بحران ویروس کرونا و عملکرد ضعیف حکومت چین

همان‌طور که حزب کمونیست چین سعی می‌کند بیشتر کنترل اوضاع را در دست گیرد، بسیاری از مقامات بیش از آن‌که نگران مراقبت از مردم باشند، در اندیشه‌ی راضی نگه‌داشتن رؤسای خود هستند. شهردار ووهان مقامات بالاتر را مقصر می‌داند. یک مقام ارشد کنترل بیماری، تقصیر را بر گردن لایه‌های بوروکراسی می‌اندازد. یک کارشناس ارشد دولتی نیز مردم را مقصر دانسته و می‌گوید: «مردم چیزی را که به آن‌ها گفته شد، درک نکردند».

درحالیکه چین با شیوع ویروس کرونا جدید که حداقل ۴۹۲ نفر را کشته و هزاران نفر را بیمار کرده است، دست‌وپنجه نرم می‌کند، ۱/۴ میلیارد مردم این کشور این پرسش را دارند که «چه اتفاقی افتاده است». مقامات ارشد دولتی نیز مسئولیت را به گردن یکدیگر می‌اندازند. شمار زیادی از مقامات سعی کرده‌اند از بار مسئولیت خود شانه خالی کنند به گونه‌ای که برخی از کاربران رفتار آن‌ها را به رقابت فشردن دکمه (نوعی بازی که در آن با فشردن دکمه‌ای مسئولیت را به گردن طرف مقابل می‌اندازند) تشبیه کرده‌اند.

مهم‌ترین مسئله‌ای که این شیوع با آن مواجه بوده، عدم اقدام دولت و ترس از اقدام است. در شرایط پرفشار یک کمپین ضدفساد، بیشتر افراد ازجمله مقامات ارشد دولتی فقط به حفظ موقعیت خود اهمیت می‌دهند. آن‌ها نمی‌خواهند اولین کسی باشند که درمورد موضوع جنجال‌برانگیزی صحبت می‌کنند. آن‌ها منتظر تصمیم‌گیری مقامات مافوق خود هستند و به‌جای مردم، تنها پاسخگوی رؤسای خود خواهند بود. به‌نظر می‌رسد که دولت چین از این مشکل آگاه است. رهبر حرب کمونیست اخیرا در جلسه‌ای اذعان کرد که این همه‌گیری آزمایشی بزرگ برای سیستم و ظرفیت چین درمورد نحوه‌ی حکمرانی بود.

تصویری از سکوت و خاموشی شهر ووهان. این شهر که در مرکز شیوع ویروس کرونا قرار داشت، از ۲۳ ژانویه به حالت تعطیل درآمده است

با ورود چین به یک دوره‌ی خاموشی مجازی، تعداد زیادی از مردم تصمیمات دولت را زیر سؤال می‌برند. وقتی ویروس کرونا درحال گسترش بود، مقامات شهر ووهان و سرتاسر کشور از انتشار اطلاعات مهم خودداری کرده و پزشکانی را که قصد هشدار به مردم داشتند، تهدید و توبیخ کردند. بازسازی شیوع بیماری به‌وسیله‌ی کارشناسان در روزنامه‌ی نیویورک‌تایمز نشان داد که دولت چین به‌خاطر عدم اعلام هشدارهای اولیه، فرصت ممانعت از تبدیل این بیماری به یک همه‌گیری را از دست داده است.

شیوع اخیر موجب زیر سؤال رفتن این افسانه شد که نخبگان سیاسی چین براساس شایستگی‌های خود ترفیع می‌گیرند. چین سیستم حاضر را به‌عنوان نوآوری منحصربه‌فرد خود به فروش می‌رساند. کشورهای درحال توسعه هزاران مقام دولتی خود را به چین می‌فرستند تا مدل حکمرانی آن‌ها را بیاموزند؛ سیستم سیاسی که درعوض پذیرش استبداد، امنیت و پیشرفت را عرضه می‌کند.

اکنون مردم چین اعتماد خود به این سیستم را از دست داده‌اند. آن‌ها بیشتر از همه از شی جین‌پینگ، رهبر ارشد چین خشمگین هستند؛ فردی که بسیاری از مردم او را به‌خاطر ایجاد فرهنگ ترس و تملق در دولت چین مقصر می‌دانند. کمتر کسی از ترس سانسور یا پلیس جرات دارد که آقای شی را آزادانه زیر سؤال ببرد اما پس از ناپدید شدن وی از دید عموم در روزهای اخیر، برخی از کاربران رسانه‌های اجتماعی با احتیاط این سؤال را می‌پرسند که: «آن شخص کجا است؟» آن‌ها همچنین درحال به اشتراک گذاشتن تصاویری از حضور رهبران سابق در محل بحران‌های گذشته هستند.

منتقدان به‌آرامی به این موضوع اشاره می‌کنند که در زمان آقای شی، حزب شروع به ترفیع کادرهای سیاسی وفادار کرد و تکنوکرات‌ها را در سطح پایین‌تری حفظ کرد. تکنوکرات‌ها کارشناسان و مدیران ماهری هستند که ستون اصلی بوروکراسی چین در دهه‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ بودند یعنی هنگامی که کشور بالاترین رشد را داشت. این مقامات اگرچه ممکن بود فاسد نیز باشند، حتی منتقدان بسیار شدید نیز گاهی اوقات به قابلیت آن‌ها در انجام امور اعتراف می‌کردند. لیو ژیجون، وزیر سابق راه‌آهن چین یکی از این افراد بود که به‌خاطر گرفتن رشوه و سوء استفاده از قدرت در حبس ابد به سر می‌برد. او بر ایجاد سیستم ریلی پرسرعت چین که کیفیت زندگی را در این کشور تا حد زیادی ارتقا داد، نظارت داشت.

رفتار انداختن تقصیر بر گردن دیگران تاحدودی ناشی‌از تنش بین تکنوکرات‌ها و کادر سیاسی است. تکنوکرات‌ها تعداد زیادی از منصب‌ها را در مراکز کنترل بیماری‌ها در سطح کشوری و استانی در اختیار دارند و کادر سیاسی نیز شامل مقاماتی مانند شهردارها، فرمانداران و دبیران حزب استانی می‌شوند. شیوع و عدم افشاگری درمورد آن نشان می‌دهد که در این نبرد، کادر سیاسی پیروز شد.

شهردار ووهان می‌گفت که نمی‌توانسته زودتر از این خطر همه‌گیری را اعلام کند زیرا باید مقامات بالاتر به او اجازه می‌دادند. این درحالی است که وی می‌توانست بدون اینکه اطلاعات زیادی را فاش کند، اقدامات موثری دراین‌زمینه انجام دهد مثلا به ساکنان شهر بگوید که از ماسک استفاده کرده و دست‌های خود را به‌طور مکرر بشویند. همچنین باتوجه به اینکه درست قبل از تعطیلی شهر ووهان تجمعات گسترده‌ای در شهر ووهان برگزار شد، او حداقل می‌توانست مانع از برپایی این تجمعات و انتشار بیشتر ویروس‌شود.

البته زمانی هم که انتشار اطلاعات شروع شد، مبهم و گمراه‌کننده بود. در مجموعه اطلاعیه‌های آنلاینی که بین ۳۱ دسامبر تا ۱۷ ژانویه منتشر شد، ماموران محلی افشا کردند که درحال درمان بیماران مبتلا به ذات‌الریه هستند اما درمورد زمان یا تعداد بیماران چیری نمی‌گفتند. کمیسیون بهداشت ملی که دارای صلاحیت اعلام وضعیت اضطراری در زمینه همه‌گیری بیماری است، تا ۱۹ ژانویه اعلامیه‌ی خود را درمورد شیوع این بیماری صادر نکرد. درنهایت هم اعلامیه‌ی مذکور اساسا موجب مقصر نشان دادن مقامات محلی شد. در جمله‌ی اول به قانونی اشاره شد که در آن برای پیشگیری از همه‌گیری، کمیسیون را ملزم به همکاری با مقامات محلی می‌کرد.

وانگ گوانگفا، مشاور عالی بهداشت که به مردم اطمینان داده بود بیماری قابل کنترل است، خود بیمار شد و پس از بهبودی در مصاحبه‌ای گفت که در آن زمان اطلاعات زیادی در دست نداشته است. او همچنین با دفاع از گفته‌های خود و با اشاره به اینکه مردم منظور او را درست متوجه نشده‌اند، گفت که درنهایت بیشتر شیوع‌های بیماری های عفونی کنترل خواهد شد.

به‌نظر نمی‌رسد مقامات محلی مردم را در صدر اولویت‌های خود قرار داده باشند. ما گوچیانگ، دبیر حزب کمونیست ووهان در مصاحبه‌ای با تلویزیون دولتی اذعان کرد که ساکنان ووهان کمی عصبی و مضطرب هستند و گفت که تمام اعضای حزب را برای آسایش آن‌ها بسیج می‌کند. او در ادامه به این مسئله اشاره کرد که درنهایت این شی جین‌پینگ خواهد بود که به داد آن‌ها می‌رسد. به‌گفته‌ی آقای ژو، رمان‌نویس، سخنان گوچیانگ نشان می‌دهد که مقامات چگونه رضایت افراد مافوق خود را به مراقبت و خدمت به مردم ترجیح می‌دهند:

اگر آن‌ها بتوانند این اولویت را در قلب خود تغییر دهند، ما شاهد شیوه‌ی حکومتی بسیار متفاوتی خواهیم بود.

درتلاش برای مهار شیوع بیماری، دولت‌های محلی بیش از آنکه به‌دنبال یافتن راه‌حلی برای مشکل باشند، بیشتر تظاهر به تلاش دراین‌زمینه می‌کنند. بسیاری از آن‌ها برای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا به‌دنبال راه‌هایی برای پیگیری مردم و حتی اخراج ساکنان استان هوبئی هستند. پیگیری انتشاردهنده‌های احتمالی سیاست درستی است اما مجازات یا آزار این خطر را به‌همراه دارد که آن‌ها پنهان شوند و مبارزه با شیوع بیماری سخت‌تر شود.

قوانینی که مقامات محلی حتی در خارج از مناطق اصلی شیوع بیماری تعیین می‌کنند، بدون درنظرگرفتن رفاه مردم اعمال می‌شود. در ویدئویی که در سرتاسر چین منتشر شده است، زوجی نشان داده می‌شود که روی پل متصل‌کننده‌ی استان گویژو و شهر چونگ‌کینگ گیر کرده‌اند. عبورومرور بین این دو منطقه ممنوع شده و این زوج جایی را برای رفتن نداشتند.

در رسانه‌های اجتماعی، کادرهای سطح پایین از این مسئله شکایت دارند که آن‌ها آن‌قدر از مقامات مافوق دستورالعمل‌ دریافت می‌کنند که بیشتر زمانشان به‌جای اینکه صرف انجام کارهای حقیقی شود، صرف تکمیل اطاعات درخواست‌شده می‌شود. در پستی باعنوان «فرمالیسم زیر ماسک» که در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد، نویسنده نوشت:

بیشتر افراد در این سیستم درراستای حل مشکلات کاری انجام نمی‌دهند. آن‌ها کارهایی برای حل مسئولیت‌های خود انجام می‌دهند.

پس از همه‌گیری، رهبر چین ناچار است برای حفظ چهره و بازگرداندن اعتبار خود تعدادی از مقامات را مجازات کند. اما برای بازگرداندن مردمی که از شیوع بیماری و بی‌کفایتی دولت رنج برده‌اند، حزب کمونیست دوران سختی را پیش رو خواهد داشت.