موج دوم کووید ۱۹؛ نگرانی‌ها از بازگشت ویروس کرونا با رفع محدودیت‌ها در چین

برای نخستین‌بار در چند ماه گذشته، استان چینی هوبئی که ویروس کرونا ابتدا درآن‌جا ظاهر شد، به دلیلی مثبت درحال جلب توجهات است. آن‌طور که چینی‌ها ادعا می‌کنند، موارد ابتلا به کووید ۱۹، بیماری ناشی از ویروس جدید در هوبئی عملا به صفر رسیده است و مقام‌ها پس از تقریبا ۶۰ روز قرنطینه‌ی بی‌سابقه، هفته‌ی گذشته محدودیت‌های ورود و خروج را در استان برداشتند. اکنون دانشمندان و دیگر کشورهای دنیا تحولات اخیر در هوبئی را از نزدیک تماشا می‌کنند تا دریابند آیا کاهش اقدامات سخت‌گیرانه به‌منظور جداسازی افراد، به ظهور موارد جدید منجر می‌شود یا نه. تجزیه‌وتحلیلی اولیه نشان می‌دهد که تاکنون این نگرانی‌ها برطرف نشده است.

بن کاولینگ، همه‌گیرشناس در دانشگاه هنگ‌کنگ که وضعیت چین را دنبال می‌کند، می‌گوید «اکنون زمان کاهش قرنطینه فرا رسیده است؛ اما باید نسبت به موج دوم عفونت‌ها گوش به زنگ باشیم.» اگر موج دوم از راه برسد، کاولینگ پیش‌بینی می‌کند که تا پایان ماه آوریل (اوایل اردیبهشت) شاهد آن باشیم.

آنچه در هوبئی و سرتاسر چین پیش خواهد آمد، به بسیاری از کشورهای اروپایی و آن دسته از ایالات آمریکا بستگی خواهد داشت که به‌منظور تلاش برای توقف انتشار ویروس کرونا، مسافرت به درون مرزهایشان را محدود و اغلب کسب‌وکارها، مدارس و دانشگاه‌ها را تعطیل کرده و از مردمشان خواسته‌اند در خانه بمانند. مدل‌سازی از شیوع ویروس در بریتانیا نشان می‌دهد که برای نگاه‌داشتن شمار افراد مبتلا به عفونت شدید کووید ۱۹ در بیمارستان در سطوح مدیریت‌شدنی، اقدامات انجام‌شده درزمینه‌ی دوری‌گزینی اجتماعی در این کشور ازجمله بستن مدارس و دانشگاه‌ها ممکن است تا دو سال آینده در مناطق بزرگ ضروری باشد. اما اگر چین بتواند نشان دهد که بدون ظهور چشمگیر موارد کووید ۱۹، قادر به برداشتن قرنطینه است، احتمالا حفظ محدودیت‌ها برای طولانی‌مدت ضروری نخواهد بود.

آزمایش گسترده

استان‌های چین اکنون با استفاده از آزمایش‌های گسترده و پیگیری ارتباطات افراد، عفونت‌های تازه را شناسایی خواهند کرد و با حفظ برخی دوری‌گزینی‌های اجتماعی تلاش می‌کنند تا از بازگشت ویروس ممانعت به عمل آورند. این کشور همچنین به جز شهروندان خود، مرزهایش را به‌روی سایر افراد بسته است تا از ورود موارد ابتلا از مناطق دیگر جلوگیری کند. ساکنان پس از بازگشت به چین به‌مدت ۱۴ روز قرنطینه خواهند شد.

اما برخی پژوهشگران معتقدند که وضعیت در چین متفاوت است؛ زیرا دولت این کشور به‌طور سختگیرانه به مقابله با ویروس رفته و از اقدامات دوری‌گزینی اجتماعی برای کاهش سرعت انتشار و آزمایش گسترده و جداسازی افراد آلوده به‌منظور قطع منابع احتمالی انتقال استفاده کرده است. این راهکار به چین کمک کرد تا شیوع ویروس کرونا جدید را مهار کند؛ اما دیگر کشورها نظیر ایتالیا و اسپانیا ازطریق دوری‌گزینی اجتماعی و بدون آزمایش گسترده و پیگیری ارتباطات افراد، عمدتا بر کاهش سرعت ویروس تمرکز کرده‌اند. کاولینگ می‌گوید وقتی این کشورها بخواهند به زندگی پیش از دنیاگیری بازگردند، با چالش‌هایی بیشتر مواجه خواهند شد.

کارخانه‌ها در استان هوبئی پس از تعطیلی طولانی‌مدت دوباره بازگشایی شده‌اند

با این حال به‌گفته‌ی گابریل لئونگ، پژوهشگر بیماری‌های عفونی در دانشگاه هنگ‌کنگ، باتوجه به سهولت انتقال ویروس بین افراد و احتمال پنهان‌ماندن برخی افراد آلوده تا به امروز، خطر همه‌گیری تازه در چین بالا است. لئونگ می‌گوید این احتمال وجود دارد که حفظ قرنطینه در یک‌جا کفایت نکند و سرکوب ویروس مستلزم به‌کارگیری دوباره‌ی اقدامات شدید باشد. او در ادامه افزود «تنش بین سلامت و حفاظت از اقتصاد و بهداشت روانی در آینده‌ی پیش‌بینی‌پذیر، هر حکومتی را تحت فشار خواهد گذاشت.»

کاهش محدودیت‌ها

زندگی در هوبئی که سکونتگاه نزدیک به ۶۰ میلیون نفر است، هنوز به وضع عادی بازنگشته است؛ اما مردم به آرامی درحال ترک خانه‌هایشان و بازگشت به محل کار هستند و کارخانه‌ها نیز درحال بازگشایی است. با این حال به‌گفته‌ی مقام‌های دولتی، دانشگاه‌ها، مدارس و مراکز مراقبت از کودکان تا زمان «ارزیابی علمی از وضعیت کنترل همه‌گیری» تعطیل باقی می‌مانند. همچنین مسافرت به شهر ووهان، مرکز استان هوبئی و خروج از آن کماکان تا ۸ آوریل (۲۰ فروردین) محدود خواهد بود. تا آن زمان، مردم برای ورود و خروج باید تست تشخیص ویروس کرونا دهند. از ۱۸ مارس (۲۸ اسفند) تاکنون تنها یک مورد جدید ابتلا به ویروس کرونا در هوبئی گزارش شده است.

یک تیم بریتانیایی با مدل‌سازی ریاضی تلاش کرده است دریابد که آیا افزایش جابه‌جایی‌ها به‌دنبال کاهش محدودیت‌های سفر در ۶ استان چین با بیش‌ترین شمار موارد ابتلا به کووید ۱۹ به رشد عفونت‌های جدید منجر شده است یا نه. در این استان‌ها شامل هوبئی، پکن، گوانگ‌دونگ، هنان، هونان و چجیانگ، قرنطینه به رساندن موارد کووید ۱۹ به نزدیک صفر کمک کرده است.

تیم پژوهشی به سرپرستی نیل فرگوسن و استیون رایلی، پژوهشگران بیماری‌های عفونی در امپریال کالج لندن دریافت که با افزایش جابه‌جایی‌ها و فعالیت‌های اقتصادی در تمام استان‌های یادشده‌ی چین به جز هوبئی در اواخر فوریه، شمار عفونت‌های تازه نزدیک صفر مانده است. با آغاز دوباره‌ی فعالیت‌ها در هوبئی در مارس، شمار موارد جدید در این استان نیز پایین مانده است. دانشمندان نتیجه گرفتند که پس از مهار ویروس با قرنطینه‌ی شدید، «چین با موفقیت سیاست سخت‌گیرانه‌ی دوری‌گزینی اجتماعی‌اش را تا حدودی کنار گذاشته است.»

اندرو تاتم، پژوهشگر بیماری‌های نوظهور در دانشگاه ساوت‌همپتون بریتانیا می‌گوید «تا اینجا که خوب بوده است؛ اما باید با احتیاط به یافته‌ها توجه کرد.» سطوح جابه‌جایی و فعالیت اقتصادی ظاهرا تنها در چجیانگ به میزان پیش از دنیاگیری رسیده است و ۵ استان دیگر هنوز فقط نیمی از فعالیت‌های پیشین را ازسرگرفته‌اند. با این حال ممکن است بین افزایش فعالیت‌ها و گزارش‌ها از موارد تازه‌ی ابتلا تأخیر وجود داشته باشد. تاتم می‌گوید «ما در مرحله‌ی انتظار و مشاهده هستیم. اینکه با بازگشت سطوح جابه‌جایی به وضع عادی، نمودارها چگونه به‌نظر آیند، بسیار جالب‌توجه خواهد بود.»

موج دوم

لئونگ می‌گوید اگر بخش درخورتوجهی از مردم، بین ۵۰ و ۷۰ درصد آلوده و اکنون ایمن شده باشند، ویروس به‌سختی قادر به احیاء دوباره‌ی خود در جامعه خواهد بود؛ اما او اشاره می‌کند که حتی در ووهان که تقریبا دارنده‌ی بیش از نیمی از ۸۱ هزار مورد ابتلا به کووید ۱۹ در چین است، شمار افراد آلوده و اکنون ایمن‌شده دربرابر بیماری احتمالا زیر ۱۰ درصد است؛ بدین معنا که افراد بسیار زیادی همچنان دربرابر ابتلا به ویروس کرونا آسیب‌پذیر هستند. واکسن درصد افراد ایمن را افزایش خواهد داد؛ اما انتظار نمی‌رود که دستیابی به آن تا پیش از دست‌کم یک سال آینده امکان‌پذیر شود. به‌گفته‌ی لئونگ، اعداد و ارقام موجود، خیال ما را آسوده نمی‌کنند.

تاتم می‌گوید به‌منظور مشاهده‌ی خطر کاهش قرنطینه، ناگزیر فقط باید به هنگ‌کنگ نگاه کنیم تا آنچه را که با احیاء مجدد ویروس در آنجا رخ داد، بینیم. هنگ‌کنگ به‌همراه سنگاپور و تایوان با آزمایش گسترده‌ی افراد و پیگیری ارتباطات، انتشار اولیه‌ی ویروس کرونا را مهار کردند؛ اما درطول هفته‌ی گذشته، هر سه منطقه‌ی یادشده شاهد رشد عفونت‌های تازه بوده‌اند. اغلب موارد تازه مسافران خارجی هستند؛ اما برخی انتقال‌های محلی نیز شناسایی شده است. هر سه کشور اکنون به‌طور موقت ورود مسافران بین‌المللی را ممنوع کرده‌اند و درحال بازگردانندن ساکنانشان به قرنطینه‌ای دوهفته‌ای هستند.

به‌گفته‌ی تاتم، سطح اقدامات انجام‌شده برای مهار ویروس باید به‌تدریج و با احتیاط فوق‌العاده و نظارت و پیگیری نزدیک کاهش یابد.

آزمایش و پیگیری

ماموران در ورودی خیابانی در پکن دمای بدن افراد را بررسی می‌کنند

چین هنوز درحال اجرای نظارت گسترده‌ی ملی بر کووید ۱۹ است. استان‌ها برای تمام ساکنان یک کد کیوآر صادر کرده‌اند که اطلاعاتش را مطابق با جزئیات سلامت و تاریخچه‌ی سفر افراد، هنگام اسکن افشا می‌کند. اگر فردی در مناطق ایمن در چین بوده یا تحت قرنطینه قرار داشته یا آزمایشش برای تشخیص کرونا منفی باشد، «وضعیت سبز» به‌معنای کم‌ترین خطر را دریافت می‌کند و می‌تواند بین استان‌ها جابه‌جا، به بیمارستان‌ها و نواحی سکونتگاهی وارد و سوار مترو و قطار شود.

پیگیری افراد بدین نحو نه‌تنها از اختلاط افراد آلوده با دیگران جلوگیری می‌کند، بلکه درصورت شناسایی مورد جدید عفونت، دولت می‌تواند جابه‌جایی‌های آن فرد را ردیابی کند و از مخاطبان احتمالی وی مطلع شود. کاولینگ این شیوه‌ی نظارت را «شکلی پیشرفته از آزمایش و پیگیری» می‌نامد که به چین امکان خواهد داد تا حد امکان و در سریع‌ترین زمان ممکن افراد آلوده‌ی بیشتر را شناسایی و آن‌ها را از دیگران جدا کند.

اکنون پرسش بزرگ این است که آیا نظارت این چنینی، ‌همه‌گیری دوباره‌ی ویروس کرونا را متوقف خواهد کرد یا نه. کاولینگ تصور می‌کند که اگر دیگر شهرها به اندازه‌ی ووهان ملزم به انجام آزمایش شوند، با مشکل مواجه خواهند شد. انجام تست در کانون انتشار ویروس در چین در بالاترین حد خود به ۱۰ هزار آزمایش در روز رسید. کاولینگ، تمرکز بیش از حد بر آزمایش و جداسازی را خطرناک می‌داند و معتقد است که اقدامات درزمینه‌ی دوری‌گزینی اجتماعی همچنان از اهمیت برخوردار خواهد بود.

به‌نظر می‌آید که شهرهای چینی نگران خطرات کاهش زودهنگام قرنطینه هستند. موزه‌ها و جاذبه‌های گردشگری در شانگهای که در ۱۸ روز گذشته باز بودند، از ۳۰ مارس (۱۱ فروردین) دوباره بسته شدند و سینماها نیز مجددا تعطیل شده‌اند. با این حال، برخی محدودیت‌ها در شانگهای لغو شده است: مردم اکنون برای خروج از محوطه‌های سکونتگاهی ملزم به داشتن مجوز نیستند و پیک‌ها نیز می‌توانند به این نواحی وارد شوند. همچنین مقام‌های شهر پیش‌تر با استفاده از پهپاد و ربات، مردم را به پوشیدن ماسک در برخی مکان‌های عمومی وادار می‌کردند؛ اما این قانون اکنون کنار گذاشته شده است.

اکثر کشورها ازجمله ایتالیا، اسپانیا و ایالات متحده اکنون با طغیان همه‌گیری ویروس کرونا مواجه هستند و به سیاست‌های دوری‌گزینی اجتماعی و وادارکردن افراد به ماندن در خانه تکیه کرده‌اند. چین این اقدامات را به‌کار بست؛ اما بیمارستان‌های جدید نیز ساخت و مردم را به‌طور گسترده آزمایش کرد. مقام‌ها سپس خانه‌به‌خانه دمای بدن افراد را بررسی و هرکس را که تب داشت، آزمایش و موارد مثبت را از دیگران جدا کردند. به‌گفته‌ی کاولینگ، این اقدامات اضافی امکان توقف ویروس را به چین داد. دیگران درحال پیروی از چین هستند؛ اما این کار را دقیقا به همان شیوه انجام نمی‌دهند.