پیش‌بینی سازمان ملل از کاهش سرعت رشد جمعیت تا پایان قرن

آخرین گزارش جهانی جمعیت سازمان ملل تخمین زده است که جمعیت کره‌ی زمین در پایان قرن حاضر به ۱۰٫۹ میلیارد نفر می‌رسد. انتظار می‌رود که بخش اعظمی از این رشد جمعیت تا سال ۲۱۰۰ در کشورهای آفریقای سیاه اتفاق بیفتد، درحالی‌که رشد جمعیت در آسیا، اروپا و آمریکای لاتین با کاهش همراه خواهد بود.

این گزارش از کاهش نرخ باروری در جهان حکایت دارد. در ابتدای قرن بیستم، میانگین نرخ باروری جهانی حدود ۶ تولد به‌ازای هر زن بود. تا سال ۱۹۹۰، این رقم به ۳٫۲ کاهش یافت و در آخرین گزارش مربوطه، میانگین کنونی ۲٫۵ تولد برای هر زن است. پیش‌بینی می‌شود که میانگین باروری در طول این قرن به روند نزولی خود ادامه دهد و تا سال ۲۰۵۰ به ۲٫۲ و در سال ۲۱۰۰ به ۱٫۹ فرزند به‌ازای هر زن برسد. به‌این‌ترتیب، می‌توان گفت که جمعیت دنیا تا قرن آینده کاهش خواهد یافت.

البته این نرخ تولد در همه‌ی نقاط جهان یکسان نیست؛ به‌طوری‌که هم‌اکنون در بیش از ۹۰ کشور، نرخ تولد پایین‌تر از سطح جایگزینی (کمتر از دو تولد به‌ازای هر زن) ثبت شده؛ اما میانگین نرخ تولد در کشورهای آفریقای سیاه همچنان ۴٫۶ تولد به‌ازای هر زن است و به‌همین دلیل گزارش سازمان ملل تخمین می‌زند که جمعیت کلی این منطقه تا سال ۲۰۵۰ دوبرابر شود.

مقاله‌های مرتبط

هرچند برآورد اخیر خبر خوبی محسوب می‌شود زیرا براساس آن، جمعیت جهانی به زیر ۱۱ میلیارد خواهد رسید، اما برخی برآوردهای پیشین جمعیت جهان را تا پایان قرن، ۱۵ میلیارد نفر پیش‌بینی کرده بودند؛ بااین‌حال پژوهشگران مطالعه‌ی مورد بحث اعلام کرده‌اند که بخش زیادی از رشد جمعیت در طول قرن ۲۱ در فقیرترین کشورهای دنیا رخ خواهد داد.

به‌عنوان‌ مثال، کشور نیجریه اکنون حدود ۲۰۰ میلیون نفر جمعیت دارد که تا سال ۲۱۰۰ با بیش از ۷۰۰ میلیون نفر، رتبه‌ی سومین کشور پرجمیعت دنیا را از آن خود خواهد کرد. توماس اسپورنبرگ، یکی از پژوهشگران بخش جمعیت سازمان ملل که این گزارش را تهیه کرده است،‌ می‌گوید:

چنین پیش‌بینی‌هایی، یادآوری می‌کنند که برنامه‌ریزی و سیاست جهانی باید این تغییرات شگرف و مهم جمعیت‌شناسی را مهار کنند. سریع‌ترین رشد جمعیت در فقیرترین کشورهای آفریقایی درحال وقوع است و همین موضوع می‌تواند چالش بزرگی برای ریشه‌کنی فقر و نابرابری،‌ مبارزه با گرسنگی و سوء‌تغذیه، افزایش مناطق زیر پوشش آموزش و کیفیت آن و همینطور سیستم‌های بهداشتی و بهبود دسترسی به خدمات اساسی محسوب شود.

در نقطه‌ی مقابل، کشورهایی که با کاهش و پیری جمعیت مواجه هستند، نیز باید مهار این تغییرات اساسی را در دستور کار خود قرار دهند. به‌طورکلی اعتقاد بر این است که نسبت جمعیتی که در سن کار (۲۵ تا ۶۴ سال) هستند، به افراد بالای ۶۵ سال باید دست‌کم سه‌ به یک باشد که به آن نسبت حمایت بالقوه گفته می‌شود و گزارش سازمان ملل نشان می‌دهد که این نسبت درحال کاهش و جمعیت پیر روبه افزایش است.

درحال‌حاضر، ژاپن با نسبت ۱٫۸، پایین‌ترین نسبت حمایت بالقوه در دنیا را دارد و ۲۹ کشور پایین‌تر از نسبت سه هستند. گزارش اخیر سازمان ملل پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۵۰، نسبت حمایت بالقوه ۴۸ کشور جهان به زیر دو می‌رسد و این بدان معنا است که کشورهای مذکور برای متعادل‌کردن کاهش بازار نیروی کار دربرابر افزایش حمایت‌های پرهزینه‌ی اقتصادی برای شهروندان مسن‌تر، احتمالاً زیر فشار زیادی قرار می‌گیرند. توماس اسپورنبرگ می‌گوید:

افراد ۶۵ ساله و بالاتر هم‌اکنون سریع‌ترین رشد را در گروه‌های سنی دارند و عملاً تمام کشورهای دنیا باید انتظار افزایش درصد جمعیت افراد مسن خود را داشته باشند. به‌همین دلیل کشورها برای اطمینان از سلامتی و رفاه حال افراد مسن، حمایت از حقوق بشر، امنیت اقتصادی، دسترسی به خدمات بهداشتی مناسب، فرصت‌های یادگیری مادام‌العمر و شبکه‌های پشتیبانی رسمی و غیررسمی از این افراد، باید برنامه‌ریزی کنند.