قرارگیری درمعرض پاتوژن‌ها از ابتلای کودکان به آلرژی محافظت می‌کند؟

طی چندین دهه‌ی گذشته، مخصوصا در کشورهای توسعه‌یافته، آلرژی و آسم به بیماری‌های رایج دوران کودکی تبدیل شده است. تقریبا ۲۰ درصد استرالیایی‌ها دچار نوعی آلرژی مانند آلرژی به غذا، گرده، گردوغبار، مایت‌های خانه، کپک یا حیوانات هستند.

سیستم ایمنی افراد دچار آلرژی‌های غذایی، تب یونجه یا آسم، به اشتباه این مواد را به‌عنوان مواد مضر درنظر می‌گیرد و پاسخی دربرابر آن‌ها تدارک می‌بیند. این پاسخ می‌تواند دارای دامنه‌ای از علائم خفیفی همچون عطسه و گرفتگی بینی (مانند تب یونجه) تا آنافیلاکسی (مانند آلرژی‌های شدید غذایی یا نیش زنبور) و حملات آسم باشد.

مدت‌ها تصور می‌شد افزایش در میزان شیوع بیماری‌های آلرژیک ناشی‌از این مسئله است که ما در دوران کودکی مانند نسل‌های گذشته درمعرض عفونت‌های مختلف قرار نمی‌گیریم. اما علم نشان می‌دهد که چنین تصوری درست نیست. بااین‌حال به‌نظر می‌رسد که بودن در طبیعت و قرارگرفتن در معرض باکتری‌ها، قارچ‌ها و دیگر میکروارگانیسم‌های متنوع (نه پاتوژن‌ها یا عوامل بیماری‌زا)، به محافظت دربرابر ابتلا به آسم و آلرژی‌ها کمک می‌کند.

بله، این ایده‌ی خوبی است که کودکان مرتبا دست‌های خود را بشویند تا بیمار نشوند

در سال ۱۹۸۹ پژوهشگری به‌نام دیوید استراچان الگوهای آلرژی را در بیش از ۱۷ هزار کودک در کشور انگلستان مورد بررسی قرار داد. وی متوجه شد که احتمال بروز تب یونجه در کودکان کوچک‌تر یک خانواده نسبت‌به کودکان بزرگ‌تر یا کودکان خانواده‌های کوچک‌تر کمتر است. او چنین پیشنهاد کرد که این خواهران و برادران کوچک‌تر در سنین کمتر درمعرض عفونت‌های بیشتری قرار گرفته‌اند زیرا در خانواده‌های بزرگ میکروب‌های بیشتری درحال گردش بوده و احتمال اینکه کودکان کوچک‌تر آن‌ها دست‌های خود را بشویند و بهداشت را به خوبی رعایت کنند، کمتر است. براساس این ایده، قرار گرفتن درمعرض عفونت‌های دوران کودکی به آموزش سیستم ایمنی آن‌ها کمک می‌کند تا دربرابر مواد بدون ضرری مانند گرده واکنش بیش‌ازحدی نشان ندهند. استراچان برای توضیح این پدیده «فرضیه‌ی بهداشت» را ابداع کرد.

بلکلی و استراچان درمورد یک مسئله‌ی مهم در اشتباه بودند: ارتباط میان بهداشت و آلرژی به‌دلیل کاهش مواجهه‌با عفونت‌های دوران کودکی (یا پاتوژن‌ها) نیست. در مطالعات بزرگی که در کشورهایی مانند دانمارک، فنلاند و بریتانیا انجام شده است، هیچ ارتباطی بین تعداد عفونت‌های ویروسی دوران کودکی و بیماری آلرژی مشاهده نشده است. به‌عبارت دیگر، به‌نظر نمی‌رسد مواجهه‌با پاتوژن‌های مسبب بیماری‌ها از ابتلا به آلرژی پیشگیری کند. درحقیقت، مواجهه‌با عفونت‌های ویروسی دوران کودکی علاوه‌بر بیمار شدن کودک ممکن است حتی در توسعه‌ی آسم در کودکان مستعد نیز نقش داشته باشد. اکنون بسیاری از پژوهشگران چنین استدلال می‌کنند که اصطلاح فرضیه بهداشت نه‌تنها نادرست بلکه خطرناک است، زیرا به اشتباه می‌گوید اجتناب از عفونت عملی مضر است. اقدامات بهداشتی مناسب مانند شستشوی دست‌ها برای کاهش شیوع عفونت‌ها و بیماری‌هایی مانند آنفلوانزا بسیار مهم است.

ما نیاز داریم درمعرض ارگانیسم‌های مختلفی که در طبیعت وجود دارند، قرار گیریم

به‌منظور عملکرد ایمنی سالم، ما نیاز داریم در محیطی که موجب بیماری‌مان نشود، با طیف وسیعی از باکتری‌ها، قارچ‌ها و دیگر میکروب‌ها مواجه شویم. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که در محیط‌های شهری، افرادی که به اکوسیستم‌های سبز و دارای تنوع زیستی نزدیک‌تر هستند، معمولا سالم‌تر بوده، فشار خون کمتری داشته و نرخ دیابت و مرگ زودهنگام نیز در آن‌ها پایین‌تر است. مخصوصا در زمینه‌ی موضوع مورد بحث، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که زندگی در مجاورت مزرعه یا جنگل‌ها یا قرارگرفتن درمعرض اکوسیستم‌های دارای تنوع زیستی بیشتر، خطر بروز آسم و دیگری بیماری‌های آلرژی را کاهش می‌دهد. این امر احتمالا به این خاطر است که مواجهه‌با ارگانیسم‌های متنوع که نسبت میکروب‌های بیماری‌زا در آن‌ها کم است، به سیستم ایمنی آموزش می‌دهد که دربرابر پروتئین‌های بی‌ضرر موجود در گرده، بادام زمینی و دیگر آغازگرهای آلرژی بیش از حد واکنش نشان ندهد.

ما باید سعی کنیم کودکان را درمعرض محیط‌هایی قرار دهیم که بیشتر شبیه محیط‌هایی است که سیستم ایمنی ما در آن تکامل یافته است. بدیهی است که کودکان باید درمعرض فضای سبز قرار گیرند. بازی در فضای باز، داشتن باغ یا زندگی در نزدیکی فضای سبز (خصوصا نزدیک بودن به انواع مختلف گیاهان بومی گلدار) آن‌ها را درمعرض میکروب‌های متنوعی قرار می‌دهد و حفاظت بیشتری دربرابر ابتلا به بیماری‌های آلرژیک مهیا می‌کند.

نوزادانی که از شیر مادر تعذیه می‌شوند، دارای میکروبیوم روده متنوع‌تری هستند که موجب می‌شود در دوران کودکی احتمال توسعه‌ی بیماری‌های آلرژیک در آن‌ها کمتر شود. داشتن رژیم غذایی متنوع که شامل غذاهای تازه و تخمیرشده باشد، به پرورش میکروبیوم سالم روده کمک کرده و احتمال بروز این بیماری‌ها را کاهش دهد. آنتی‌بیوتیک‌ها باید تنها درصورت لزوم مصرف شوند زیرا علاوه‌بر میکروب‌های مضر، میکروب‌های مفید را نیز از بین می‌برند.