دیدن نیمه پر لیوان تاثیر مثبت در سلامت ذهن و جسم دارد
جین برودی، نویسنده‌ی کتاب‌های متعددی در حوزه‌ی سلامت است. او همچنین، روزنامه‌نگار روزنامه‌ی نیویورک‌تایمز است و فعالیتش را از سال ۱۹۷۶ آغاز کرده است. این مقاله را از زبان او بیان می‌کنیم.
من و همسرم ازنظر روانی در نقطه‌ی مقابل هم قرار داشتیم؛ من همیشه نیمه‌ی پر لیوان را می‌دیدم و او همیشه به نیمه‌ی خالی لیوان نگاه می‌کرد. نتایج پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهد که این اختلاف دیدگاه، علت آن است که چرا من به‌شدت در پی عادات سلامتی خوب بودم، درحالی‌که وی تمایلی به سبک زندگی سالمی که من طرفدارش بودم، نداشت. من خوش‌بینی احمقانه‌ای ندارم اما مدت‌ها است اعتقاد دارم که نحوه‌ی غذا خوردن و ورزش و نیز نحوه‌ی نگاه به زندگی می‌تواند روی سلامت روان و بهزیستی جسمی انسان تاثیرگذار است.
مطالعات بلندمدت زیادی خوش‌بینی را با کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی‌عروقی و دیگر بیماری‌های مزمن و افزایش طول عمر مرتبط کرده‌اند. مسلما ارتباط میان خوش‌بینی و سلامت بهتر و زندگی طولانی‌تر هنوز نوعی همبستگی است که در آن علت و معلول مشخص نیست. اما اکنون شواهد بیولوژیکی نیز وجود دارد که نشان می‌دهد، خوش‌بینی می‌تواند تاثیر مستقیمی روی سلامتی داشته باشد که هم حرفه‌ی پزشکی و هم افراد را ترغیب می‌کند تا به نقش خوش‌بینی در سلامتی بیشتر توجه کنند. آلن روزانسکی، از پژوهشگران اصلی این زمینه می‌گوید:
هیچ‌گاه برای تقویت خوش‌بینی خیلی زود یا خیلی دیر نیست. از نوجوانان گرفته تا افرادی که در دهه‌ی دهم زندگی خود هستند، اگر خوش‌بین باشند، پیامدهای بهتری در انتظار آن‌ها خواهد بود.
دکتر روزانسکی، متخصص قلب بیمارستانی در نیویورک است که ضمن کار روی برنامه‌ی توانبخشی قلبی به موضوع خوش‌بینی علاقمند شد. وی در مصاحبه‌ای توضیح داد:
بسیاری از بیماران دچار سکته‌ی قلبی که مدت‌ها بی‌تحرک بودند، وارد سالن ورزش شده و می‌گفتند «من نمی‌توانم این کار را انجام دهم»، اما من آن‌ها را روی تردمیل راندم و به‌آرامی به ورزش کردن واداشتم. نگرش آن‌ها بهتر شد و اعتماد به نفس بیشتری به‌دست آوردند. زنی در دهه‌ی هشتم زندگی خود می‌گفت، حمله‌ی قلبی بهترین چیزی است که برای او اتفاق افتاده است، زیرا نحوه‌ی تفکر او را درمورد توانایی‌هایش تغییر داد.
در فراتحلیلی متشکل از ۱۵ مطالعه که درمجموع شامل ۲۲۹،۳۹۱ شرکت‌کننده می‌شد و ماه سپتامبر در مجله‌ی JAMA Network Open منتشر شد، دکتر روزانسکی و همکارانش نتیجه گرفتند که احتمال حمله‌ی قلبی‌عروقی یا بروز دیگر مشکلات قلبی در افرادی که ازنظر خوش‌بینی امتیاز بالایی کسب می‌کردند، بسیار کمتر بود و نرخ مرگ‌و‌میر آن‌ها نیز نسبت‌به افراد بدبین پایین‌تر بود. وی گفت:
داده‌ها بسیار هماهنگ بود. در هر موردی، رابطه‌ی قوی بین خوش‌بینی و کاهش خطر ابتلا به بیماری وجود داشت. افراد خوش‌بین، از سلامتی خود مراقبت بیشتری می‌کنند. احتمال اینکه آن‌ها ورزش کرده، بهتر غذا بخورند و نیز کمتر سراغ سیگار بروند، بیشتر است.
دکتر روزانسکی افزود، اثر بیولوژیکی نیز وجود دارد. بدبین‌ها در تمام طول روز بدن خود را غرق هورمون‌های آسیب‌زننده‌ای مانند کورتیزول و نوراپی‌نفرین می‌کنند. بدبینی باعث بروز التهاب در بدن می‌شود و ناهنجاری‌های متابولیکی نظیر دیابت را تقویت می‌کند. بدبینی همچنین مسیری به‌سوی افسردگی است؛ بیماری‌ای که عامل خطرسازی برای بیماری قلبی‌عروقی درنظر گرفته می‌شود. جولیا کی بوهم، روانشناس دانشگاه چاپمن در کالیفرنیا گفت:
خوش‌بینی باعث تقویت توانایی حل مساله می‌شود. این ویژگی به مردم کمک می‌کند تا راه‌های موثری برای برخورد با چالش‌ها و موانع پیدا کنند. خوش‌بین‌ها استراتژی‌هایی را دنبال می‌کنند که آینده‌ی خوبی را رقم بزند. آن‌ها دائما دچار دلهره نیستند. درمقابل، بدبین‌ها انتظار پیامدهای مطلوبی را ندارند و پاسخ جنگ یا گریزی که آن‌ها تجربه می‌کنند، موجب برانگیخته‌شدن سیستم‌های بدنی‌شان می‌شود که در درازمدت تاثیر نامطلوبی روی بدن آن‌ها خواهد گذاشت.
دکتر بوهم و همکارانش ارتباط بین خوش‌بینی را با سه رفتار مرتبط با سلامتی یعنی فعالیت بدنی، رژیم غذایی و استعمال سیگار مورد بررسی قرار دادند و دریافتند که احتمال مشارکت افراد خوش‌بین در رفتارهای سالم‌تر بیشتر است. یافته‌های آن‌ها سال ۲۰۱۸ در مجله‌ی Circulation Research منتشر شد.
لوینا او لی، استادیار روانپزشکی دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه بوستون و همکارانش، داده‌های حاصل از دو مطالعه‌ی بزرگ را که مربوط به چندین دهه بود، مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار دادند. آن‌ها دریافتند که به‌طور متوسط، افرادی که از سطح بالاتری از خوش‌بینی برخوردار بودند، طول عمر بیشتری داشتند. از بین خوش‌بین‌ترین افراد شرکت‌کننده در مطالعه، زنان دارای ۵۰ درصد شانس بالاتر و مردان دارای ۷۰ درصد شانس بالاتری بودند که تا سن ۸۵ سالگی زندگی کنند.
دکتر لی در مصاحبه‌ای گفت که خوش‌بین‌ها بهتر از بدبین‌ها می‌توانند شرایط چالش‌زا را اصلاح کنند؛ همچنین به روش‌های کم‌استرس‌تری دربرابر آن‌ها واکنش نشان می‌دهند. او گفت، احتمال داشتن نگرش مبنی بر توانستن، در این افراد بیشتر است و آن‌ها در تلاش برای برطرف کردن موانع، نسبت‌به کسانی هستند که فکر می‌کنند درمورد شرایط بد هیچ کاری از دستشان ساخته نیستد. اگرچه شواهد نشان می‌دهد که نگرش فرد نسبت‌به زندگی طی زمان معمولا ثابت می‌ماند، با توجه به مزایای سلامتی بالقوه حاصل از خوش‌بینی، من از دکتر روزانسکی پرسیدم که آیا راهی وجود دارد که بتوان در افرادی که به‌طور مزمن دچار بدبینی هستند، خوش‌بینی را تقویت کرد؟ وی به اصول رفتاردرمانی شناختی اشاره کرد که می‌تواند به افراد در توسعه‌ی بهتر مهارت‌های مقابله و رویارویی با افکار منفی کمک کند. او گفت:
تفکر ما حالت عادت‌گونه دارد و آگاهانه نیست، بنابراین نخستین گام این است که هنگام تفکر منفی آگاهانه عمل کنیم و متعهد شویم که نحوه‌ی نگاه خود به زندگی را تغییر دهیم. درک این موضوع مهم است که «روش تفکر ما، لزوما تنها راه فکر کردن درمورد یک وضعیت نیست». فقط همین فکر به‌تنهایی می‌تواند اثرات منفی حاصل از تفکر منفی را کاهش دهد. گام دوم، جایگزینی فکر بهتری است که البته امکان‌پذیر نیز باشد.
دکتر روزانسکی این تمرین را به افزایش قدرت عضلات تشبیه کرد و گفت همان‌طور که فرایند تقویت عضلات، فرایندی تدریجی است، برای تقویت خوش‌بینی نیز باید گام به گام حرکت کرد و مثلا با تقویت حس قدردانی شروع کنیم.
کارشناسان در پاسخ به این سوال که «آیا خوش‌بینی معایبی نیز دارد؟» چنین پاسخ داد:
درصورتی که خوش‌بینی واقع‌گرایانه باشد و موجب ایجاد دیدگاه‌ها و پیامدهایی شود که امکان‌پذیر باشند، چیز بدی نیست.
البته کارشناسان هشدار می‌دهند که خوش‌بینی بیش‌ازحد ممکن است موجب شود برخی افراد تهدیدهای احتمالی را نادیده گرفته و احتمال‌های غیرممکنی را درنظر بگیرند، درحالی‌که افرادی که از درجه‌ی متعادلی از خوش‌بینی برخوردارند، ممکن است ازنظر عاطفی برای قبول پیامدهای منفی مانند از دست دادن شغل، خانه یا همسر بهتر آماده شوند. به‌طورکلی، خوش‌بین‌ها افراد شادتری هستند زیرا بهتر می‌توانند از وضعیت دشوار به حالت عادی برگردند و حتی از ناکامی خود در مسیر رسیدن به پیامدهای مثبت بهره ببرند.
برای ارزیابی سطح خوش‌بینی خود، بررسی کنید که تا چه حد با هر یک از موارد زیر موافق هستید:
- در مواقع نامطئنی، معمولا انتظار بهترین نتیجه را دارم.
- همیشه نسبت‌به آینده‌ی خود خوش‌بین هستم.
- بیش از آنکه انتظار اتفاقات بد را داشته باشم، منتظر رویدادهای خوب در زندگی هستم.
درجه‌ی بدبینی خود را براساس میزان اعتقاد به موارد زیر ارزیابی کنید:
- تقریبا هیچ‌گاه انتظار ندارم کارها مطابق میل من پیش برود.
- به‌ندرت روی اتفاقات خوبی که در زندگی رخ خواهد داد، حساب باز می‌کنم.
- اگر این امکان وجود داشته باشد که اتفاق بدی برای من رخ دهد، قطعا همین‌طور خواهد شد.