دانشمندان دارویی جدید برای درمان ابولا ساختند

درمیان موجی از درگیری و خشونت، دانشمندان و پزشکان بسیاری در جمهوری دموکراتیک کنگو در حال انجام یک آزمایش بالینی از داروهای جدید برای مبارزه با شیوع یک ساله‌ی ابولا بوده‌اند. روز دوشنبه، بانیان این آزمایش در سازمان جهانی بهداشت و موسسه‌ی ملی بهداشت اعلام کردند که به‌نظر می‌رسد دو درمان آزمایشی به میزان قابل‌توجهی موجب افزایش نرخ ماندگاری شوند. درحالی‌که قبلا نشان داده شد یک واکسن آزمایشی مردم را از ابتلا به ابولا محافظت می‌کند، خبر جدید نخستین درمان برای افرادی است که قبلا دچار بیماری شده‌اند. ژان-ژاک موینبی، مدیر کل موسسه‌ی ملی پژوهش‌های زیست‌پزشکی در کنگو که بر عملیات آزمایش نظارت داشته است، می‌گوید:

از این پس ما دیگر نمی‌گوییم ابولا درمانی ندارد.

از نوامبر گذشته، بیمارانی در چهار مرکز درمانی در شرق کشور کنگو که در آن جا شیوع بیماری در بدترین حالت خود قرار دارد، به‌طور تصادفی برای دریافت یکی از چهار درمان پژوهشی اختصاص داده شدند: آن‌ها یا یک داروی ضدویروسی که رمدسیویر (remdesivir) نامیده می‌شد یا یکی از سه دارویی که حاوی آنتی‌بادی‌های مونوکلونال بودند را دریافت کردند.

دانشمندان این پروتئین‌های بزرگ Y شکل را مهندسی کردند تا اشکال خاصی از باکتری‌ها و ویروس‌های مهاجم را شناسایی کنند و سپس سلول‌های ایمنی را برای حمله به پاتوژن‌ها به کار گیرند. یکی از این داروها که ZMapp نامیده می‌شود، در حال حاضر استاندارد مراقبتی در هنگام شیوع ابولا درنظر گرفته می‌شود. این دارو در جریان همه‌گیری ویرانگر ابولا در غرب آفریقا که در سال ۲۰۱۴ رخ داد، آزمایش و مورد استفاده قرار گرفت و هدف این بود که بررسی کنند آیا دیگر داروها می‌توانند تاثیری فراتر از داروی مذکور داشته باشند یا خیر. اما داده‌های اولیه از ۶۸۱ بیمار (از ۷۲۵نفر) نتایج قابل‌توجهی حاصل کرد و آن آزمایش متوقف شد. به‌گفته‌ی آنتونی فاسی، مدیر موسسه‌ی ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی، میزان مرگ‌و‌میر در بیمارانی که Zmapp را در چهار مرکز آزمایشی دریافت کردند، به ۴۹ درصد کاهش پیدا کرد. میزان مرگ‌و‌میر در افراد آلوده‌ای که هیچ شکلی از درمان را دریافت نمی‌کنند، بیش از ۷۵ درصد است.

البته ساختن داروهای مبتنی بر آنتی‌بادی‌های مونوکلونال، برای مهندسان پرتلاش مهندسی معکوس سال‌ها زمان می‌طلبد. به‌عنوان مثال Zmapp با آلوده کردن موش‌ها به ابولا و سپس جمع‌آوری آنتی‌بادی‌هایی که موش‌ها دربرابر ویروس تولید کرده بودند، توسعه پیدا کرد. آنتی‌بادی‌های مذکور باید بیشتر مهندسی شوند تا شبیه آنتی‌بادی‌های انسانی به‌نظر برسند و موجب ایجاد واکنش ایمنی در بدن انسان نشوند. ابولا با استفاده از پروتئین‌های میخ‌مانندی که روی سطح خارجی سلول قرار دارد، به داخل سلول‌های قربانیان نفوذ می‌کند؛ بنابراین پژوهشگران آنتی‌بادی‌های مختلف را به دنبال یافتن آن‌هایی که در پیوند به این پروتئین‌ها بهترین عملکرد را داشتند، مورد جستجو قرار دادند: دسترسی را مهار کنید تا دیگر ویروس نتواند تکثیر و گسترش یابد. اما درمقایسه‌با دیگر ویروس‌ها، ابولا بزرگ است و قابلیت تغییر شکل دارد و مهار عفونت آن به‌وسیله‌ی هریک از آنتی‌بادی‌ها دشوار است. به‌همین دلیل است که رویکرد کوکتل ترجیح داده شد و محصول Regeneron به شکل ترکیبی از سه آنتی‌بادی مونوکلونال تولید شد.

به‌عقیده‌ی برخی پژوهشگران، یک روش بهتر استخراج سرم بازماندگان ابولا و برداشت DNA از سلول‌های خونی سفید سازنده‌ی آنتی‌بادی‌ها بود. حاصل این کار دستیابی به مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های ژنتیکی برای ساخت آنتی‌بادی‌ها همراه با سابقه‌ی اثبات‌شده‌ای دربرابر ویروس ابولا است. این همان چیزی است که داروی mAb114 بر اساس آن ساخته شده: آنتی‌بادی از خون یکی از بازماندگان شیوع ۱۹۹۵در کیک‌ویت کنگو جداسازی شد. دانشمندان چندین سال پیش آن را کشف کردند، این آنتی‌بادی‌ها بیش از یک دهه در بدن او درحال گردش بودند.

با اعلام سازمان جهانی بهداشت، آزمایش جدیدی آغاز می‌شود که در آن مستقیما Regeneron با mAb114 که به‌وسیله‌ی شرکتی فلوریدایی به نام Ridgeback Biotherapeutics تولید می‌شود، مورد مقایسه قرار خواهد گرفت. به‌گفته‌ی مایک رایان، مدیر فوریت‌های بهداشتی سازمان جهانی بهداشت، تمام واحدهای درمانی ابولا در منطقه‌ی شیوع اکنون تنها از دو داروی آنتی‌بادی مونوکلونال دارای بیشترین تاثیر استفاده می‌کنند. او می‌گوید:

اخبار امروز، ما را قدمی به نجات جان تعداد انسان‌های بیشتری نزدیک می‌کند. موفقیت آشکار است اما یک تراژدی نیز همراه این موفقیت است. فاجعه این‌ است که مردم به قدر کافی تحت درمان قرار نمی‌گیرند. ما هنوز هم شاهد شمار زیادی از مردم هستیم که از مراکز درمانی دور می‌مانند و به‌موقع برای استفاده از این درمان‌ها به مراکز مراجعه نمی‌کنند.

از زمان آغاز شیوع بیماری در ماه اوت گذشته، در استان کیووی شمالی در کنگو بیش از ۲۸۰۰ نفر آلوده شدند که مرگ ۱۷۹۴ تن از آن‌ها تایید شده است. این دومین شیوع بزرگ ابولا تاکنون است. ۱۷ ژوئیه، سازمان جهانی بهداشت پس از ظاهر شدن یک مورد فرد آلوده در گوما، شهری بزرگ در مرز رواندا، این حالت را یک وضعیت اضطراری بهداشتی عمومی با نگرانی‌های بین المللی اعلام کرد. خطر انتقال بیماری به خارج از مرزها همچنان بالا است.