قهوه چه تأثیری بر بدن می‌گذارد؟
شاید شما نیز از آن گروه از افراد باشید که در طول روز چندین‌بار سراغ قهوه می‌روید؛ ولی هرگز از خود پرسیده‌اید: «قهوه برای من مفید است؟» توصیه‌های متناقض زیادی درباره‌ی میزان کافئین و نحوه‌ی تعامل قهوه با بدن وجود دارد. دلیل این امر آن است که قهوه در سال‌های اخیر کاملا دچار تغییر شده است.
در‌حال‌حاضر، محصولات بسیار متنوع حاوی قهوه از لوازم آرایشی حاوی قهوه گرفته تا چاشنی‌ها و انواع مختلف نوشیدنی قهوه‌دار در بازار وجود دارند و تبلیغات گسترده‌ای که برای این نوشیدنی انجام شده، راه آن را به فرهنگ عامه بازکرده است. حتی شرکت‌هایی نظیر پپسی و کوکاکولا نیز قصد دارند قهوه را به نوشیدنی‌های خود اضافه کنند. مردم دیگر به‌دنبال چیزی بیش از قهوه‌ی سیاه ساده هستند؛ اما حقیقت آن است که مسائلی درباره‌ی قهوه وجود دارد که اصلا به آن‌ها فکر نمی‌کنیم.
چرا قهوه ما را بیدار نگه می‌دارد؟
کافئین روی ماده‌ی شیمیایی خاصی در مغز اثر می‌کند که «آدنوزین» نامیده می‌شود. آجی سامپات، دانشمند عصب‌شناس و متخصص پزشکی خواب می‌گوید:
آدنوزین مانند مولکول القاکننده‌ی خواب است که مغز در بیداری آن را می‌سازد. هرچه مدت بیشتری بیدار بمانید، مقدار آدنوزین بیشتر می‌شود. در‌اصل، کافئین آنتاگونیست آدنوزین است و به مولکول‌های آدنوزین متصل می‌شود و اثرهای خواب‌آور آن را کاهش می‌دهد.
کافئین بسیار اثربخش است؛ زیرا مقدار آن در بدن فورا اوج می‌گیرد و چندین ساعت در سیستم بدن می‌ماند. معمولا نیمه‌عمر کافئین حدود ۴ تا ۶ ساعت است؛ یعنی ۴ تا ۶ ساعت پس از مصرف، هنوز حدودی نیمی از آن در بدن وجود دارد. یکی از انتقادهای مهم واردشده به کافئین آن است که این ماده می‌تواند موجب اختلال در چرخه‌ی خواب سالم شود؛ اگرچه مطالعاتی درصدد رد این ادعا هستند.
متخصصانی از دانشکده‌ی پزشکی هاروارد و دانشگاه فلوریدا آتلانتیک با انجام مطالعه‌ای به این نتیجه رسیدند احتمال این موضوع کمتر است که نوشیدنی‌های حاوی کافئین درمقایسه‌با آنچه بیشتر ما تصور می‌کنیم، موجب ایجاد اختلال در خواب شوند. این موضوع اغلب به فرد بستگی دارد. اگر بیست سال و هر شب یک فنجان قهوه نوشیده باشید، ممکن است دچار مشکل خواب نشوید.
نتایج پژوهش‌ها درباره‌ی مصرف قهوه
درحالی‌که در بیشتر موارد مزایای مثبتی برای مصرف قهوه عنوان می‌شود، برخی از نتایج موجب تردید درنتیجه‌گیری کلی می‌شود. در اینجا، هم به‌نظر می‌رسد قهوه تأثیر متفاوتی بر هر فرد می‌گذارد. برخی افراد با نوشیدن یک فنجان قهوه‌ی سیاه ساده دچار سردرد و بی‌قراری می‌شوند و برخی دیگر می‌توانند بدون اینکه تغییری در حالتشان پیش آید، چندین فنجان قهوه اسپرسو بنوشند. بخشی از این مسئله ناشی از تحمل است؛ البته متغیرهای مختلفی در آن مؤثرند. دکتر استفان ژوراشک، پزشک متخصص داخلی می‌گوید:
درحالی‌که کافئین به‌طورموقتی می‌تواند موجب تقویت جسم و روان شود، تأثیر آن به مقدار مصرف و منبع بستگی دارد.
این نکته‌ای است که بسیاری از افراد فراموش می‌کنند: تفاوت بسیار بزرگی بین نوشیدن یک یا دو وعده قهوه‌ی سیاه ساده یا نوشیدن مکرر قهوه‌های حاوی افزودنی‌های مختلف وجود دارد. پژوهش‌های انجام‌شده در دانشگاه دوک نشان می‌دهد مصرف روزانه‌ی کافئین در قهوه یا چای یا نوشابه‌ها موجب می‌شود مقدار مصرف قند افراد ۱۰ درصد و به‌دنبال آن، خطر ابتلا به بیماری قلبی‌عروقی و چاقی افزایش پیدا کند.
نوشیدن قهوه می‌تواند مفید باشد
ارتباط قهوه با هوشیاری و عملکرد ذهنی موضوع آشکاری است؛ به‌گونه‌ای که در مطالعه‌ای نشان داده شد مصرف قهوه حتی می‌تواند موجب کاهش خطر زوال عقل و نقص شناختی خفیف شود. بسیاری از مواد مغذی موجود در دانه‌های قهوه در قهوه‌ی دم‌شده‌ی نهایی نیز وجود دارند. یک فنجان قهوه شامل مواد زیر نیز می‌شود:
- ریبوفلاوین (ویتامین B2)
- پانتوتنیک اسید (ویتامین B5)
- منگنز و پتاسیم
- منیزیم و نیاسین (ویتامین B3)
افزون‌براین، قهوه درمقایسه‌با نوشیدنی‌های دیگری همچون چای سبز خاصیت آنتی‌اکسیدانی بیشتری دارد. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد قهوه ممکن است موجب کاهش خطر بیماری قلبی و دیابت نوع۲ شود. در مطالعه‌ای هلندی که در آن اطلاعات بیش از ۳۷ هزار نفر در دوره‌ای ۱۳ ساله تجزیه‌وتحلیل شد، نشان داده شد احتمال ابتلا به بیماری قلبی در افرادی که روزانه مقدار متوسطی قهوه می‌نوشند (روزانه بین ۲ تا ۴ فنجان)، درمقایسه‌با دیگران، یعنی کسانی که خیلی زیادی یا خیلی کم قهوه می‌نوشند یا اصلا قهوه نمی‌نوشند، ۲۰ درصد کمتر است.
کافئین تقویت‌کننده‌ی عملکرد و استقامت است و نه‌تنها با خستگی مقابله می‌کند؛ بلکه باعث تقویت انقباض عضلات و کاهش احساس درد و افزایش اسیدهای چرب خون کمک‌کننده به استقامت می‌شود. درحالی‌که برخی افراد بر این باورند که قهوه موجب کم‌آبی بدن می‌شود، اگر این ماده به مقدار متعادل مصرف شود، تداخل چندانی با ورزش ایجاد نخواهد کرد.
در بیشتر موارد، به‌نظر می‌رسد قهوه مزایای سلامتی متعددی داشته باشد؛ حتی برخی مطالعات مشاهده‌ای نشان داده‌اند قهوه می‌تواند موجب افزایش طول عمر شود. نکته‌ی مهم این است که باید هنگام انتخاب منبع قهوه دقت کنیم؛ زیرا بدیهی است که نوشیدن آن با حداقل مقدار مواد افزودنی بهتر است و همچون هر ماده‌ی غذایی دیگری، باید در مصرف قهوه نیز اعتدال را رعایت کرد.