ویروس‌هایی که برای سلامتی بدن مفید هستند

ویروس‌ها عمدتا به‌خاطر طبیعت تهاجمی و عفونت‌زای خود معروف هستند. این موضوع البته حقیقت دارد؛ زیرا بیشتر ویروس‌ها دارای ارتباط بیماری‌زایی با میزبان‌های خود هستند، یعنی موجب بیماری‌هایی از سرماخوردگی خفیف گرفته تا مشکلات جدی‌تری مانند سندرم حاد تنفسی شدید (SARS) می‌شوند. آن‌ها با حمله به سلول میزبان و تصاحب دستگاه سلولی و آزاد کردن ذرات ویروسی جدیدی که به سلول‌های بیشتری وارد شده و موجب بیماری می‌شوند، کار می‌کنند؛ اما همه‌ی ویروس‌ها بد نیستند. برخی ویروس‌ها می‌توانند باکتری‌ها را بکشند، درحالی‌که برخی دیگر می‌توانند علیه ویروس‌های خطرناک‌تر مبارزه کنند. بنابراین مانند باکتری‌های محافظتی (پروبیوتیک‌ها) ما ویروس محافظت‌کننده‌ی متعددی در بدن خود داریم.

باکتریوفاژها (یا فاژها) ویروس‌هایی هستند که باکتری‌های خاص را تخریب و عفونی می‌کنند. آن‌ها در غشای مخاطی پوشش مجاری گوارشی، تنفسی و تولیدمثلی دیده می‌شوند. مخاط، ماده‌ی ضخیم و ژله‌مانندی است که مانعی فیزیکی دربرابر باکتری‌های مهاجم ایجاد می‌کند و از عفونی شدن سلول‌های زیرین محافظت می‌کند. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که فاژهای موجود در مخاط، بخشی از سیستم ایمنی طبیعی ما هستند که از بدن دربرابر باکتری‌های مهاجم حفاظت می‌کنند. فاژها درواقع سال‌ها برای درمان دیسانتری (اسهال خونی)، سپتیسمی ناشی از استافیلوکوک اورئوس، عفونت‌های سالمونلا و عفونت‌های پوستی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. منابع اولیه‌ی فاژها برای درمان شامل اجرام موجود در آب‌های محلی، خاک، هوا، فاضلاب و حتی مایعات بدن بیماران آلوده بود. ویروس‌ از این منابع جداسازی و خالص‌سازی شده و سپس برای درمان مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

درگیری با عفونت‌های ویروسی در سنین کم برای توسعه‌ی مناسب سیستم ایمنی بدن ضروری است. علاوه‌بر این، سیستم ایمنی به‌طور مداوم با ویروس‌های سیستماتیکی که در مقادیر کم وارد بدن می‌شوند، تحریک می‌شود تا دربرابر دیگر عفونت‌ها مقاومت حاصل کند. برخی از ویروس‌ها که ما با آن‌ها رو‌به‌رو می‌شویم، از بدن ما دربرابر عفونت حاصل از دیگر ویروس‌های بیماری‌زا محافظت می‌کند. برای مثال، ویروس‌های هرپس نهفته (بدون علائم) می‌توانند به سلول‌های کشنده‌ی طبیعی بدن انسان (نوع خاصی از سلول‌های سفید خون) کمک کنند تا سلول‌های سرطانی و سلول‌های آلوده با دیگر انواع ویروس‌ها را شناسایی کنند. آن‌ها سلول‌های کشنده‌ی طبیعی را با آنتی‌ژن‌ (یک ماده‌ی خارجی که موجب آغاز پاسخ ایمنی در بدن می‌شود) مجهز می‌کنند و آن‌ها را قادر می‌سازند تا سلول‌های تومور را شناسایی کنند. این‌ها تاکتیک‌های ویروس برای ماندگاری بیشتر درون بدن میزبان و رهایی از ویروس‌های رقیب است. احتمال دارد در آینده، نسخه‌های اصلاح شده‌ی ویروس‌ها بتوانند برای هدف‌گیری سلول‌های سرطانی مورد استفاده قرار گیرد.

در مثالی دیگر، نشان داده شد که نوروویروس‌ها از روده‌ی موش‌هایی که آنتی‌بیوتیک دریافت کرده‌اند، محافظت می‌کنند. باکتری‌های محافظ روده به‌وسیله‌ی آنتی‌بیوتیک‌ها کشته و موجب می‌شدند که موش دربرابر عفونت‌های روده‌ای حساس شود؛ اما درنبود باکتری‌های سودمند، این نوروویروس‌ها قادر بودند از میزبان خود محافظت کنند.

پیشرفت فناوری به ما این امکان را داده است که درزمینه‌ی پیچیدگی‌های جوامع میکروبی که بخشی از بدن انسان هستند، دانش بیشتری کسب کنیم. اکنون ما می‌دانیم که علاوه‌بر باکتری‌های خوب، ویروس‌های مفیدی در روده، پوست و حتی خون وجود دارند. درک ما از این جزء ویروسی در مراحل ابتدایی خود است. اما این دانش دارای پتانسیل عظیمی درزمینه‌ی درک عفونت‌های ویروسی و مهم‌تر از آن، نحوه‌ی مبارزه با ویروس‌های مضر است. این دانش می‌تواند در زمینه‌ی درک تکامل انسان، بیماری‌های ژنتیکی و توسعه‌ی درمان‌های ژنی نیز کمک‌کننده باشد.