ویروس کرونا؛ بیماری‌های زمینه‌ای شایع تشدیدکننده کووید ۱۹ کدام‌اند؟

فشار خون بالا، دیابت و بیماری قلبی عروقی به‌قدری شایع هستند که هرکس این مقاله را می‌خواند، احتمالا شخصی مبتلا به دست‌کم یکی از بیماری‌ها را می‌شناسد. این بیماری‌ها همچنین سه «بیماری زمینه‌ای» مهم به‌شمار می‌آیند که براساس سوابق بالینی بیش از همه با موارد شدید ابتلا به کووید ۱۹ ارتباط دارند. هرچند ۸۰ درصد از موارد کووید ۱۹ خفیف هستند، گزارش‌های بالینی فاش می‌کنند که ویروس کرونا جدید می‌تواند به‌جز سالخوردگان و افراد ضعیف، دیگر گروه‌ها را نیز درمعرض خطر قرار دهد.

این ایده که ویروس تنها جان افراد مسن‌تر را تهدید می‌کند، از تمرکز بیش از حد بر نرخ مرگ‌ومیر کووید ۱۹ سرچشمه می‌گیرد. این نرخ که سازمان بهداشتی جهانی هفته‌ی گذشته در به‌روزرسانی تازه، آن را ۳/۴ درصد اعلام کرد، در گروه‌های سنی متفاوت است و هرچه سن مبتلایان بیشتر باشد، احتمال مرگ افزایش می‌یابد. اما شواهد همچنین نشان می‌دهند که کووید ۱۹ برای تمام گروه‌های سنی کشنده‌تر از آنفولانزای فصلی است و در افراد زیر ۵۰ سال نرخ مرگ‌ومیر ۶ تا ۱۰ برابر بالاتر دارد. علاوه بر این، مرگ تنها خطر محسوب نمی‌شود و موارد شدید ابتلا به کووید ۱۹ در بزرگسالان جوان بسیار شایع‌تر از آن است که احتمالا فکر می‌کنید.

به‌عنوان مثال، مطالعه‌ای تازه که در ۲۸ فوریه در نشریه‌ی پزشکی نیوانگلند منتشر شد، وضعیت بیماری را در ۱۰۹۹ بیمار آلوده به ویروس کرونا بررسی کرد. اغلب موارد غیرشدید (۶۰ درصد) نوجوانان و بزرگسالان بین ۱۵ تا ۴۹ سال بودند که می‌تواند نشان دهد این گروه سنی از تأثیر شدید ویروس مصون مانده است. درحقیقت موارد شدید دربین این گروه جمعیتی جوان‌تر اندکی فراوان‌تر بود. از ۱۶۳ مورد شدید گزارش‌شده در این مطالعه، ۴۱ درصد بزرگسالان جوان، ۳۱ درصد از گروه سنی ۵۰ تا ۶۴ سال و ۲۷ درصد بالای ۶۵ سال بودند. تنها گروه سنی که از ابتلای شدید به کووید ۱۹ مصون مانده، ظاهرا کودکان زیر ۱۴ سال است.

مقایسه نرخ مرگ‌ومیر کووید ۱۹ و آنفلوانزا

براساس گزارشی بالینی از بیش از ۷۲ هزار بیمار که مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های چین در ۲۱ فوریه منتشر کرد و بزرگ‌ترین مطالعه درباره‌ی کووید ۱۹ تا به امروز به‌شمار می‌آید، نسل هزاره (متولدین دهه ۶۰ و ۷۰) و نسل زد (متولدین دهه ۸۰ به بعد) نیز به همان اندازه‌ی گروه‌های سنی بزرگ‌تر ممکن است به ویروس کرونا مبتلا شوند. درنتیجه به‌جای تکیه بر سن به‌عنوان معیار برای تعیین اینکه کووید ۱۹ بیش از همه چه کسی را تهدید می‌کند، پزشکان می‌گویند بهتر است به بیماری‌های زمینه‌ای شایع و چگونگی ارتباط آن‌ها با نرخ مرگ‌ومیر گزارش‌شده در مطالعه‌ی یادشده نگاه بیندازیم. انجام این کار می‌تواند سرنخ‌هایی را از نحوه‌ی مراقبت از خودمان و عزیزانمان ارائه دهد. تدروس آدانوم، دبیرکل سازمان بهداشت جهانی در جلسه‌ای مطبوعاتی گفت:

نرخ مرگ‌ومیر این شیوع بالا است و نباید آن را براساس سن کمتر یا بیشتر دسته‌بندی کنیم. وقتی برای شخصی که ممکن است جوان‌تر یا مسن‌تر باشد، اهمیت قائل نباشیم، نمی‌توانیم بگوییم که به میلیون‌ها نفر اهمیت می‌دهیم. زندگی هر شخص اهمیت دارد.

مشکلات قلبی عروقی

ویروس کرونا جدید ریه‌ها را تخریب می‌کند؛ اما بیماری نهفته‌ای که بیش از همه با شدیدترین موارد ابتلا به کووید ۱۹ ارتباط دارد،‌ مشکلات قلبی است. تقریبا ۱۵ میلیون نفر در ایران (یک‌سوم جمعیت بزرگسال ۳۰ سال به بالا) فشار خون بالا دارند. به‌همین ترتیب دیابت نیز نامی آشنا محسوب می‌شود و تقریبا از هر ۸ ایرانی (نزدیک به ۸ میلیون نفر در تمام گروه‌های سنی) یک نفر با اختلال متابولیک دست‌وپنجه نرم می‌کند. این دو بیماری مزمن هردو می‌توانند زمینه‌ی ابتلا به اصلی‌ترین عامل مرگ‌ومیر در جهان را فراهم کنند: بیماری قلبی و عروقی. براساس آمارهای رسمی وزارت بهداشت ایران، تقریبا در هر ۵ دقیقه یک نفر در کشور براثر عوارض قلبی از دنیا می‌رود.

هرچند تأثیر به‌خصوص کووید ۱۹ بر سیستم قلبی عروقی هنوز نامعلوم است، به‌نقل از کالج قلب و عروق آمریکا «گزارش‌هایی از آسیب حاد قلبی، آریتمی قلب، افت فشار خون، تندتپشی و نسبت بالایی از بیماری‌های قلبی و عروقی مرتبط در افراد آلوده به ویروس کرونا جدید، به‌خصوص آن دسته از موارد نیازمند به مراقبت شدیدتر وجود دارد.» مطالعه‌ی ۱۵۰ بیمار در ووهان چین، مرکز انتشار ویروس کرونا نشان داد که در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، خطر مرگ پس از آلودگی به ویروس به‌نحو چشمگیر افزایش یافته است.

بالارفتن خطر مرگ در افراد دارای ناراحتی‌های قلبی بدین دلیل است که قلب و ریه‌ها به‌شدت به یکدیگر وابسته هستند. با انجام سریع دم و بازدم، ضربان قلب به‌طور خودکار افزایش می‌یابد؛ اما اگر قلب شما از قبل ضعیف باشد یا شریان‌های مسدودشده داشته باشید، بدین معنی است که برای به‌گردش درآوردن خون و اکسیژن در سرتاسر بدن خود بیش از فردی معمولی تلاش می‌کنید.

ارین میکوز، متخصص قلب و مدیر بخش سلامت قلب و عروق زنان در دانشکده پزشکی جانز هاپکینز آمریکا می‌گوید اگر ویروس جدید وارد جوامع ما شود، واقعا باید نگران بیماران قلبی بود. به‌گفته‌ی او «قلب این بیماران درطول زندگی روزمره در پمپاژ کارآمد مشکل دارد. اکنون یک عفونت تنفسی جدی را به وضعیت کنونی اضافه کنید. این واقعا نقطه‌ی اوج است.»

بیماری قلبی درعین حال عرصه‌ای دیگر است که ویروس کرونا در آن پیامد ابتلا به آنفلوانزا را منعکس می‌کند. آنفلوانزا از مدت‌ها پیش به‌عنوان محرکی برای بروز حمله‌های قلبی و بیماری‌های قلبی عروقی شناخته شده و به‌قدری اثرگذار بوده است که برخی پزشکان به این فکر افتاده‌اند که شاید این ویروس فصلی عاملی مستقیم در ابتلا به بیماری‌های یادشده به‌شمار می‌آید. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ در نشریه‌ی پزشکی نیوانگلند منتشر شد، نشان داد که طی هفت روز از تشخیص آنفلوانزا، احتمال حمله‌ی قلبی در افراد ۶ برابر افزایش یافته بود. میکوز می‌گوید:

من تصور نمی‌کنم جامعه به‌طور کامل این مسئله را جدی بگیرد. ما می‌دانیم که ویروس‌ها می‌توانند به حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی منجر شوند.

علاوه بر این، افراد می‌توانند به‌طور هم‌زمان به بیش از یک بیماری ویروسی مبتلا شوند که این مسئله هرنوع بیماری قلبی موجود را بیش‌ازپیش تشدید می‌کند. در مطالعه‌ی اولیه‌ای از بیماران آلوده به ویروس کرونا در ووهان، چهار درصد از موارد تأییدشده به ویروسی دوم اغلب آنفلوانزا آلوده شده بودند. به‌گفته‌ی میکوز «اگر سیستم ایمنی شما از قبل ضعیف باشد، به‌دلیل مقابله‌ی بدن با یک عامل بیماری‌زای بزرگ، بسیار مستعد ابتلا به عفونت دوم هستید.» به‌همین دلیل میکوز می‌گوید مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده و انجمن قلب آمریکا توصیه کرده‌اند که بیماران قلبی با رشد شیوع ویروس کرونا، اقدامات احتیاطی بیشتر شامل دریافت واکسن برای آنفلوانزا و ذات‌الریه‌ی باکتریایی انجام دهند.

تأثیر بیماری‌های زمینه‌ای

۴۰ درصد از ایرانیان مبتلا به فشار خون بالا از بیماری خود اطلاع ندارند

وقتی صحبت از مسائل قلب به میان می‌آید، بسیاری از افراد ممکن است درمعرض خطر بیماری‌های نهفته‌ای باشند که اصلا از ابتلای خود به آن‌ها خبر ندارند. به‌عنوان مثال، فشار خون بالا یا پرفشاری خون به تصلب شرایین یا فرآیندی منجر می‌شود که به موجب آن در دیواره‌ی رگ‌های خونی فرد، پلاک‌های متراکم فیبری و چربی رشد می‌کند. اگر یکی از این پلاک‌ها فرسوده یا پاره شود، می‌تواند رگ خونی را مسدود کند و به حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی منجر شود.

به‌گفته‌ی میکوز، افراد ظاهرا سالم بسیاری با فشار خون بالا وجود دارند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها برآورد می‌کند که ۱۰۸ میلیون آمریکایی پرفشاری خون دارند؛ اما دست‌کم ۱۱ میلیون نفر از بیماری خود اطلاع ندارند. همچنین به‌نقل از مقام‌های وزارت بهداشت ایران، از میان تقریبا ۱۵ میلیون بیمار مبتلا به فشار خون بالا، ۴۰ درصد آن‌ها از بیماری خود آگاهی ندارند. در همین نقطه است که تهدید عفونت‌های تنفسی نظیر آنفلوانزا یا ویروس کرونا به‌میان می‌آید. این عفونت‌ها می‌توانند به بروز عارضه‌ی «طوفان سیتوکین» منجر شود که در سرتاسر بدن فرد جریان می‌یابد (آنچه به‌محض آلودگی به ویروس کرونا بر سر بدن می‌آید را می‌توانید در این مقاله مطالعه کنید).

مطالعه‌ای اولیه از بیماران در ووهان، «میوکاردیت شدید» یا سندرم نامعمول عامل فرسودگی عضلات قلب را شناسایی کرد. میکوز می‌گوید:

ما به‌ویژه درباره‌ی افرادی که هیچ سابقه‌ای از بیماری قلبی عروقی ندارند، می‌دانیم که التهاب می‌تواند محرکی برای پارگی پلاک باشد. دیابت نیز می‌تواند عامل ایجاد تصلب شرایین شود و پارگی این پلاک‌ها را تسریع و افراد را بیش‌ازپیش دربرابر عفونت‌ها آسیب‌پذیر کند

باتوجه به آنکه ما درمیانه‌ی فصل آنفلوانزا و بحران ویروس کرونا جدید هستیم، میکوز توصیه می‌کند که بیماران قلبی و دیابتی اطمینان یابند که داروهای معمول خود را به اندازه‌ی کافی دراختیار دارند و تمام افراد نیز بررسی کنند که فشار خونشان تحت کنترل است.

بیماری‌های تنفسی مزمن

فراتر از سلامت قلب، شیوع ویروس کرونا جدید برای افراد مبتلا به بیماری‌های تنفسی مزمن نظیر فیبروز سیستیک، بیماری مزمن انسدادی ریه، آسم یا آلرژی و همچنین افراد دارای آسیب ریوی مرتبط با مصرف سیگار، پیامدهایی جدی دارد. حتی موارد خفیف سرماخوردگی یا آنفلوانزا می‌توانند این بیماری‌ها را تشدید کنند و احتمال بستری‌شدن افراد را در بیمارستان افزایش دهند.

یک تمایز نگران‌کننده‌ی کووید ۱۹، دوره‌ی نهفتگی طولانی بیماری پیش از ظهور علائم است که می‌تواند از دو تا ۱۴ روز به‌طول انجامد تمایز دیگر نیز نبود کیت تشخیصی کافی برای آزمایش تمام افراد مشکوک است. این دو مشکل به بروز شرایطی منجر شده است که در آن اعضای جامعه می‌توانند آلوده به ویروس و ناقل باشند و درعین حال هیچ اطلاعی از بیماری خود نداشته باشند. انید نپتون، متخصص ریه از دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه جانز هاپکینز می‌گوید:

من به هر فرد مبتلا به بیماری تنفسی مزمن توصیه می‌کنم پیش از مسافرت به‌ویژه استفاده از حمل‌ونقل عمومی بنشیند و برای محافظت از خود برنامه‌ریزی کند. این برنامه می‌تواند به‌سادگی افزایش دوز داروهای روزانه یا به دقت شناسایی بیمارستان‌های نزدیکی باشد که دارای متخصصان تنفسی هستند. این توصیه همچنین به‌معنی نرفتن به مهمانی‌های خاص یا دورهمی‌هایی است که نمی‌دانید افراد حاضر از کجا آمده‌اند یا وضع سلامتشان چگونه است. بیش از همه، بیماران نباید از رفتن به‌دنبال مشاوره‌ی حرفه‌ای ابا داشته باشند.

نتپون در ادامه افزود:

گاهی اوقات بیماران احساس می‌کنند که بی‌جهت دلواپس هستند و به‌طور نامناسب شرایط خود را به اطلاع پزشکشان می‌رسانند. وقتی حجم عظیمی از اطلاعات غلط در عرصه‌ی عمومی وجود دارد و وقتی ما هنوز درباره‌ی ویروس اطلاعاتی اندک داریم، وقتش است که از راه‌های ارتباطی با پزشکان خود استفاده کنید.

مهار سرطان

درمیانه‌ی شیوع گسترده‌ی کرونا در ایران، بهترین راهکار پیشگیری، ماندن در خانه است

افراد مبتلا به سرطان نیز از جمله کسانی هستند که باید درباره‌ی بیماری‌های تنفسی نگران باشند. افرادی که به‌دلیل ابتلا به لوسمی (سرطان خون) یا سرطان غدد لنفاوی تحت درمان‌های شدید هستند و آن دسته افرادی که پیوند مغز استخوان انجام داده‌اند، از جمله بیماران مستعد ابتلا به ذات‌الریه شامل نمونه‌های ویروسی محسوب می‌شوند. به‌همین خاطر است که سیستم ایمنی این افراد غالبا درنتیجه‌ی تومورهایشان یا به‌دلیل درمان‌های دریافتی مختل شده است. لئونارد لیکتنفیلد، نائب‌رئیس انجمن سرطان آمریکا در آتلانتا می‌گوید:

بیمارانی که سابقه‌ی درمان سرطان را دارند نیز ممکن است با وجود آنکه ظاهرا بهبود یافته‌اند، از منظر ایمونولوژیک درمعرض خطر باشند.

این بیماران سرطانی گاهی اوقات آنقدر آسیب دیده‌اند که نمی‌توانند واکسن دریافت کنند و باید به محافظت حاصل‌شده از ایمن‌سازی افراد جامعه اتکا کنند. درحال حاضر مداخله‌ی انفرادی برای بیماران سرطانی آسیب‌پذیر، فاصله‌گیری اجتماعی و اقدامات بهداشتی شدید برای خانواده‌هایشان و کادر مراقبت بهداشتی است. لیکتنفیلد می‌گوید:

محافظت از این افراد دشوار است؛ زیرا به‌طور بدیهی بیماران سرطانی در مراحل مختلفی از بیماری‌شان هستند و افراد می‌خواهند با عزیزانشان باشند؛ اما همگی ما مسئولیت مشترک داریم و باید گام‌های مناسب را برای محافظت از خودمان و عزیزانمان برداریم.