آموزش همگانی ویروس کرونا: پیشگیری و دانستنی‌های ضروری
سازمان نظام پزشکی ایران دوره‌ی آموزشی کوتاهی را تهیه کرده است تا مردم با دانستنی‌های ضروری ویروس کرونای جدید آشنا شوند. محتوای این دوره‌ی آموزشی زیر نظر سازمان نظام پزشکی، با همکاری جمعیت هلال احمر و همچنین انجمن پزشکان عمومی ایران تهیه شده است. در این دوره‌ی آموزشی، دکتر مهرداد فرخ‌نیا، متخصص بیماری‌های عفونی و تب‌دار توضیحاتی را در مورد پیدایش ویروس کرونا جدید، علائم و نشانه‌های ابتلا به آن، راه‌های انتقال، روش‌های پیشگیری از ابتلا و روش‌های استفاده را ماسک را توضیح می‌دهد همچنین می‌گوید اگر یکی از افراد خانواده به این ویروس مبتلا شود سایر اعضا چه کارهایی باید انجام دهند.
درس اول: مقدمه و معرفی کوتاه ویروس کرونا
در درس اول دوره‌ی آموزش همگانی ویروس کرونا، دکتر فرخ‌نیا، در معرفی ویروس کرونا جدید می‌گوید:
«خواستگاه ویروس کرونا از شهر ووهان چین بوده است. ظاهرا طریقه‌ی انتقال آن از خفاش بوده که یا به‌طور مستقیم یا به واسطه‌ی سایر حیوانات به انسان‌ها منتقل شده است. درحال حاضر این ویروس از انسان به انسان نیز سرایت داده می‌شود. مدت زمان کوتاهی از انتشار این ویروس گذشته است اما کل کشور چین درگیر آن هستند و در خارج از مرزهای چین نیز گزارش شده که افرادی (به دلیل سفر به چین یا تماس با شخص آلوده) به این ویروس مبتلا شده‌اند. حتی ممکن است در آینده کشورها به‌طور داخلی درگیر ویروس شوند. طبیعی است که ایران نیز مستثنی نیست و این ویروس در ایران نیز دیده خواهد شد.
ویروس جدید، ویروس کرونا است که به‌نام ویروس کرونا جدید از آن نامبرده می‌شود زیرا حتی هنوز اسمی برای آن انتخاب نکرده‌اند. ما با ویروس کرونا‌ها آشنایی داریم و قبلا با آن‌ها برخورد داشته‌ایم که باعث سرماخوردگی در انسان‌ها می‌شده‌اند؛ نوع جدید آن رفتار متفاوتی نسبت به ویروس کرونا‌های شناخته‌شده دارد.»
درس دوم: علائم و نشانه‌های ابتلا، آیا بیماری از سرماخوردگی به‌راحتی قابل افتراق است؟
دکتر فرخ‌نیا در درس دوم در مورد علائم و نشانه‌ی ابتلا به ویروس کرونا جدید می‌گوید:
«شخصی که به این ویروس مبتلا می‌شود به مدت پنج تا هفت روز یا حداکثر ۱۴ روز ممکن است علائمی نداشته باشد و بعد از گذشت این مدت علائمی مانند تب، بدن درد، گلو درد از خود نشان دهد. علائم ممکن است مانند یک سرماخوردگی یا آنفلونزای خفیف باشد. ممکن است در بعضی از موارد علائم شدید شده و منجر به ذات‌الریه و عفونت ریه شود؛ که در این صورت، فرد مبتلا بستری شده و در موارد محدودی ممکن است فوت کند. دانسته‌ی ما در مورد ویروس این است که اکثر کسانی که مبتلا شده‌اند و بیماری آن‌ها شدید بوده، بین ۱۳ تا ۹۰ سال و مخصوصا بالای ۴۰ سال سن داشتند. گزارشی در مورد افراد زیر ۱۰ سال با شدت بالا وجود نداشته و در صورت ابتلا علائم بسیار کم و خفیف بوده است. اکثر مواردی که منجر به بستری یا مرگ‌ومیر شده‌اند بالای ۴۰ سال بوده و بیماری زمینه‌ای خاصی مانند بیماری ریوی مزمن، بیماری قلبی مزمن، نقص ایمنی، نارسایی کبد، نارسایی کلیه و دیابت کنترل‌نشده داشته‌اند. به‌طور کلی بین دو تا سه درصد افرادی که بیماری در آن‌ها شدید بوده و بستری می‌شوند، ممکن است به مرگ‌ومیر منتهی شود.»
او در ادامه در پاسخ به سؤال «آیا با وجود علائم شبیه به سرماخوردگی، آیا این بیماری از سرماخوردگی قابل تشخیص است؟» می‌گوید:
خیر با علائم بالینی نمی‌توان این ویروس را از سایر ویروس‌ها تشخیص داد. سابقه‌ی سفر و اپیدمیولوژی شخص است که مبتلا بودن یا نبودن فرد به ویروس کرونا جدید را مشخص می‌کند. درواقع پاسخ به سؤال‌هایی مانند تماس با مورد بیمار و سفر به کشورهایی که این بیماری با اپیدمی بالا در آن گزارش شده است مخصوصا چین می‌تواند به تشخیص کمک کند. در غیر این صورت و تنها با مشاهده‌ی علائم بالینی، قابل افتراق از مابقی عفونت‌های تنفسی، سرماخوردگی معمولی و آنفولانزا نیست.
درس سوم: راه‌های انتقال ویروس کرونا
به‌گفته‌ی دکتر فرخ‌نیا، راه انتقال این ویروس مانند سایر راه‌های انتقال ویروس تنفسی بوده و از دو راه عمده می‌تواند باعث ابتلای دیگران شود. اولین راه ابتلا، تماس با بیمار و استنشاق قطرات تنفسی از شخص بیمار است. دومین راه از طریق انتقال قطرات تنفسی آلوده‌ای است که از شخص بیمار در محیط پخش شده و ما به آن‌ها دست می‌زنیم و بدون اینکه دست خود را بشوییم آن را وارد مخاط بینی، دهان یا چشم خود می‌کنیم.
درس چهارم: راهکارهای پیشگیری از ابتلا به کرونا
درس چهارم با یک سؤال آغاز می‌شود: آیا یروس کرونا از طریق خوردن مواد غذایی آلوده مانند گوشت و مرغ هم منتقل می‌شود؟
پاسخ این پرسش هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست. در مورد انتقال این بیماری از طریق مواد غذایی آلوده هنوز اطمینان وجود ندارد. اما درحال‌حاضر توصیه می‌شود که محصولات حیوانی (مانند گوشت و...) به‌طور کامل پخته و مصرف شوند.
در ادامه دکتر فرخ‌نیا در مورد راه‌های پیشگیری از ابتلا به کرونا توضیح می‌دهد که روش جلوگیری، براساس روش انتقال ویروس است. به‌عنوان مثال جلوگیری از روبوسی، دست دادن، در آغوش کشیدن از راه‌های پیشگیری از ابتلا به کرونا هستند. حفظ فاصله‌ی ۱/۵ متر از دیگران و شستن مرتب دست‌ها ازدیگر راه‌های جلوگیری از ابتلا به کرونا هستند زیرا دست‌ها اگر با سطوح آلوده آغشته شده و وارد دهان، بینی و چشم شوند منجر به بیماری می‌شوند. راه دیگر پیشگیری استفاده از ماسک است. در صورت ابتلا به ویروس تنفسی مانند ویروس کرونا یا ویروس سرماخوردگی، برای جلوگیری از ابتلای دیگران باید موقع سرفه و عطسه از دستمال استفاده کرد. در صورت نبودن دستمال باید آرنج را جلوی دهان و بینی بگیریم تا قطرات آلوده به ویروس منتشر نشوند. همچنین باید از ورود به مکان‌هایی که پر ازدحام هستند جلوگیری کرد و میزان مهمانی رفتن و مهمانی دادن را به حداقل رساند. تا جای ممکن بهترین کار این است که در خانه بمانید و خود را قرنطینه کنید.
درس پنجم: روش صحیح استفاده از ماسک
به‌گفته‌ی دکتر فرخ‌نیا استفاده از ماسک بیشتر به بیماران توصیه می‌شود. درواقع استفاده از ماسک به کسانی پیشنهاد می‌شود که بیمار هستند و باید با این روش جلوی ابتلای دیگران را بگیرند. اینکه جمعیت عمومی برای پیشگیری از ماسک استفاده کنند در هیچ‌جا توصیه نشده است. حتی استفاده از ماسک ممکن است اطمینان کاذبی به شخص دهد و جلوی شستن مکرر دست‌ها را بگیرد که درنهایت باعث افزایش احتمال ابتلا به کرونا می‌شود. در رفت‌وآمدهای معمولی نیازی به استفاده از ماسک نیست. به عبارتی استفاده از ماسک برای افراد سالم توصیه نمی‌شود مگر اینکه مجبور باشند در مکان‌های پر ازدحام برای مدت طولانی بمانند. ماسک زدن به‌تنهایی جلوی بیماری را نمی‌تواند بگیرد و در افراد سالم توصیه نمی‌شود. در ویدئوی زیر نحوه‌ی صحیح ماسک زدن و نکاتی که هنگام زدن ماسک باید رعایت شود نشان داده شده است.
درس ششم: در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده به ویروس کرونا یا مواجهه با فرد مبتلا چه کنیم؟
یکی از سؤال‌های رایج این است که در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده به ویروس کرونا باید چه کاری انجام دهیم، مخصوصا زمانی‌که علائم فرد خفیف بوده و نیازی به بستری شدن نداشته باشد. دکتر فرخ‌نیا در پاسخ این سؤال می‌گوید:
«در اینجور موارد بهتر است اتاق شخص مبتلا جدا باشد، شخص مبتلا فاصله‌ی خود را با دیگران حفظ کند، همه‌ی اعضای دست‌ها را مرتب بشویند و فرد مبتلا هنگام خروج از اتاق ماسک بزند. سایر اعضا هنگام ورود به اتاق شخص بیمار باید ماسک بزنند و تا جای ممکن ملاقات خود را با شخص محدود کنند. اگر با شخصی تماس داشتید و بعد از آن متوجه شدید شخص به کرونا متبلا است تا ۱۴ روز شانس ابتلای شما نیز به کرونا وجورد دارد. در این ۱۴ روز درصورت مشاهده‌ی علائمی مانند تب، بدن درد و گلو درد باید به دکتر مراجعه شود زیرا شما نیز ممکن است بیماری را به دیگران منتقل کنید.»
درس هفتم: آیا درمان یا واکنسی برای ویروس کرونا وجود دارد؟
دکتر فرخ‌نیا در مورد روش‌های درمان کرونا می‌گوید:
«ویروس کرونا درحال‌حاضر درمان یا واکسن ندارد اما در آینده ممکن است درمانی برای آن پیدا شود. راه‌حل‌های کنون جنبه‌ی حمایتی دارند مانند مصرف مایعات فراوان، استراحت در منزل و خوردن مسکن برای کاهش علائم. در این موارد و همچنین سایر موارد ویروسی خوردن آنتی‌بیوتیک هیچ فایده‌ای نداشته و حتی ممکن است در صورت ابتلا به ذات‌الریه مضر باشد.»
درس هشتم: کلیپ‌های آموزشی و فایل‌های مرتبط
در این بخش چند کلیپ و تصویر آموزشی کوتاه قابل مشاهده هستند. این موارد از منابع گوناگونی گردآوری شده و توسط ناظران علمی سازمان نظام پزشکی به تأیید رسیده‌اند.
درس نهم: مشاهده ی پوسترهای اختصاصی جمعیت هلال احمر
درس دهم: پاسخ به پرسش‌های رایج
در این پخش به تعدادی از پرسش‌های رایج پاسخ داده شده است:
چرا شستن دست‌ها در پیشگیری اهمیت زیادی دارد؟
ویروس‌ها از طریق خود انگشتان وارد بدن ما نمی‌شوند. اما در طول روز بارها به‌طور ناخودآگاه دست‌مان را به سمت صورت‌مان می‌بریم. اینجا است که ممکن است ویروس از طریق بینی، چشم و دهان وارد بدن‌مان بشود و ما را بیمار کند.
اگر به این بیماری مبتلا شدیم، آیا امکان دارد که به‌صورت طبیعی بهبود پیدا کنیم؟
بله. درواقع این بیماری مانند سرماخوردگی است و در اکثر افراد به‌صورت طبیعی بعد از چند روز بهبودی ایجاد می‌شود. در عین حال در درصد بسیار کمی از افراد، ممکن است بیماری‌های دیگر مانند ذات‌الریه به بیماری اصلی اضافه شوند و شرایط را دشوار‌تر کنند.
آیا این بیماری واقعا از طریق خفاش‌ها به انسان رسیده است؟
پاسخ این پرسش هنوز به‌طور قطعی مشخص نیست. اما ویروس کرونا جدید از نظر ژنتیکی شباهت بسیار زیادی با ویروس کرونا‌هایی دارد که در خفاش‌ها وجود دارند.
آیا استفاده از ورزشگاه‌های عمومی یا استخرهای عمومی باید محدود شود؟
درحال‌حاضر و با شرایط ایران، هیچ محدودیت خاصی نداریم.
چه زمانی باید منتظر درمان یا واکسن کرونا باشیم؟
ساخت دارو یا واکسن نیازمند زمان و تحقیقات علمی است. بنابراین فعلا باید صبر کنیم تا ببینیم بررسی‌ها به کجا می‌رسد.
آیا این بیماری همان بیماری «سارس» و «مرس» است که چند سال قبل خبر آن منتشر شد؟
ویروس کرونای جدید از همان خانواده ویروس‌هایی است که بیماری‌های سارس و مرس را ایجاد کردند. اما دقیقا همان ویروس نیست. به‌نظر می‌رسد میزان مرگ‌ومیر ویروس کرونای جدید به‌طور قابل توجهی نسبت به آن‌ها کمتر است (حدود ۳ درصد).
آیا امکان انتقال بیماری از مادر باردار به کودک وجود دارد؟
پاسخ این پرسش هنوز مشخص نیست.
لباس‌ها و وسایلی که احتمال آلودگی با ویروس کرونا داشته باشند، با چه موادی باید ضدعفونی شوند؟
استفاده از شوینده‌های معمول کافی است. ابزارهایی مانند دسته کلید یا موبایل، با محلول‌های برپایه الکل قابل تمیز شدن هستند.
این دوره‌ی آموزشی از طریق سامانه‌ی آموزش آنلاین نظام پزشکی قابل مشاهده است. همچنین در پایان این دوره می‌توانید با ثبت مشخصات خود گواهینامه‌ی جمعیت هلال احمر را نیز دریافت کنید. این دوره جزو دوره‌های مبتنی بر نیاز محلی جمعیت هلال احمر محسوب می‌شود. گواهینامه‌ی دوره ۷۲ ساعت بعد از اتمام دوره و پرکردن فرم ثبت مشخصات در سایت آموزش همگانی جمعیت هلال احمر به نشانی khadem.ir قابل دریافت خواهد بود.