افزایش شمار مبتلایان به فلج اطفال در افغانستان و پاکستان

«کمپین مبارزره جهانی ریشه‌کنی بیماری فلج اطفال» به مدت ۳۱ سال است که فعالیت می‌کند و تاکنون در سراسر جهان، بیش از ۱۶ میلیارد دلار هزینه در برداشته؛ اما اخیرا مواردی از شیوع این بیماری در افغانستان و پاکستان گزارش شده است. در گزارش اخیر که ۱۰ ژوئیه (۱۹ تیر) منتشر شد، ابتلای ۴۲ نفر به بیماری فلج اطفال در این دو کشور گزارش شده است. از آنجایی که اکثر موارد ابتلا به فلج اطفال را ساکنان نواحی مرزی تشکیل می‌دهند، این امر می‌تواند موجب سرایت بیماری در نواحی و کشورهای همجوار از جمله ایران شود.

از ۴۲ مورد جدید ابتلا به فلج اطفال، ۳۲ مورد در کشور پاکستان گزارش شده است که در مقایسه با همین زمان در سال گذشته، فقط ۳ مورد ابتلا به این بیمار در این کشور گزارش شده بود. انتظار می‌رود این وضعیت، با وجود گرمای تابستان که به نفع ویروس است وخیم‌تر شود. تنها ۱۲ مورد ابتلا به فلج اطفال در سال ۲۰۱۸ و ۸ مورد در سال ۲۰۱۷ در کشور پاکستان وجود داشته است.

سازمان بهداشت جهانی برآورد کرده است که به ازای هر یک از قربانیان فلج اطفال که معمولا یک کودک زیر ۵ سال را شامل می‌شود، حدود ۲۰۰ کودک دیگر آلوده شده‌اند. ویروس فلج اطفال درون روده تکثیر می‌شود و می‌تواند از طریق آب آلوده به مدفوع و سایر فضولات انتقال یابد و کودکان واکسینه‌نشده را تهدید کند. در پاکستان روزانه ۲۰ هزار نوزاد به دنیا می‌آید. در شهرهای با فاضلاب باز و مکانی که دیگر عوامل بیماری‌زا می‌توانند به گیرنده‌های روده‌ای متصل شوند که واکسن هم به آن می‌چسبد،‌ نیاز به دوزهای بیشتری برای ایمن‌سازی کودکان است.  

واکسیناتوری در لاهور، پاکستان در حال خوراندن قطره فلج اطفال به کودکان پاکستانی؛ شایعات اخیر موجب اقدامات خشونت‌آمیز علیه ماموران کمپین ریشه‌کنی فلج اطفال در پاکستان شده است

عظیم ممون، رئیس کمپین فلج اطفال در سازمان بشر دوستانه‌ی «روتاری بین‌الملل (Rotary International)»، گفت که فعالیت کمپین به دلیل انتخابات ملی سال گذشته و جایگزینی مقامات محلی موقتا مختل شده بود. براساس گزارشی که در نشریه اینترنتی «دیپلمات (The Diplomat)» از توکیو، ژاپن منتشر می‌شود و به مسائل آسیا می‌پردازد، تلاش‌ها برای ریشه‌کنی بیماری معمولا در زمان انتخابات و دوره‌های آشفتگی سیاسی عقیم می‌ماند.

اوایل سال جاری بود که مقامات پاکستان اعلام کردند در ماه ژوئن (خرداد)، تغییراتی در طرح واکسیناسیون ملی خود اعمال خواهند کرد تا کمپین تأثیر بیشتری داشته باشد و روند ریشه‌کنی بیماری سریع‌تر انجام گیرد. دفتر نخست وزیر پاکستان اعلام کرد که تیم‌های کمپین باید یک رویکرد صمیمانه‌تر را در پی بگیرند و اطلاعات کمتری درباره خانواده‌هایی که از آن بازدید می‌کنند، درخواست کنند. اما شایعات دروغینی در شبکه‌های اجتماعی پخش شده که ادعا می‌کنند واکسن باعث حمله‌های غش یا حتی مرگ ده‌ها تن از کودکان شده است و بسیاری از خانواده‌ها در منازل خود را قفل کرده‌اند یا کودکان خود را پنهان کرده‌اند.

شایعات حتی موجب جدایی بین اعضای خانواده نیز شده است. اخیرا نشریه تایمز گزارش داده است که یک مرد پاکستانی بعد از اینکه از سر کار برگشته و روی انگشتان یکی از فرزندانش جوهر واکسن فلج اطفال را دیده، نزاعی خشونت‌آمیز با فرزندان و همسرش داشته و آن‌ها را از خانه بیرون انداخته و غیابا از همسرش طلاق گرفته است.

در سایر کشورها مانند ایتالیا، واکسیناسیون کاملا به ابزاری سیاسی بدل شده و گاهی احزاب اپوزیسیون شایعات ضد واکسیناسیون را گسترش می‌دهند. بابر بن عطا، دستیار ویژه نخست‌وزیر پاکستان برای ریشه‌کن‌سازی فلج اطفال، در نامه‌ای به روزنامه انگلیسی زبان «داون (Dawn)» چاپ پاکستان نوشت که جنبش‌های جمعیتی و افزایش تعداد امتناع به روند ریشه‌کنی بیماری لطمه زده است. او گفت که این کشور تلاش می‌کند تا مشکلات دائمی خود را با ایمن‌سازی مرتب، فراهم کردن آب سالم و وضعیت بهداشت بهتر و کاهش سوء تغذیه حل کند. اما او گفت که ریشه‌کنی فلج اطفال در پاکستان ممکن است طولانی‌تر از آنچه امیدوار بودیم بشود.

گسترش این ویروس، کشورهای دیگر را  تهدید می‌کند. ماه آوریل (فرودین) بود که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد در یک نمونه فاضلاب که از شهرستان کنارک در استان مرزی سیستان و بلوچستان گرفته شده، گونه‌ای وحشی از ویروس فلج اطفال را شناسایی کرده است. این سازمان در بیانیه‌ی ۲۰ آوریل (۳۱ فروردین) خود اعلام کرد که ویروس تنها در یک نمونه شناسایی شده و تا به حال هیچ موردی از ابتلا به این بیماری شناسایی نشده است.  

زاری، یکی از بستگان واکسیناتوری که به‌تازگی به ضرب گلوله افراد ناشناس کشته شد. این حادثه در شهرستان کویته در ایالت بلوچستان در جنوب غربی پاکستان رخ داد

آخرین مورد ابتلا به فلج اطفال در جمهوری اسلامی ایران به سال ۱۳۷۶ (۱۹۹۷) بازمی‌گردد و از آن زمان تاکنون، هیچ موردی از ابتلا به این بیماری در کشور گزارش نشده است. با این حال، به نظر می‌رسد که گونه وحشی ویروس فلج اطفال از کراچی، پاکستان به استان سیستان و بلوچستان ایران منتقل شده است. کراچی، یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای پاکستان است که اخیرا به محل توزیع گونه‌ی وحشی ویروس فلج اطفال تبدیل شده است.

تهدید بیشتر برای مبارزه با ریشه‌کن‌سازی فلج اطفال در چند کشور، بیشتر در آفریقا، حس می‌شود که در آن برخی گونه‌های جهش‌یافته‌ی ویروس‌ فلج اطفال ناشی از واکسن‌های زنده شیوع پیدا کرده‌اند. در دو سال گذشته، عفونت‌های ناشی از ویروس واکسن‌ زنده در آنگولا، جمهوری دموکراتیک کنگو، اتیوپی، اندونزی، موزامبیک، نیجریه، گینه نو و سومالی گزارش شده است. عفونت‌های ناشی از ویروس واکسن حاوی ویروس‌های زنده‌ی ضعیف‌شده هستند که می‌توانند از طریق آب آلوده به مدفوع و سایر فضولات انتقال یابند و کودکان را تهدید کنند.

چنین عفونت‌هایی همواره با استفاده از واکسن‌های تزریقی که قادر به جهش نیستند و واکسن‌های زنده‌ای که در برابر گونه‌های جهش‌یافته ایمن هستند، از بین می‌رفتند. اما شیوع‌های اخیر در برخی از کشورها به مدت چند ماه ادامه داشته‌اند و همین موجب کاهش امیدواری‌های برای ریشه‌کنی بیماری فلج اطفال در برخی از این کشورها شده است.