۱۰ تصور غلط درباره‌ی ویروس کرونا

 آیا خوردن غذاهای چینی مضر است؟ این پرسش یکی از مخاطبان نشست اطلاعات عمومی ویروس کرونا در مرکز کالج پزشکی نیویورک (NYMC) بود که روز جمعه برگزار شد. نکات مطرح شده ربطی به تغذیه نداشتند. در این نشست، کارشناسان پزشکی NYMC، مقام‌های منتخب و مقام‌های رسمی بهداشت و درمان، آماده‌ی پاسخگویی به پرسش‌های عمومی درباره‌ی شیوع ویروس کرونا بودند.

با نگاه به سازمان جهانی بهداشت (WHO) و وب‌سایت‌های مراکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) ویروس کرونا، متوجه می‌شوید غذاهای چینی در فهرست عوامل ریسک ابتلا به ویروس کرونا قرار نگرفته‌اند. شاید در بدترین حالت با خوردن غذاهای چینی احساس نفخ کنید. درواقع خطر نفخ در هر غذایی وجود دارد؛ اما خوردن غذاهای چینی در شهر نیویورک شما را در معرض خطرهای شدیدتری مثل ویروس کرونا قرار نمی‌دهد.

مردم نیویورک برای پیشگیری از ویروس کرونا از ماسک‌های بهداشتی استفاده می‌کنند. سازمان جهانی بهداشت، ویروس کرونا را وضعیت اضطراری جهانی و نگرانی بین‌المللی اعلام کرده است.

به‌گفته‌ی ادوارد سی هالپرین، رئیس دانشگاه و مدیر اجرایی NYMC:

برداشت‌های نادرست زیادی درباره‌ی کرونا وجود دارد. ما شاهد تئوری‌های توطئه‌ی حکومتی و وجهه‌ی تاریک نژادپرستی هستیم. مردم می‌گویند نباید به رستوران چینی رفت و دیدگاهی نژادپرستانه نسبت به مردم چین دارند.

باتوجه به اینکه شبکه‌های اجتماعی هیزم این آتش را زیاد می‌کنند، سوء تفاهم‌های زیادی درباره‌‌ی گسترش سریع کرونا به وجود آمده است. در ادامه به متداول‌ترین تصورات غلط درباره‌ی کرونا اشاره شده است.

ویروس سرخک یکی از نمونه‌هایی است که بسیار سریع‌تر از کرونا شیوع پیدا می‌کند. تنها دلیل عدم پخش سریع ویروس سرخک نسبت به ویروس جدید کرونا این است که اغلب مردم در مقابل آن واکسینه شده‌اند. عدد نرخ تولید مثل (R0)، برابر با تعداد میانگین افرادی است که از طریق شخص آلوده در معرض خطر ابتلا به بیماری قرار دادند با این فرض که هیچ کدام در برابر ویروس ایمن‌سازی نشده‌اند.

طبق یکی از پژوهش‌های medRxive، در ابتدا میزان R0 ویروس کرونا برابر با ۳.۸ تخمین زده شد. این عدد به این معنی است که شخص آلوده به کرونا به‌طور میانگین می‌تواند، چهار نفر را در معرض خطر ابتلا قرار دهد. این آمار منجر به پخش توییت‌های نادرست و شایعاتی در توییتر شد. به نقل از جان رید، اولین مؤلف پژوهش یادشده، این تخمین هنوز ابهامات زیادی دارد. او در حساب توییتری خود می‌نویسد:

باتوجه به ابهامات زیادی که در مدل و داده‌ها وجود دارد، تخمین‌های R0 به سرعت در حال تغییر هستند. به‌روزرسانی و نظارت بر تخمین اهمیت زیادی دارد. ما تخمین‌ها را با استفاده از داده‌های موردی ۲۲ ژانویه به‌روزرسانی کردیم. تخمین جدید R0 برابر با ۲.۵، در حال به‌روزرسانی است.

بااین‌حال R0 برابر با ۲.۵ در رتبه‌ای به مراتب پائین‌تر از R0 بیماری‌هایی مثل سرخک و سیاه‌سرفه قرار می‌گیرد. R0 این بیماری‌ها برابر با ۱۲ و ۱۸ است. البته این دو بیماری تنها نمونه‌های مسری‌تر از کرونا نیستند. برای مثال سرعت شیوع فلج اطفال و دیفتری هم بالاتر از کرونا است.

مردی در حال حمل چرخ دستی پر، از مقابل تراس خالی رستورانی چینی در پائولو سارپی عبور می‌کند. پائولو سارپی خیابانی در محله‌ی چینی‌های میلان است. عکس در تاریخ ۳۰ ژانویه‌ی ۲۰۲۰ ثبت شده است. بسیاری از چهره‌های شناخته‌شده‌ی چینی ساکن ایتالیا در تاریخ ۳۰ ژانویه‌ی ۲۰۲۰، «تبعیض بدون تشخیص» و «نژادپرستی پنهان» شهروندان ایتالیا را به دلیل ترس از ویروس همه‌گیر کرونا و خطر سرایت آن محکوم کردند.

مری فوت، پزشک و هماهنگ‌کننده‌ی ارشد آمادگی در مقابل بیماری‌های واگیردار در بخش بهداشت NYC در نشست NYMC گفت:

مردم تصور می‌کنند عاقبت تمام اشخاص آلوده به کرونا، مرگ است.» این ادعا تا اندازه‌ای درست است. احتمال مرگ اشخاص آلوده به کرونا وجود دارد اما این احتمال زمانی بالا می‌رود که شخص مسن باشد یا به بیماری‌های قلبی، سرطان یا بیماری‌های دیگر مبتلا باشد و در بسیاری از موارد ممکن است چندین سال به طول بینجامد؛ زیرا هیچ کس تا ابد زنده نخواهد ماند.

طبق باور رایج، نرخ مرگ و میر افراد بر اثر کرونا بسیار بالاتر از حد تصور است؛ اما در واقعیت وضعیت چگونه است؟ با نگاهی به آمار و ارقام متوجه می‌شوید نرخ مرگ و میر برابر است با نسبت افرادی که بر اثر بیماری می‌میرند تقسیم بر تعداد کل افرادی که به بیماری مبتلا می‌شوند. طبق آخرین گزارش الجزیره، تنها دو درصد از مبتلایان به کرونا جان خود را از دست داده‌اند. ۲ درصد آمار معناداری نیست اما باز هم از نرخ مرگ و میر عوامل بیماری‌زای دیگر مثل ابولا (براساس سازمان جهانی بهداشت، با نرخ میانگین مرگ و میر ۵۰ درصد)، ماربوگ (تقریبا ۵۰ درصد) و ویروس‌های هاری (مرگ و میر صد درصد) به شکل قابل توجهی پائین‌تر است.

طبق آخرین پژوهش‌های منتشر شده در Lancet، معمولا سالانه ده‌ها هزار نفر در ایالات متحده و ۲۹۱ هزار تا ۶۴۶ هزار نفر در سراسر جهان، بر اثر بیماری آنفولانزا می‌میرند. با اینکه نرخ مرگ و میر آنفولانزای فصلی معمولا بسیار پائین‌تر است (براساس برخی تخمین‌ها، کمتر از ۰.۰۱ درصد)، بسیاری از افراد با زدن واکسن سالانه‌ی آنفولانزا می‌توانند تأثیر این بیماری را به حداقل برسانند. نگرانی درباره‌ی ویروس کرونا بدون درنظرگرفتن خطر آنفولانزا، مانند پوشیدن لباسی از گوشت و ایستادن در قفس شیر و فکر کردن درباره‌ی چیزی دیگری است.

معمولا پس از شیوع هر نوع بیماری مسری، تئوری‌های توطئه‌ به سرعت در شبکه‌های اجتماعی پخش می‌شوند. به‌گفته‌ی فاطیما تلیس روزنامه‌نگار در تاریخ ۲۷ ژانویه، تعداد زیادی از اخبار داخلی روسیه، ایالات متحده را عامل اصلی شیوع کرونا معرفی کردند. طبق این ادعا، ایالات متحده از ویروس کرونا به‌عنوان سلاح ترور بیولوژیکی علیه چین استفاده کرده است و داروسازهای ایالات متحده از این طریق به میلیاردها دلار درآمد رسیده‌اند. درنتیجه روسیه، منشأ تئوری‌های توطئه درباره‌ی ویروس کرونا است. واضح است که برخی در چین به این تئوری‌ها باور دارند. به‌گفته‌ی یکی از کاربران چینی توییتر:

در طول شیوع بیماری سارس، برخی معتقد بودند این بیماری سلاح بیولوژیکی آمریکا علیه چین است. این بار همان تئوری دوباره‌ سرباز می‌کند. منطق آن‌ها: چرا همیشه چین؟ اما اغلب چینی‌ها به این تئوری‌ها باور ندارند.

از طرفی، برخی تئوری‌های توطئه حتی از خود ایالات متحده هم سرچشمه می‌گیرند. به‌گفته‌ی هالپرین: «در طی نشستی که برای شایعات اینترنتی برگزار کردیم، برخی معتقد بودند کرونا حاصل بمب یا انفجار است یا به‌طور کلی آن را توطئه‌ی دولتی می‌دانستند.» توطئه‌ی دولتی؟ برای رسیدن به چه اهدافی؟ یکی از پاسخ‌ها به این پرسش، درآمدزایی از طریق تولید واکسن بود.

کاربر دیگری می‌نویسد:

«طبق یک ایدئولوژی، ظرفیت زمین برای افزایش جمعیت محدود است و بر نگرش افراد نسبت به تغییرات اقلیمی تأثیر می‌گذارد. درنتیجه ممکن است افراد یا گروه‌هایی دست به جاندارهای باکتریایی و ویروسی زده باشند که برای درمان نیاز به واکسن دارند، هر کدام از این جانداران می‌توانند فقرا را حذف کنند که در بسیاری از کشورها بخش زیادی از جمعیت را تشکیل می‌دهند. دوران بدی فرا رسیده است.»

پتنت بیماری کرونا در مؤسسه‌ی Pribright، تنها مدرک نظریه‌پردازان تئوری توطئه نیست. از طرفی برخلاف تصورات، شیوع کرونا ۲۰۱۹، ربطی به بازی رزیدنت اویل ندارد؛ یعنی هیچ شواهدی برای تولید ویروس و دستیابی به سود از طریق تولید واکسن وجود ندارد؛ زیرا این تئوری مشکلی دارد: هنوز واکسن همگانی کرونا تولید نشده است. این دلیل، خود زمینه‌ای برای تصور غلط بعدی شد.

شیوع کرونا ۲۰۱۹، ربطی به فیلم یا بازی رزیدنت اویل ندارد

چرا واکسنی برای کرونا هنوز در دسترس قرار نگرفته است؟ زیرا توسعه‌ی واکسن دشوار است و نیاز به زمان، صرف انرژی، سرمایه و علم واقعی دارد. برای تولید واکسن در درجه‌ی اول باید ویروس یا باکتری عامل ویروس را کشف کرد. سپس باید روشی مطمئن برای ساخت واکسن ابداع کرد. در مرحله‌ی بعد باید تست‌های امنیتی مختلفی را روی واکسن انجام داد. نوع تست و مکمل‌ها و جایگزین‌های واکسن نباید منجر به تجربه‌ی بدی شوند.

همیشه افرادی هستند که در مواجهه با مشکلات سلامتی، استفاده از مکمل‌ها یا طب طبیعی را توصیه می‌کنند. از طرفی، ادعایی که پشتیبان علمی و واقعی نداشته باشد فاقد ارزش است. تیم کاولفیلد، استاد حقوق دانشگاه آلبرتا، در توییت خود به چند نمونه از این ادعاها اشاره کرده است:

داروی جایگزین و ویروس کرونا، ترکیب بدی است. عرضه‌کنندگان داروی طبیعی و جایگزین از بهبود سیستم ایمنی، مکمل‌ها، ویتامین‌ درمانی و پروبیوتیک صحبت می‌کنند. ترس + مجهولات: فرصت بازار؟ این اختلال رایگان علمی را نادیده بگیرید.

شاید داروسازها از شیوع کرونا به درآمد میلیاردی نرسند اما به‌نظر می‌رسد بسیاری از افراد سوء‌استفاده‌گر با تحمیل درمان‌های شبه علم به هدف مشابهی خواهند رسید. راه‌حل‌های متنوعی مثل مرطوب نگه‌داشتن گلو برای جلوگیری از ابتلا و حتی نوشیدن سفیدکننده برای خلاصی از ویروس‌ها پیشنهاد شده‌اند (نوشیدن وایتکس برای بیماری‌های دیگر هم پیشنهاد شده بود). این در حالی است که غرغره‌ کردن آب می‌تواند ضررهای کمتری داشته باشد پس مراقب باشید هرگز وایتکس نخورید.

در حال حاضر هیچ‌گونه درمان واقعی برای ویروس کرونا وجود ندارد. بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به کرونا، شستن دقیق و مداوم دست‌ها است؛ و صرف‌نظر از گسترش یا عدم گسترش ویروس باید نسبت به تماس‌ها و ارتباط‌های نزدیک با افراد دیگر مراقب باشید.

فوت به نکته‌ای دیگر هم اشاره می‌کند: «مردم شهر نیویورک، برخی نمونه‌ها را به اشتباه ویروس کرونا تشخیص می‌دهند.» طبق اصطلاحی متداول در دنیای پزشکی: «وقتی صدای ضربه‌ی سم را می‌شنوید، به اسب فکر کنید، نه گورخر». به بیان دیگر تمام اشخاصی که علائمی مثل سرفه یا تب دارند، لزوما مبتلا به کرونا نیستند.

سرفه و تب، لزوما به‌معنی ابتلا به کرونا نیستند

نژادپرستی، تنها مشکل اجتماعی شیوع ویروس کرونا نیست. دلایل دیگری هم برای سرزنش گروه خاصی از مردم وجود دارد. به‌گفته‌ی هالپرین:

چرا بعضی افراد در زمان بروز مشکلات سلامتی، همیشه می‌خواهند دیگران را سرزنش کنند. در حال حاضر هم بسیاری از افراد، مردم چین را مقصر شیوع کرونا می‌دانند.

این داستان دقیقا مشابه ماجرای HIV است. در آن زمان افرادی با گرایش‌های جنسی مختلف، معتادهای مواد و اهالی هائیتی مقصر ایدز شناخته شدند. سرزنش‌کنندگان، ویروس HIV را دلیلی برای سبک خاصی از زندگی می‌دانستند؛ اما در صورتی که هدف بیماری‌ها، مجازات گروه خاصی از افراد به دلیل رفتارهای نادرست باشد، چرا بیماری‌هایی مثل «تب سیاستمداران مخرب»، «تاول آدم‌های خرافاتی»، «لنفادنوپاتی (تورم غدد لنفاوی) دروغ‌گوها» یا «الفانتیازیس (ضخیم شدن پوست) احتکارکنندگان» وجود ندارند

اگر لباستان ساخت چین است، آن را دور نیندازید. یکی از پرسش‌های متداول، درباره‌ی محصولات غذایی مثل تن ماهی است که در چین بسته‌بندی می‌شوند. در درجه‌ی اول باید گفت، تن بسته‌بندی‌شده در چین، در معرض حرارت شدیدی قرار می‌گیرد که ویروس‌ها را می‌کشد بنابراین ویروس از بسته‌بندی و فرایند حمل‌ونقل جان سالم به در نخواهد برد. برخی مخاطبان حتی با این پاسخ هم قانع نشدند و حتی نسبت به چینی‌هایی که این غذاها را لمس می‌کنند مشکوک هستند.

معمولا بهانه‌ی عدم ارتباط با نژاد آسیایی، هیچ‌گونه مبنای علمی ندارد. ویروس کرونا هیچ‌گونه اولویت نژادی را نمی‌شناسد و افراد را براساس ظاهرشان انتخاب نمی‌کند بلکه ریسک ابتلا به کرونا برای تمام افراد و نژادها برابر است و تمام افراد غیرایمن را تهدید می‌کند. عدالت کرونا آن را به رئیس خوبی تبدیل کرده است اما قطعا هیچکس به‌دنبال رئیسی نیست که او را آلوده کند.

به‌طور کلی ظاهر آسیایی یا وابستگی به نژاد آسیایی ربطی به ابتلا یا خطر بیشتر ویروس کرونا ندارد. به‌گفته‌ی یکی از کاربران توییتر:

می‌دانید چقدر ناراحت کننده است که مردم آسیایی یا شبه آسیایی مانند ما، به‌عنوان مقصر ویروس کرونا شناخته می‌شویم؟ این ویروس بخشی از فرهنگ ما نیست که بخواهید از آن متنفر شوید. رسیدن به این نتیجه‌گیری احمقانه حاصل سطحی‌نگری افراد است.

بنابراین اگر شخصی چینی یا شخصی با ظاهر مشابه چینی دیدید، تصور نکنید در ووهان هستید. فوت می‌گوید: «سوء‌برداشت‌های زیادی درباره‌ی جوامع آسیایی وجود دارد. این ذهنیت زمینه‌ساز عدم اعتماد در میان جوامع مختلف است و می‌تواند روزبه‌روز بدتر شود. نشانه‌گیری افراد، مانعی برای گسترش درمان مناسب است.»

فقط به این خاطر که منبع شیوع کرونا در ووهان چین است، به این معنی نیست که از تمام اهالی آسیای شرقی دوری کنید یا آن‌ها را سرزنش کنید.

یکی از شایعات تأثیرگذار درباره‌‌ی کرونا، هماهنگی سازمان جهانی بهداشت (WHO) و دانشمندان، کارشناسان بهداشت و درمان، سازمان‌ها و دولت‌ها برای طراحی و اجرای فریب کرونا است؛ اما مردم سراسر دنیا چگونه می‌توانند برای پیاده‌سازی این فریب همگانی با یکدیگر هماهنگ شوند درحالی‌که حتی از عهده‌ی مشکلی مثل گره خوردن هندزفری در جیب خودشان برنمی‌آیند؟ می‌توانید تصور کنید چه میزان منابع و تلاش برای مخفی‌سازی تمام این اقدامات لازم است؟ از طرفی توافق دانشمندان بر سر کتمان حقایق کار بسیار دشواری است.

تدروس آدانم، مدیر کل سازمان جهانی بهداشت (WHO) در حال سخنرانی در نشستی مطبوعاتی درباره‌ی کمیته‌ی اضطراری WHO برای ویروس جهانی کرونا (ویروس مشابه سارس) در چین. تاریخ ۳۰ ژانویه‌ی ۲۰۲۰ در ژنو. سازمان جهانی بهداشت، وضعیت جهانی اضطراری را برای ویروس کرونای چینی اعلام کرده است. اعلام وضعیت اضطراری، یکی از اقدام‌هایی است که به‌ندرت برای هماهنگ‌سازی بهبودیافته‌ی بین‌المللی در جهت مبارزه با بیماری انجام می‌شود.

البته تصور فوق به اندازه‌ی شایعات دیگر رایج نیست؛ اما افسوس که همیشه برخی افراد با اهدافی مثل تخریب یا بی‌اعتبار کردن گروهی خاص یا فروش چیزی، به‌دنبال ترویج اطلاعات کذب هستند؛ اما چالش اصلی، ایمن‌سازی افکار عمومی در برابر سخنان کذب و بیهوده است. به‌گفته‌ی فوت: «انتقال پیام مناسب درباره‌ی ریسک، حائز اهمیت است. یکی از بزرگ‌ترین دشمنان در این راه، ترس و هراس است. باید مطمئن شویم مردم از شایعات نمی‌ترسند و در عین حال برای اقدام مناسب، از ریسک‌ها و خطرهای واقعی آگاه هستند.»

برای حل مشکل باید در شرایط غیراضطراری دست به اقداماتی زد. برای مثال باید به اعتمادسازی بین جوامع مختلف پرداخت و از روابط قابل اعتماد بین اعضای جامعه، کارشناسان سلامت و دولت اطمینان حاصل کرد. به عقیده‌ی هالپرین، اطلاعات نادرست به چند دلیل جذاب هستند:

«بخش زیادی از مردم، سواد علمی ندارند و بسیاری از آن‌ها حتی نمی‌دانند ویروس چیست. برای مثال، مهندسی را ملاقات کردم که تصور می‌کرد ویروس صرفا توده‌ای از پروتئین است. مردم باید پزشک‌ها، کارشناسان سلامت عمومی و دانشمندان واقعی را بشناسند و به‌نظر آن‌ها احترام بگذارند. در صورتی که بیماری واگیرداری شیوع پیدا کند، مردم می‌توانند با آگاهی از سلامت خود و دیگران محافظت کنند.»