خطر شیوع جهانی بیماری عفونی و عدم آمادگی کشورهای جهان

گزارشی که به‌وسیله‌ی گروه مستقلی از کارشناسان تهیه شده است، ادعا می‌کند که دولت‌ها و سازمان‌های غیردولتی برای پاندمی (اپیدمی یا شیوع جهانی یک بیماری) بزرگ بعدی آماده نیستند. این کارشناسان درمورد تهدید بسیار واقعی یک پاندمی جهانی که می‌تواند موجب مرگ ۵۰ تا ۸۰ میلیون نفر شود، هشدار می‌دهند. هیئت نظارت بر آمادگی جهانی (GPMB) در گزارش خود اعلام می‌کند که:

جهان در معرض خطر حاد ناشی از اپیدمی‌های ویران‌گر جهانی یا منطقه‌ای بیماری‌ها یا پاندمی‌هایی قرار دارد که نه‌تنها موجب مرگ انسان‌ها، بلکه موجب آشفتگی‌های اجتماعی و اقتصادی می‌شود.

این گروه مستقل با همراهی سازمان جهانی بهداشت و بانک جهانی هشدار می‌دهند که جهان با صفی از خطرات سلامتی جدی رو‌به‌رو است ولی کشورهای جهان آمادگی مقابله با این مشکلات را ندارند. GPMB به توصیه‌ی کارگروه بحران سازمان ملل و به‌دنبال شیوع ابولا در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ در غرب آفریقا تشکیل شد. این گروه، آمادگی جهانی را ازنظ‌ر شیوع بیماری و دیگر بحران‌های مرتبط با سلامتی نظارت و ارزیابی می‌کند. GPMB علاوه‌بر اعلام مشکلات و نواقص احتمالی، توصیه‌هایی را به رهبران ملی و بین‌المللی و دیگر تصمیم‌گیرندگان ارائه می‌کند. گزارش جدید که «جهانی در معرض خطر» نام دارد، نخستین مورد از مجموعه‌ گزارشاتی است که انتظار می‌رود به‌طور سالیانه منتشر شوند. برای این گزارش، کارشناسان روندهای درحال ظهور اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و نیز آخرین تحولات در زمینه‌ی نحوه‌ی حرکت جهانیِ بیماری‌های بسیار عفونی و موارد دیگر را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. نویسندگان گزارش جدید با استناد به روندهای جهانی نظیر تغییرات اقلیمی و افزایش ناامنی‌های بین‌المللی، درمورد خطر شیوع بیماری‌ها هشدار می‌دهند. در مقدمه‌ی این گزارش که به‌وسیله‌ی گرو هارلم بروندلاند، نخست‌وزیر سابق نروژ و الهاج اس سی، دبیرکل فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های صلیب سرخ و هلال اهمر نوشته شده، چنین آمده است:

یک وضعیت اضطراری جهانی شامل تهدید بسیار واقعی از یک پاندمی بسیار کشنده ناشی از یک پاتوژن تنفسی که می‌تواند ۵۰ تا ۸۰ میلیون نفر را در جهان بکشد و ۵ درصد از اقتصاد جهان را ویران کند، در راه است.

یک پاندمی جهانی در این مقیاس فاجعه‌بار خواهد بود و موجب ویرانی، بی‌ثباتی و ناامنی گسترده‌ای خواهد شد و این در حالی است که جهان آمادگی رویارویی با آن را ندارد. سطح کنونی آمادگی جهانی اصلا کافی نیست. مشارکت بنیادین جامعه در تمام جنبه‌های مربوط برنامه‌ریزی و پاسخ ملی وجود ندارد. ابولا، سارس، وبا، سرخک و آنفلوآنزا از بیماری‌های خطرناکی هستند که پژوهشگران در گزارش خود به آن‌ها اشاره کرده‌اند.

مثال‌های جهانی از بیماری‌های نوظهور و بیماری‌هایی که مجددا ظهور پیدا می‌کنند

این گروه همچنین از ناتوانی دولت‌ها و شرکای آن‌ها برای توسعه‌ی رویکردهای مناسب و طولانی‌مدت برای حل این مشکل ابراز ناامیدی کرده‌اند. نویسندگان در گزارش خود نوشتند:

ما مدت‌ها است که درمورد پاندمی‌ها چرخه‌ای از هراس و غفلت ایجاد کرده‌ایم: وقتی تهدیدی جدی وجود دارد، تلاش‌ها را افزایش می‌دهیم و وقتی تهدید فروکش می‌کند، به‌کلی آن را فراموش می‌کنیم. دیگر زمان عمل گذشته است.

براساس این گزارش، تمام اقتصادها دربرابر این مشکل آسیب‌پذیر هستند اما اقتصادهای ضعیف بیش از همه آسیب می‌بینند. جوامع دارای منابع کمتر فاقد خدمات بهداشتی بنیادین، آب سالم و بهداشت هستند؛ عواملی که موجب تسریع شیوع بیماری‌های عفونی می‌شود. افزایش درگیری‌های بین‌المللی، ضعیف شدن کشورها، افزایش مهاجرت، بحران اقلیمی و شهرنشینی نیز به مساله‌ی شیوع بیماری‌ها دامن می‌زنند.

پیش‌بینی آسیب‌پذیری اقتصادی کشورها دربرابر شیوع جهانی بیماری‌ها (درصد تولید ناخالص داخلی)

براساس گزارش مذکور، مدل‌های پیش‌بینی نشان می‌دهد که شیوع جهانی بیماری‌ها می‌تواند تولید ناخالص داخلی (GDP) آسیای جنوبی را تا ۲ درصد کاهش دهد که معادل ۵۳ میلیارد دلار است و موجب کاهش تولید ناخالص داخلی ۱/۷ درصدی یا ۲۸ میلیارد دلاری در آفریقای سیاه شود. هر کشوری که فاقد مراقبت‌های بهداشتی اولیه، خدمات بهداشتی عمومی، زیرساخت‌های بهداشتی و مکانیسم‌های کنترل عفونت موثر است، با تلفات سنگینی شامل مرگ، جابه‌جایی و ویرانی اقتصادی روبه‌رو می‌شود.

کارکنان بهداشت در لباس‌های محافظ، شیفت خود را در یک مرکز درمانی ابولا در بنی در کنگو آغاز می‌کنند

در این گزارش چندین اقدام فوری برای آماده‌سازی جهان در موارد اضطراری مهم بهداشتی ذکر شده است. این اقدامات شامل تعهد و سرمایه‌گذاری دولت‌ها درجهت توسعه‌ی سیستم‌های قدرتمند برای مقابله با شیوع بیماری و تقاضا از موسسات مالی برای ارتباط دادن آمادگی با برنامه‌ریزی ریسک مالی است. کشورها، اهداکنندگان و موسسات چندجانبه باید برای بدترین وضعیت آماده شوند. البته در این زمینه پیشرفت‌هایی حاصل شده است. از ژوئیه‌ی ۲۰۱۹، تعداد ۵۹ کشور یک برنامه اقدام ملی را برای امنیت ملی توسعه داده‌اند، هرچند تاکنون هیچ‌کدام کاملا تامین اعتبار نشده است. براین‌اساس، GPMB خواستار افزایش بودجه در سطح محلی، ملی و بین‌المللی شده است.

بدون شک، این یک گزارش قانع‌کننده و هشداردهنده است اما سوال بدون پرسش آن است که آیا جهان مخصوصا با توجه به نگرانی‌های بی‌شماری که در حال حاضر به جوامع فشار می‌آورد، این مساله را مورد توجه قرار می‌دهد. متاسفانه چرخه‌ی افزایش سیستم‌های مورد نیاز و منابع زمانی که یک اپیدمی رخ می‌دهد و کاهش مقیاس آن پس از برطرف شدن مشکل، رویکردی دفاکتو برای آینده‌ی قابل پیش‌بینی است.