ویروس کرونا جدید چگونه منتشر می‌شود؟

وقتی فرد آلوده به ویروس تنفسی سرفه یا عطسه می‌کند، قطراتی از بزاق، مخاط یا دیگر مایعات بدن او در فضا منتشر می‌شود و اگر این ذرات روی شما افتاده و آن‌ها را لمس کنید و سپس به‌صورت خود دست بزنید، ممکن است آلوده شوید. این قطرات معمولا حوالی جایی که از آن منشا گرفته‌اند، می‌افتند. به‌گفته‌ی امیلی لندون، مدیر پزشکی نظارت ضدمیکروبی و کنترل عفونت در دانشگاه پزشکی شیکاگو، «زمان و فاصله اهمیت دارد». طبق دستورالعمل‌های بیمارستانی برای آنفلوانزا، مواجهه‌با بیماری به‌صورت «حضور در فاصله‌ی ۱/۸ متری و کمتر از یک فرد عفونی به‌مدت ۱۰ دقیقه» تعریف می‌شود.

ویروس‌های عامل بیماری‌های تنفسی می‌توانند ازطریق سطوحی مانند صندلی‌های فرودگاه‌ها و هواپیما، قطار، اتوبوس و میزهای سینی نیز منتشر شوند. اینکه قطرات تا چه مدت روی سطوح می‌مانند، به قطرات و نوع سطوح بستگی دارد. ویروس‌ها ازنظر مدت زمانی‌که می‌توانند روی سطوح بمانند بسیار متغیر بوده و برخی تا چند ساعت و برخی نیز تا ماه‌ها روی سطح می‌مانند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ویروس کرونا می‌تواند تا ۹ روز روی سطوح بماند.

قطارها منبع مهمی از انتشار ویروس هستند. ماموران در حال ضدعفونی کردن قطار شهری در ایران

ویروس‌های تنفسی می‌توانند ازطریق ذرات معلق موجود در هوا نیز منتشر شوند. اما طبق گفته‌ی آرنولد مونتو، استاد اپیدمیولوژی و بهداشت عمومی دانشگاه میشیگان، این مکانیسم اصلی انتشار بیماری نیست چرا که ویروس باید بتواند برای مدتی شرایط خشک را تحمل کند؛ درحالی که محیط مناسب ویروس محیط سرد و مرطوب است و اگر برای مدت طولانی در شرایط خشک قرار گیرد، بی‌اثر می‌شود. به‌طورکلی، بیشتر موارد به‌وسیله‌ی افرادی پراکنده می‌شود که دارای علائمی نظیر سرفه و عطسه هستند. یک سؤال اساسی در ذهن کارشناسانی که شیوع ویروس کرونا را مورد مطالعه قرار می‌دهند، این است که آیا ویروس مذکور می‌تواند به شکل بدون علامت نیز منتشر شود؟

طبق گزارشی که اخیرا در مجله‌ی NEJM منتشر شده است، ویروس کرونا ممکن است قبل‌از ظهور علائم بیماری، منتشر شود. در این گزارش پژوهشگرانی از کشور چین دریافتند که یک بیمار بدون علامت در دستگاه تنفسی فوقانی خود دارای سطوحی از ویروس بود که در یک فرد دارای نشانه‌های بیماری دیده می‌شود. کارشناسان بیماری‌های عفونی می‌گویند هنوز این موضوع به‌طور علمی اثبات نشده است.

ما می‌دانیم که مثلا ویروس آنفلوانزا و رینوویروس‌ها که یکی از علل اصلی سرماخوردگی معمولی هستند، می‌توانند این کار را انجام دهند. اما چنین موردی تاکنون در ویروس‌های کرونا مشاهده نشده است. البته این به‌معنای آن نیست که چنین چیزی غیرممکن است یا اتفاق نیفتاده است. فقط به‌طور قطعی اثبات نشده است.

علائم عفونت ویروس کرونا می‌تواند شامل سرفه، تب و درد گلو باشد اما ممکن است فرد آلوده باشد اما دارای علامت آشکاری نبوده یا علائم بسیار خفیفی داشته باشد. دکتر آنتونی فائوچی، مدیر مؤسسه‌ی ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی آمریکا می‌گوید:

گزارش‌های موردی اولیه نشان می‌دهند که در شرایط خاصی ویروس به‌وسیله‌ی افراد بدون علامت قابل انتقال است. ما نمی‌دانیم که انتقال بدون علامت تا چه حد روی شیوع فعلی تأثیر می‌گذارد. اگرچه معمولا عامل اصلی شیوع بیماری‌های تنفسی، افراد داری علامت هستند.

به‌عبارت دیگر همچون دیگر بیماری‌های تنفسی، حتی اگر ویروس کرونا بتواند بدون علامت منتشر شود، بخش عمده‌ی موارد به‌وسیله‌ی افراد دارای علامت بخش می‌شود.

ماموران در حال ضدعفونی اتوبوس شهری تهران

دکتر چارلز چیو، استاد پزشکی آزمایشگاهی در بخش بیماری‌های عفونی دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید با سرفه و عطسه‌ی فرد، قطرات تنفسی وارد هوا می‌شود، بنابراین افرادی که بیماری آن‌ها آشکار است، بیش از همه بیماری را به دیگران منتقل می‌کنند. چیو توضیح می‌دهد:

وقتی فردی سرفه یا عطسه می‌کند، ترشحات تنفسی وی در فضا اسپری می‌شود و اگر شما نزدیک او باشید (معمولا تا فاصله‌ی ۱.۸ متری)، ممکن است در خطر مواجهه با ویروس باشید. این متداول‌ترین مسیر انتقال است. افرادی که حداقل علائم را داشته یا علامتی ندارند نیز ممکن است عفونی باشند. آن‌ها نیز ویروس را در مخاط یا ترشحات خود دارند، مگر اینکه واقعا سرفه یا عطسه کنند، وگرنه بعید است که بیماری را به فرد دیگری منتقل کنند. ممکن است فردی که عفونی است ولی سرفه یا عطسه نمی‌کند، با لمس بینی، دهان یا چشم‌ها و سپس آلوده کردن سطوحی مانند دستگیره در ویروس را پراکنده کند اما این روش محتمل‌ترین راه انتشار ویروس نیست. من فکر می‌کنم ویروس کرونا جدید بتواند بدون علامت منتشر شود، اگرچه این مسیری غیرمحتمل یا حداقل غیر شایع از انتقال است.

بیماری ناشی‌از ویروس کرونا، تقریبا در ۸۰ درصد از موارد خفیف است، بنابراین افراد ممکن است علایمی داشته باشند اما متوجه آن نشوند. برای مثال سردرد و درد عضلانی ممکن است به‌سادگی حاصل فعالیت‌های روزانه تلقی شود، در‌حالی‌که ممکن است ناشی‌از ابتلا به ویروس باشد.

سازمان جهانی بهداشت، تماس با فرد آلوده در هواپیما را به‌عنوان نشستن در فاصله‌ی دو ردیف از یکدیگر تعریف می‌کند. اما در جریان پرواز این گونه نیست که افراد تمام مدت را نشسته باشند، مخصوصا سفرهایی که چند ساعت طول می‌کشد. درجریان شیوع ویروس کرونا عامل سارس در سال ۲۰۰۳، مسافر هواپیمایی که از هنک‌گنگ به پکن می‌رفت، موجب آلودگی افرادی شد که خارج از این محدوده نیز قرار داشتند.

گروهی از پژوهشگران مطالعه‌ای در این مورد انجام دادند که چگونه حرکت‌های تصادفی در کابین هواپیما ممکن است روی احتمال آلوده‌شدن مسافران تأثیرگذار باشد. آن‌ها تحت هدایت ویکی استور هرتزبرگ و هوارد ویس از دانشگاه اموری، نه‌تنها به نحوه‌ی حرکت مردم در هواپیما توجه کردند بله تعداد و مدت تماس آن‌ها با دیگران را نیز مورد توجه قرار دادند. ویس می‌گوید:

فرض کنید که روی صندلی کنار راهرو یا صندلی وسط نشسته‌اید و من برای رفتن به توالت از نزدیک صندلی شما رد می‌شوم. ما در تماس نزدیک خواهیم بود به این معنا که در فاصله‌ی یک متری هم قرار می‌گیریم. بنابراین اگر من آلوده باشم، می‌توانم آن را به شما منتقل کنم.

بیشتر مسافران در لحظاتی از پرواز، به دلایل مختلف صندلی خود را ترک می‌کنند. طبق نتایج پژوهش سال ۲۰۱۸، مسافرانی که احتمال بلندشدن آن‌ها از همه کمتر است، در صندلی‌های کنار پنجره قرار دارند. براین اساس، مسافران مستقر روی صندلی‌های کنار پنجره درمقایسه‌با دیگران (صندلی‌های وسط و صندلی‌های کنار راهرو)، کمترین تماس را با دیگران دارند. انتخاب صندلی کنار پنجره و ماندن در آن، به‌طور واضح احتمال رو‌به‌رو شدن با یک فرد عفونی را کاهش می‌دهد. البته پژوهشگران به این نکته نیز اشاره می‌کنند که زمان بودن در تماس با فرد آلوده نیز مهم است و این در حالی است که معمولا مسافران به‌سرعت از کنار صندلی‌ها عبور می‌کنند بنابراین به‌طورکلی احتمال انتقال عفونت کاهش پیدا می‌کند. البته اگر فرد بیمار یکی از خدمه باشد، داستان فرق می‌کند. از آنجا که خدمه پرواز زمان زیادی را در حال قدم زدن درمیان صندلی‌ها هستند و با مسافران تعامل بیشتری دارند، احتمالا ایجاد تماس نزدیک و طولانی‌تر بیشتر است (در این مطالعه انتقال ازطریق ذرات معلق موجود در هوا در نظر گرفته نشد).

همان‌طور که ویس نیز خاطرنشان می‌کند، ما هنوز نمی‌دانیم که راه ارجح انتقال ویروس کرونای جدید چیست. روش انتشار ویروس می‌تواند در درجه‌ی اول ازطریق قطرات تنفسی، تماس فیزیکی با بزاق یا مدفوع فرد بیمار و به‌دنبال آن، مصرف خوراکی ماده ویروس یا شاید حتی ذرات معلق موجود در هوا باشد.

لندون می‌گوید تمام ویروس‌های کرونا قبلی ازطریق قطرات منتقل می‌شدند، بنابراین بعید است که پاتوژن جدید رفتار متفاوتی داشته باشد. درواقع، ویروس کرونا جدید از بسیاری جهات رفتاری شبیه ویروس سارس دارد. هر دو دارای منشا جانوری بوده و به‌نظر می‌رسد که از خفاش‌ها شروع شده باشند. این دو ویروس همچنین از انسان به انسان منتقل می‌شوند و دوره‌ی نهفتگی طولانی (تا ۱۴ روز) دارند. لندون پیشنهاد می‌کند که وقتی در مکان‌های عمومی هستید، توصیه‌های بهداشتی را درمورد بیماری‌های عفونی رعایت کنید. این موارد شامل شستن مکرر دست‌ها با استفاده از صابون یا استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های دست حاوی الکل پس از تماس با سطوحی که دیگران نیز آن‌ها را لمس کرده‌اند (دستگیره‌های در، صندلی‌های اماکن عمومی و وسایل نقلیه عمومی)، است. همچنین از لمس صورت و تماس با سرفه‌های دیگران به هر طریق ممکن اجتناب کنید.