وجود آورد، آزمایش‌هایی روی موش‌ها انجام دادند. چنانچه همین دومینو بیولوژیکی در انسان‌ها نیز رخ دهد، شاید بتوان سرنخ‌هایی درباره‌ی تشدید اختلال‌های خودایمنی پیدا کرد که احتمالا یک نفر از هر پنج نفر با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

پژوهشگران کار خود را با تحلیل ژنتیکی ادامه دادند و دریافتند ژن‌های مربوط‌به «خصلت‌های خشن» دراثر استرس فعال می‌شوند و رشد و حرکت و ارتباط بین باکتری و میزبان را افزایش می‌دهند. به‌عبارت‌دیگر،‌ باکتری‌های مفید روده ظاهرا به پاتوژن‌های مخربی تبدیل می‌شوند که توانایی مضاعفی برای حرکت در بدن و آلوده‌کردن بافت‌ها پیدا می‌کنند.

علاوه‌براین، تحلیل گره‌های لنفاوی موش‌های زیر استرس این رابطه را تأیید کرد و پژوهشگران سطح زیادی از باکتری‌های پاتوژن روده و غلظت لنفوسیت تی افکتور خودواکنشی (سلول‌های سیستم ایمنی) را پیدا کردند که از ویژگی‌های اختلالات خودایمنی به‌شمار می‌روند. به‌طورکلی، نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهند درصدی از باکتری‌های روده‌ در موش‌های زیر استرس به پاتوژن (بیماری‌زا) تبدیل می‌شوند. سپس، بافت خود را آلوده می‌کنند و درنتیجه حمله‌ی سیستم ایمنی به بدن را رقم می‌زنند. اورلی آنی، نویسنده‌ی ارشد این پژوهش و ایمونولوژیست می‌گوید:

می‌دانیم ارتباطی قوی بین سیستم ایمنی و ریزاندامگان هم‌زیست وجود دارد. با شناسایی واکنش‌های ژنتیکی باکتری‌ها می‌توانیم بفهمیم که استرس چطور شرایط خودایمنی را در بدن به‌وجود می‌آورد.

پژوهشگران معتقدند همین روند مشابه می‌تواند در انسان‌ها نیز اتفاق بیفتد و به پیشرفت اختلالات خودایمنی نظیر ام‌اس، لوپوس، روماتیسم مفصلی، دیابت نوع یک، اسکلرودرمی و فیبروز ریه بینجامد. چنانچه این موضوع صحت داشته باشد، استرسی که هر روز تجربه می‌کنیم، می‌تواند تأثیراتی به‌مراتب شدیدتر از حد تصورمان داشته باشد.

البته، باید به این نکته اشاره کنیم که انسان و موش واکنش‌های متفاوتی به استرس دارند و اتفاقی که در ۱۰ روز برای ریزاندامگان هم‌زیست و سیستم ایمنی موش‌ها رخ داد، مشابه واکنش بدن انسان نخواهد بود. ازآنجاکه انجام آزمایش مقایسه‌ای انسانی دشوار است، درحال‌حاضر می‌توان از این مدل آموزنده و البته ناقص برای به‌دست‌آوردن سرنخ استفاده کرد.

مؤسسه‌ی ملی سلامت ایالات متحده برآورد کرده بیش از ۲۰ میلیون آمریکایی مبتلا به بیماری‌های خودایمنی هستند که وضعیتشان هرسال وخیم‌تر می‌شود. احتمال ارتباط بین افزایش سطح استرس روزانه و باکتری روده می‌تواند علت تشدید این بیماری‌ها را توضیح دهد؛ هرچند برای نتیجه‌گیری زود است. تا این لحظه، پژوهش مذکور یکی دیگر از راه‌های ممکن برای درک تشدید شرایط خودایمنی است که بررسی رابطه‌ی بدن با میکروبیوم را امکان‌پذیر کرده است.