مکمل‌های غذایی که ادعا می‌کنند موجب کاهش وزن می‌شوند: علم چه می‌گوید؟

وقتی عبارت «کاهش وزن» را در موتور جستجوی گوگل وارد می‌کنید، چالش جداکردن واقعیت‌ از داستان آغاز می‌شود. در این میان، پنج مکمل وجود دارد که ادعا می‌شود موجب کاهش وزن می‌شوند؛ اما آیا در حمایت از آن‌ها شواهد علمی وجود دارد؟

کتون‌های تمشک که به‌عنوان قرص‌های لاغری فروخته می‌شوند، مواد شیمیایی هستند که در تمشک‌های قرمز یافت می‌شوند و مسئول طعم و بوی متمایز تمشک هستند. کتون‌ تمشک را در آزمایشگاه نیز می‌توان تولید کرد.

مطالعه‌ای که روی موش‌های چاق انجام شد، نشان داد که کتون‌های تمشک موجب کاهش کل محتوای چربی بدن می‌شود. در یک مطالعه‌ی انسانی، ۷۰ فرد بالغ دچار چاقی تحت رژیم غذایی و برنامه ورزشی کاهش وزن قرار گرفتند و به‌طور تصادفی مکمل حاوی کتون‌های تمشک یا مکمل‌های دیگری نظیر قهوه یا سیر یا دارونما را دریافت کردند. تنها ۴۵ نفر از شرکت‌کنندگان دوره‌ی این مطالعه را کامل کردند. ۲۷ نفری که از یک مکمل استفاده می‌کردند، ۱/۹ کیلوگرم از وزن خود را از دست دادند، درحالی‌که ۱۸ نفری که در گروه دارونما حضور داشتند، ۴۰۰ گرم کاهش وزن پیدا کردند. نرخ ترک مطالعه به‌حدی بالا بود که نشان می‌دهد، باید این نتایج را با احتیاط زیادی تفسیر کرد.

در مطالعه‌ی کوچک دیگری به افراد شرکت‌کننده گفته شد که الگوی غذایی و ورزش فعلی خود را حفظ کنند و درکنار آن روزانه ۲۰۰ میلی‌گرم مکمل کتون تمشک مصرف کنند. در این مطالعه، هیچ‌گونه تأثیری روی وزن مشاهده نشد. نگرانی‌هایی نیز درمورد اثرات سمی احتمالی کتون‌های تمشک روی قلب و تولیدمثل مطرح شده است.

نتیجه: مکمل کتون تمشک را رها کنید. پول خود را صرف غذاهایی کنید که حاوی آن‌ها هستند؛ ازجمله توت‌های تازه، کیوی، هلو، انگور، سیب‌ و ریواس.

ماچا نوعی چای سبز تهیه‌شده از برگ‌های کاملیا سیننسیس یا گیاه چای سبز است اما به شکل پودر سبزی درآورده شده است که می‌تواند با مایعات یا غذا مخلوط شود. قبل از برداشت برگ‌ها، گیاه چای برای یک هفته در سایه قرار داده می‌شود و این امر باعث افزایش محتوای تیانین و کافئین آن می‌شود. در هیچ مطالعه‌ای تأثیر ماچا روی کاهش وزن بررسی نشده است.

نتایج حاصل از ۶ مطالعه که در آن روش‌های مختلف آماده‌سازی چای سبز مورد بررسی قرار گرفته بود، در بین کشورهای مختلف متفاوت بود. در مطالعات انجام‌شده در خارج از ژاپن، افرادی که چای سبز مصرف می‌کردند، نسبت‌به گروه کنترل وزن بیشتری از دست ندادند. در ۸ مطالعه‌ای که در کشور ژاپن انجام شده بود، میانگین کاهش وزن از ۲۰۰ گرم تا ۳/۵ کیلوگرم متغیر بود (به‌علت تفاوت‌های مهمی که بین مطالعات مختلف وجود داشت، امکان یک نتیجه‌گیری کلی از تمام این مطالعات وجود نداشت).

نتیجه: درحال حاضر هیچ مطالعه‌ای وجود ندارد که در آن تأثیر مصرف چای ماچا روی کاهش وزن بررسی شده باشد.

گارسینیا کامبوجیا یک میوه‌ی گرمسیری است که حاوی مقادیر زیادی هیدروکسی سیتریک اسید (HCA) است و ادعا می‌شود به کاهش وزن کمک می‌کند. در مطالعات حیوانی نشان داده شده است که HCA در روند معمول تولید اسیدهای چرب در بدن تداخل ایجاد می‌کند. اگر این امر به انسان‌ها تعبیر شود، ازنظر تئوریکی موجب می‌شود که متابولیسم چربی‌ها دشوار و کاهش وزن تسریع شود. البته مطالعاتی که روی انسان‌ها انجام شده، چنین چیزی را نشان نداده است.

در یک آزمایش ۱۲ هفته‌ای روی زنان دارای اضافه وزن که تحت رژیم غذایی کم‌انرژی با یا بدون HCA قرار داشتند، نشان داده شد که گروه HCA وزن بیشتری از دست دادند (۳/۷ کیلوگرم درمقایسه‌با ۲/۴ در گروه دارونما) اما در دو آزمایش دیگر تفاوتی در میزان کاهش وزن مشاهده نشد. در یک آزمایش ۱۲ هفته‌ای که در آن ۱۳۵ مرد و زن مشارکت داشتند، هیچ تفاوتی در کاهش وزن بین گروه HCA و گروه دارونما دیده نشد. یک آزمایش ۱۰ هفته‌ای نیز که در آن ۸۶ زن و مرد دارای اضافه وزن حضور داشتند و به‌طور تصادفی در گروه مصرف عصاره‌ی گارسینیا کامبوجیا یا دارونما قرار گرفتند و تحت رژیم غذایی کاهش وزن قرار نداشتند، تفاوتی بین گروه‌ها دیده نشد.

نتیجه: براساس شواهد علمی حاضر، گارسینیا کامبوجیا موجب تسریع کاهش وزن نمی‌شود.

هنگامی که به افراد بالغ دچار چاقی مکمل کافئین داده شد (۸ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن)، تا ۳ ساعت پس از مصرف کافئین، افزایش ۱۶ درصدی در نرخ متابولیک دیده شد. در مطالعه‌ای از افراد بالغ دچار چاقی خواسته ‌شد درحالی‌که یک رژیم غذایی لاغری را دنبال می‌کنند، مکمل کافئین یا یک دارونما را مصرف کنند، ولی درنهایت تفاوتی در تغییر وزن در بین دو گروه دیده نشد. طی ۸ هفته‌ی نخست مطالعه، گروهی که از مکمل کافئین استفاده می‌کردند، دچار عوارض جانبی بی‌خوابی، لرزش و سرگیجه شدند.

نتیجه: درحالی‌که کافئین سرعت متابولیسم بدن را در کوتاه‌مدت افزایش می‌دهد، موجب سرعت بخشیدن به روند کاهش وزن نمی‌شود.

محصولات قلیایی به‌طور گسترده تبلیغ می‌شوند. این موارد شامل آب قلیایی، پودرهای قلیایی و رژیم‌های غذایی قلیایی است. فرض این است که برای ارزیابی سطح فعالیت بدن باید میزان اسیدیته ادرار یا بزاق را اندازه‌گیری کرد. pH ادرار معمولا کمی اسیدی است (متوسط آن حدود ۶ است). مصرف سبزی‌ها و میوه‌ها آن را قلیایی کرده درحالی‌که مصرف گوشت pH را کاهش می‌دهد. بزاق دارای pH خنثای برابر ۷ است. طبق توصیه‌ی رژیم‌های غذایی قلیایی، آنچه می‌خورید را براساس pH ادرار یا بزاق خود اصلاح کنید. ادعای حامیان توصیه این است که pH قلیایی به هضم، کاهش وزن و بهزیستی کمک می‌کند. البته معده‌ی شما با pH کمتر از ۳/۵ بسیار اسیدی است و این اسید به شکستن مواد غذایی کمک می‌کند. پس از این مرحله، مواد غذایی برای هضم و جذب به روده‌ی کوچک منتقل می‌شود و pH آن به ۴/۵ تا ۵ افزایش می‌یابد که هنوز اسیدی است. بدن از مکانیسم‌های دقیقی برای کنترل سطح pH و حفظ آن در محدوده‌ی ۷/۳۵ تا ۷/۴۵ استفاده می‌کند. اگر چنین مکانیسم‌هایی وجود نداشته باشد، به مرگ می‌انجامد.

البته رژیم‌های غذایی قلیایی با ترویج مصرف غذاهای گیاهی مانند میوه و سبزیجات غذا خوردن سالم را رواج می‌دهند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف کمتر غذاهای دارای منشا حیوانی که باعث افزایش اسیدیته می‌شوند، با سلامت بهتر در بلندمدت همراه هستند.

نتیجه: هیچ مدرک علمی برای حمایت از این ادعا که آب یا پودرهای قلیایی باعث کاهش وزن می‌شوند، وجود ندارد.