جهان با بحران کمبود خون مواجه است

اولین تجزیه‌و‌تحلیل دقیق درمورد میزان عرضه و تقاضای خون در جهان نشان داده است که ۱۱۹ کشور از ۱۹۵ کشور جهان خون کافی برای تامین نیازهای بیمارستان‌های خود ندارند. براساس اهداف سازمان جهانی بهداشت، کشورهای مذکور شامل تمام کشورهای مرکز، شرق و غرب آفریقای سیاه، اقیانوسیه (به‌جز استرالیا) و آسیای جنوبی می‌شوند و تقریبا ۱۰۲ میلیون واحد خون کم دارند.

انتقال خون یکی از ارکان پزشکی مدرن است که هرساله جان میلیون‌ها انسان را نجات می‌دهد؛ اما در کشورهای دارای درآمد متوسط و کم‌درآمد، بسیاری از بیماران بیمارستانی به‌موقع و بی‌خطر به خون مورد نیاز خود دسترسی پیدا نمی‌کنند.

در سرتاسر جهان، سالیانه بیش از ۱۰۰ میلیون واحد خون اهدا می‌شود. البته ۴۲ درصد از این خون در کشورهای پردرآمدی که کمتر از ۱۶ درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند، جمع‌آوری می‌شود. در ۳۸ کشور قاره‌ی آفریقا، کمتر از هدف سازمان جهانی بهداشت یعنی ۱۰ واحد خون به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمع‌آوری می‌شود و در این مناطق اغلب کیت‌های آزمایشی مورد نیاز برای تشخیص بیماری‌هایی که به‌واسطه‌ی خود منتقل می‌شوند، وجود ندارد. کریستینا فیتزموریس، هماتولوژیست دانشگاه واشنگتن می‌گوید:

در مطالعات دیگر روی ایمنی خون مانند خطر انتقال عفونت‌هایی نظیر HIV تمرکز شده اما مطالعه‌ی ما نخستین مطالعه‌ای است که نشان می‌دهد در کدام‌یک مناطق جهان بیشترین کمبود خون وجود دارد و در کجاها باید در راستای افزایش اهدای خون، گسترش خدمات مرتبط با انتقال خون و توسعه‌ی راه‌های دیگر اقداماتی انجام داد.

البته باید این نکته را در نظر داشت که برآوردی در این مقیاس، به‌نوبه‌ی خود با محدودیت‌هایی نیز همراه است. نویسندگان مطالعه در این خصوص به این مورد اشاره کرده‌اند که مبنا قراردادن نرخ استفاده از خون در بیماران آمریکایی، ممکن است نیاز واقعی به خون را در خارج از کشور آمریکا کمتر از حد برآورد کند؛ به‌خصوص در مناطقی که در آن بیماری‌های گرمسیری، مالاریا و اختلالات مادرزادی شایع‌تر است. با این حال، این نتایج اولیه، ارقام تقریبی را در اختیار متخصصان بهداشت قرار می‌دهد تا با آن کار کنند و اگر ما بخواهیم برای آینده آمادگی داشته باشیم، این ارقام اهمیت زیادی دارند.

پژوهشگران برای تخمین کل نیازهای خون در هر کشور، اینطور حساب کردند که چند واحد خون برای ۲۰ نوع وضعیت پزشکی مختلف مورد نیاز است. سپس با درنظرگرفتن میزان شیوع این بیماری‌ها در هر منطقه، شکاف بین عرضه و تقاضای خون را در هر یک از کشورها برآورد کرده و کشورها را براساس آن رتبه‌بندی کردند.

یافته‌های آن‌ها به همراه گزارش سازمان جهانی بهداشت و مطالعه‌ی دیگری که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، نشان می‌دهد که نیاز هرکدام از کشورها به خون نسبت به هدفی که سازمان جهانی بهداشت تعیین کرده، بیشتر بوده و این تقاضا در حال افزایش است. مگان دلانی از بیمارستان ملی کودکان واشنگتن می‌گوید:

هرچه تعداد بیشتری از مردم در کشورهای کم‌درآمد و کشورهای با درآمد متوسط به مراقبت‌های بهداشتی دسترسی پیدا کنند، تقاضا برای انتقال خون افزایش بیشتری پیدا خواهد کرد و بدون حمایت‌های ملی، ساختاری و قانونی شکافی که ما بین ذخیره‌ی جهانی و تقاضای خون پیدا کرده‌ایم، افزایش پیدا می‌کند.

در حال حاضر نیز این شکاف بسیار بزرگ است. درحالی‌که میزان عرضه‌ی خون در جهان در حدود ۲۷۲ میلیون واحد برآورد شده است، در سال ۲۰۱۷ میزان تقاضا به ۳۰۳ میلیون واحد رسید. این بدان معنا است که جهان ۳۰ میلیون واحد خون کم دارد و در ۱۱۹ کشوری که عرضه‌ی کافی وجود ندارد، این کمبود به ۱۰۰ میلیون واحد می‌رسد.

سودان جنوبی پایین‌ترین عرضه‌ی خون را داشت: ۴۶ واحد به ازای هر صد هزار نفر. درحقیقت، نیاز این کشور به خون ۷۵ برابر بیشتر از عرضه‌ی آن است. در کشور هند که دارای بیشترین کمبود مطلق بود، حدود ۴۱ میلیون واحد خون کمبود وجود داشت و تقاضا برای خون ۴۰۰ برابر عرضه بود. پژوهشگران در مقاله‌ی خود چنین نتیجه‌گیری می‌کنند:

در بسیاری از کشورهای دارای درآمد متوسط و کم‌در‌آمد، به‌منظور گسترش خدمات انتقال خون نیاز به سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک، سیستم‌های مدیریت خون و جایگزین‌هایی برای انتقال خون است. تقاضای برآورده‌نشده‌ی بزرگی برای حمایت مالی و ساختاری دولت ازطریق ایجاد یک نهاد قانونی برای تضمین تامین، کیفیت و ایمنی خون وجود دارد.

نتایج این پژوهش در مجله‌ی The Lancet منتشر شده است.