دانشمندان: ویروس کرونا سلاح بیولوژیک نیست و منشأ طبیعی دارد

با گسترش ویروس کرونا در سرتاسر جهان، طرفداران تئوری توطئه بلافاصله دست به کار شدند و همه‌گیری کووید ۱۹ را جنگ بیولوژیکی قلمداد کردند. تاکنون افراد بی‌شماری از کاربران شبکه‌های اجتماعی تا سیاست‌مداران آمریکایی و چینی و ایرانی اشاره کرده‌اند ویروس جدید ممکن است درواقع سلاحی بیولوژیکی و ساخته‌شده در آزمایشگاه باشد. تنها تفاوت در تئوری‌های توطئه، متهم‌کردن دیگری به مهندسی ویروس است. درحقیقت، نه‌تنها شواهدی از تئوری‌های توطئه پشتیبانی نمی‌کند؛ بلکه شواهد علمی قدرتمند و در حال افزایشی علیه تمام آن‌ها وجود دارد.

دانشمندان تاکنون با تجزیه‌وتحیل‌های ژنتیکی تلاش کرده‌اند منشأ ویروس و چگونگی انتقال آن به انسان‌ها را تعیین کنند و از مدت‌ها پیش، سرنخ‌هایی محکم درباره‌ی ماهیت ویروس کرونا جدید منتشر کرده‌اند. در ۲۶ فوریه‌ی ۲۰۲۰، پژوهشگران مؤسسه‌ی بهداشت ملی در مقاله‌ای نوشتند ویروس کرونا جدید از آزمایشگاه فرار نکرده است؛ زیرا توالی‌های RNA آن به‌شدت به ویروس‌هایی شباهت دارد که به‌طورپنهانی در خفاش‌ها در گردش هستند و اطلاعات همه‌گیرشناسانه نیز نشان می‌دهد ویروسی با منشأ خفاش در حال آلودگی گونه‌های حیوانی نامشخص فروخته‌شده در بازارهای عرضه‌ی حیوانات زنده در چین است. این مقاله در ژورنال پزشکی معتبر نیوانگلند منتشر شده است.

پژوهشگران هنوز دقیقا منشأ حیوانی ویروس کرونا را مشخص نکرده‌اند؛ اما ویروس عامل سارس، دیگر عضو خانواده‌ی کروناویروس، موفق شد ازطریق میزبان‌های میانی نظیر گربه‌های زباد از خفاش‌ها به انسان منتقل شود؛ درنتیجه اصلا غافلگیرکننده نیست که همین اتفاق دوباره درباره‌ی ویروس کرونا جدید نیز رخ داده باشد.

اکنون در تازه‌ترین تلاش برای اثبات طبیعی‌بودن منشأ ویروس، یافته‌های مقاله‌ای جدید روز سه‌شنبه در نشریه‌ی نیچر مدیسین منتشر شد که نشان می‌دهد ویروس کرونا جدید (SARS-CoV-2) محصول تکامل طبیعی است؛ ویروسی که اواخر سال گذشته‌ی میلادی از شهر ووهان چین ظهور کرد و تا امروز با انتشار به بیش از ۱۰۰ کشور جهان، به دنیاگیری گسترده‌ی کووید ۱۹ منجر شده است.

تجزیه‌وتحلیل داده‌های عمومی از توالی ژنوم ویروس کرونا جدید و ویروس‌های مرتبط شواهدی را نشان نمی‌دهد که ویروس در آزمایشگاه ساخته یا به طریقی دیگر مهندسی شده باشد. کریستیان اندرسن، استادیار ایمنی‌شناسی و میکروبیولوژی در مؤسسه‌ی پژوهشی اسکریپس و نویسنده‌ی مسئول مقاله می‌گوید:

با مقایسه‌ی داده‌های موجود از توالی ژنوم سویه‌های شناخته‌شده‌ی کروناویروس، می‌توانیم قاطعانه تعیین کنیم ویروس کرونا جدید ازطریق فرایندهای طبیعی به‌وجود آمده است.

در مقاله یادشده، پژوهشگران توالی‌های ژنتیکی کدکننده برای پروئتین اسپایک روی سطح ویروس کرونا جدید را تجزیه‌و‌تحلیل کرده‌اند. این ویروس به‌نوعی به گرزی قرون وسطایی با اسپایک‌های متعددی شباهت دارد که از شکل کروی‌اش بیرون زده‌اند. این اسپایک‌ها (زائده‌های برجسته) صرفا برای نمایش نیستند؛ زیرا ویروس با استفاده از آن‌ها به سلول‌هایی می‌چسبد که می‌خواهد حمله کند و سپس راه خود را به درون سلول بازمی‌کند. ظاهرا بخش‌هایی از این پروتئین‌های اسپایک در هدف‌گیری گیرنده‌ی خاص روی سلول‌های انسانی چنان کارآمد هستند که به‌سختی می‌توان تصور کرد انسان با فناوری شاخته‌شده‌ی کنونی آن‌ها را ساخته باشد. سپس، پژوهشگران نتیجه گرفتند این ویژگی و درنتیجه خود ویروس کرونا جدید به‌احتمال بسیار زیاد فقط با گذشت زمان و به‌طورطبیعی تکامل یافته است.

این تصویر هنری پروتئین‌های اسپایک روی ویروس کرونا جدید را از نمای نزدیک نشان می‌دهد.

درواقع، تیم پژوهشی دریافت ساختار کلی ویروس کرونا جدید از آنچه انسان احتمالا ساخته، بسیار متفاوت است. اگر انسان می‌خواست سلاحی ویروسی بسازد، با ساختار ویروسی این کار را می‌کرد که از قبل از بیماری‌زایی‌اش در افراد آگاه بود. به‌طورطبیعی اگر بخواهید اسلحه‌ای تازه بسازید، از موادی استفاده می‌کنید که از قدرت تخریبش مطلع هستید. درعوض، ساختار ویروس کرونا جدید کاملا به ویروس‌هایی شباهت دارد که می‌دانیم خفاش‌ها و پانگولین‌ها را آلوده می‌کنند.

با این اوصاف، باید اشاره کرد تمام یافته‌های کنونی از این ایده پشتیانی می‌کنند که ویروس ازطریق میزبانی حیوانی میانی از خفاش‌ها به انسان منتقل شده‌اند؛ اما این انتقال از حیوان به انسان بدین‌معنا نیست که ویروس به‌محض آلودگی انسان برای او مشکل‌ساز می‌شود. احتمالی جایگزین این است که ویروس از مدت‌ها پیش به انسان منتقل شده و پیش از آنکه به ماهیت خطرناک کنونی تکامل یابد، برای زمانی طولانی در حال گردش بین ما بوده است.

یافته‌های تجزیه‌وتحلیل ژنتیکی پژوهش اخیر با نحوه‌ی رفتار کنونی ویروس کرونا جدید مطابقت دارد. درحال‌حاضر، ویروس همچون سلاحی بیولوژیک رفتار نمی‌کند؛ زیرا بهترین سلاح‌های بیولوژیک نرخ مرگ‌ومیر بسیار بیشتری دارند و امکان حمل‌ونقل و انتشار راحت آن‌ها وجود دارد. تصور کنید به شما بگویند سلاحی بیولوژیک می‌تواند جان ۱ تا ۳/۴ درصد از افرادی را بگیرد که آلوده می‌کند؛ اما نمی‌دانید دقیقا چه کسانی را به کام مرگ خواهد کشاند. تفاوت بین ویروس کرونا جدید و عامل بیماری‌زایی چون ویروس ابولا یا سیاه‌زخم همچون تفاوت بین دسته‌ای از مبل‌ها و مجموعه‌ای از موشک‌ها است؛ البته نمونه‌های دوم می‌توانند آسیب ایجاد کنند؛ اما نه به شیوه‌ای پیش‌بینی‌پذیر و پایدار.

اکنون با تمام یافته‌های علمی مذکور این پرسش مطرح می‌شود: آیا سرانجام ایده‌ی ساخت ویروس در آزمایشگاه و مقصربودن انسان‌ها در انتشار آن مغلوب خواهد شد؟ احتمالا پاسخ منفی است؛ اما درهرحال اکنون وقت آن است که توجه مردم را به مسئله‌ای بسیار مهم‌تر معطوف کرد: تلاش برای کنترل دنیاگیری با ماندن در خانه و دوری‌گزینی اجتماعی.