تلاش ژاپن برای آزمایش تأثیر فاویپیراویر در درمان کرونا

اواخر فوریه، مدیران یکی از شعبه‌های فوجی‌فیلم با تیمی از صد کارمند دست به کار بی‌سابقه‌ای در تاریخ ۸۶ ساله‌ی این شرکت زد. کاتسونوبو کاتو، وزیر بهداشت ژاپن، شرکت تولیدکننده‌ی دوربین‌های تصویربرداری فوجی‌فیلم را برای مبارزه با کووید ۱۹، بیماری ناشی از ویروس کرونا، انتخاب کرد. در آن زمان، تقریبا ۱۳۰ نفر در ژاپن مبتلا به ویروس جدید چینی تشخیص داده شده بودند.

با وجود گسترش سریع کووید ۱۹ و نبود واکسن یا درمان مناسب، کاتو امیدوار بود بتواند دارویی پیدا کند که بتوان از آن برای درمان مجموعه‌ای از بیماران استفاده کرد. یکی از گزینه‌های منتخب، دارویی ضدآنفولانزا به‌نام آویگان بود که ده‌ها سال قبل، شرکت Toyama Chemical یکی از شرکت‌های زیرمجموعه‌ی فوجی‌فیلم، دست به تولید آن زده بود.

در هفته‌های گذشته، تیم فوجی‌فیلم در واکنش به کووید ۱۹، موفق‌تر از وعده‌های دولت‌مردان عمل کرده است. پژوهشگران فوجی‌فیلم با کار در دفترها و کارخانه‌های مختلف، طرح‌های منسجمی برای تولید دارو ارائه دادند و اطلاعات خود را با دیگر پژوهشگران ژاپنی به‌اشتراک و دارو را در اختیار بیمارستان‌ها گذاشتند. دولت ژاپن مصرف این دارو را برای درمان بیماران کووید ۱۹ تأیید کرده است. به‌نقل از شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن، ۲۸ مارس (هفته‌ی گذشته)، دولت ژاپن فرایند رسمی‌سازی آویگان به‌عنوان داروی استاندارد کووید ۱۹ را آغاز کرده است.

از گام‌های مهم در فرایند رسمیت‌بخشی به دارو، آزمایش‌های پزشکی است که نتیجه‌ی یکی از آن‌ها در پایان ژوئن منتشر می‌شود. هنوز اطلاعات دقیقی درباره‌ی تأثیر آویگان به‌عنوان درمان کووید ۱۹ ارائه نشده است و صرفا دلایلی برای خوش‌بینی به آن وجود دارد. برای مثال، ژانگ زینمین، یکی از مقام‌های وزارت علم و فناوری چین، ۱۷ مارس گفت فاویپیراویر، نسخه‌ی عمومی آویگان، در درمان بیماران مبتلا به کووید ۱۹ در بیمارستان‌های ووهان و شن‌ژن مؤثر بوده است.

نتایج مذکور هنوز مقدماتی و تأییدنشده هستند؛ اما ظاهرا با عملکرد فاویپیراویر مطابقت دارند. برخلاف اغلب درمان‌های بیماری آنفولانزا که ازطریق مسدودکردن آنزیم نورامینیداز از گسترش ویروس جلوگیری می‌کنند، فاویپیراویر از تکثیر ژن‌های ویروسی در سلول‌های آلوده جلوگیری می‌کند؛ بنابراین، توانایی گسترش ویروس از سلولی به سلول دیگر را کاهش می‌دهد.

از دیدگاه کاربردی، اگر بار ویروسی بیماران پایین یا متوسط باشد، استفاده از دارو می‌تواند از شدت بیماری جلوگیری کند و طبق شواهد، داروی فاویپیراویر می‌تواند در ویروس‌های غیرآنفولانزایی هم اثر مشابهی بگذارد. آبه یکی از طرفداران این دارو است؛ به‌طوری‌که هفته‌ی گذشته گفت:

ژاپن تولید انبوه این دارو را آغاز می‌کند و با پژوهشگرانی همکاری خواهد کرد که از کشورهای دیگر می‌خواهند به ما ملحق شوند.

به‌گفته‌ی آبه، در‌حال‌حاضر تعداد زیادی از کشورها از فاویپیراویر استقبال کرده‌اند. گرچه آبه از کشورها اسمی نبرد، به‌نظر می‌رسد یکی از کشورهای علاقه‌مند ایالات متحده باشد. طبق گزارش جدید پولیتیکو، شرکت فوجی‌فیلم با سازمان غذا و دارو ایالات متحده (FDA) و وزارت بهداشت و خدمات عمومی این کشور درباره‌ی آزمایش‌های اویگان مذاکره کرده و به‌دنبال سرمایه‌گذاری پژوهشی دولت این کشور است. پس از گفت‌وگوی تلفنی شینزو آبه با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، شورای امنیت ملی این کشور برای قبول سرمایه‌گذاری روی داروی آویگان به دولت فشار آورد و از FDA خواست مصرف فوریتی این دارو را تأیید کند.

داروی فاویپراویر اواخر سال ۲۰۱۴ به‌عنوان درمان اورژانسی ابولا در غرب آفریقا تولید شد. بیماری ابولا در شکل و مقیاسی بی‌سابقه به مرگ هزاران نفر منجر شد و پزشکان بدون مرز با حمایت سازمان جهانی بهداشت، این دارو را دراختیار گروه گسترده‌ای از مبتلایان قرار دادند. البته افراد باردار در این دسته قرار نداشتند؛ زیرا فاویپراویر می‌تواند عوارض شدیدی برای زایمان به‌دنبال داشته باشد.

طبق پژوهشی، مصرف فاویپراویر در گینه آثار امیدبخشی داشته است؛ گرچه این نتایج قطعی نیستند. برای مثال، وقتی این دارو به بیمارانی با بار ویروس پایین تا متوسط داده شد، نرخ مرگ‌و‌میر ابولا در نیمی از بیماران از ۳۰ درصد به ۱۵ درصد رسید. حالا پنج سال پس از این ماجرا، دولت ژاپن امیدوار است این دارو نتایج مشابهی برای مبارزه با کووید ۱۹ داشته باشد. سوم آوریل، ۶۱ نفر از ۲۶۱۷ نفر مبتلا به کووید ۱۹ در ژاپن جان خود را از دست دادند.

شرکت فوجی‌فیلم به اظهارنظر چین درباره‌ی فاویپیراویر واکنشی نشان نداده و در آزمایش‌های پزشکی این دارو در چین نیز دخالتی نکرده است. آزمایش‌های چین روی داروهایی انجام شدند که شرکت داروسازی ژیجانگ هیسون، شریک تولیدی سابق فوجی‌فیلم، تولید شده بودند. این شرکت از زمان انقضای پتنت فوجی‌فیلم برای داروی فاویپیراویر در سال گذشته، تولیدکننده‌ی اصلی این دارو بوده است و از اواسط ماه فوریه، مجوز دولتی تولید داروی آنفولانزای جدید و بازگشتی را دریافت کرده و همچنین در حال اجرای آزمایش‌هایی برای بررسی تأثیر دارو روی کووید ۱۹ است. دولت چین از اواخر مارس و پس از اثبات تأثیرگذاری فاویپیراویر، صادرات این دارو را آغاز کرد.

فخرالدین کوجا، وزیر بهداشت ترکیه هم از واردات دارویی خاص از چین سخن گفت که در چهل شهر مختلف برای درمان بیماران کووید ۱۹ به کار رفته است. ژاپن هم مصرف آویگان را به عنوان ابزاری برای قدرت نرم درنظر می‌گیرد. سه روز پس از آنکه ژانگ از موفقیت آزمایش‌های پزشکی چین سخن گفت، جوکو ویدودو، رئیس‌جمهور اندونزی، از واردات ۵،۰۰۰ دُز آویگان خبر داد. این کشور همچنین قرار است دومیلیون دُز دیگر از این دارو را وارد کند. این اقدامات نشان‌دهنده‌ی تنش بین امید و علم برای نجات جان افراد از کووید ۱۹ است. البته با اینکه ژاپن رسما درمان قطعی ویروس کرونای جدید با آویگان را تأیید نکرده است، به‌گفته‌ی آبه، نخست‌وزیر ژاپن، این دارو نتیجه‌ی موفقی را برای بیماران ژاپنی داشته است.

با اینکه کشور ژاپن، برای تولید انبوه دارو هنوز در انتظار آزمایش‌های پزشکی است، به کشورهایی مثل اندونزی اجازه داده است بخت خود را برای این دارو امتحان کنند. اندونزی، تنها کشور داوطلب آزمایش دارو نیست و به‌گفته‌ی فوجی‌فیلم، تعداد دیگری از کشورها هم برای آویگان درخواست داده‌اند؛ اما این شرکت نامی از آن‌ها نبرده و نگفته چقدر از این دارو صادر شده است.

فاویپیراویر، تنها دارویی نیست که برای درمان کووید ۱۹ آزمایش شده است و طبق پژوهشی که نتایچش مارس سال جاری میلادی در مجله‌ی پزشکی نیوانگلند منتشر شد، دارویی HIV به‌نام کالترا در طول دوره‌ای ۱۴ روزه روی بیماران مبتلا به کووید ۱۹ در ووهان آزمایش شد؛ اما نتایج بهتری از مراقبت‌های استاندارد نداشت. شرکت بیوفناوری Gilead هم دارویی ضدویروسی به‌نام رمدسیویر عرضه کرد که روی دو نمونه در چین آزمایش شده است و نتایج نهایی آن اواخر آوریل منتشر خواهند شد. ناگفته نماند آزمایش‌های پزشکی در ایتالیا، اسپانیا، آلمان و فرانسه برای آزمایش کارآمدی داروی کوزارا در حال انجام است. این دارو برای درمان نقرس و روماتیسم کاربرد دارد و به‌عقیده‌ی برخی، می‌تواند واکنش شدید سیستم ایمنی را کاهش دهد که می‌تواند به بافت‌های ریه آسیب بزند.

شاید بحث‌برانگیزترین درمان کووید ۱۹ ترکیب هیدروکسی کلروکین و کلروکین باشد؛ دو داروی ضدمالاریا که بیش از ۶ سال پیش به تصویب وزارت غذا و دارو درآمدند. دونالد ترامپ ۲۱ مارس توییتی درباره‌ی استفاده از این دارو برای درمان کووید ۱۹ منتشر کرد و به پژوهشی فرانسوی در‌این‌باره استناد کرد که تنها روی ۴۲ بیمار آزمایش شده بود. چند روز بعد، مردی اهل آریزونا که خلاصه‌ای از مصاحبه‌های تلویزیونی ترامپ و علاقه‌ی او به این دارو را دیده بود، به‌دلیل مصرف کلروکین جان خود را از دست داد. او افزودنی آکواریوم ماهی را با داروی مالاریا اشتباه گرفته بود. همچنین، طبق پژوهشی نه‌چندان مهم در مجله‌ی دانشگاه ژیجانگ، تأثیر هیدروکسی کلروکین بیشتر از درمان‌های عادی نیست.

داروها هم مانند انسان‌ها گاهی مسیرهای عجیبی پیش می‌گیرند. برای مثال در سال ۱۹۹۰، شرکت تویاما کمیکال با ویروس‌شناسی به‌نام کیمیاسو شیراکی برای تولید ترکیبی ضدویروس همکاری کرد که قرار بود از آن برای درمان بیماری هرپس استفاده شود. هشت سال بعد، شیراکی به‌طوراتفاقی به ترکیبی برای درمان آنفولانزا دست پیدا کرد؛ به‌همین‌دلیل، شرکت تویاما هم در آغاز مسیری جدید قرار گرفت و برای تکمیل این دارو با نام فاویپیراویر تلاش کرد. این شرکت به کمبود نقدینگی دچار بود و سال ۲۰۰۲، بخشی از سهامش را به شرکت داروسازی دیگری فروخت. فوجی‌فیلم هم پس از تصاحب شرکت تویاما در سال ۲۰۰۸، به تولید این دارو روی آورد.

در‌حالی‌که شرکت کوداک، رقیب دیرینه‌ی فوجی‌فیلم، به ورشکستگی نزدیک می‌‌شد، فوجی‌فیلم فعالیت‌های خود درزمینه‌ی بهداشت و درمان را افزایش داد و حالا بخش دارو و سلامتی ۲۰ درصد از فروش کلی فوجی‌فیلم را تشکیل می‌دهند؛ آن‌هم در کشوری مثل ژاپن که یک‌چهارم جمعیت آن را افراد مسن ۶۵ سال به بالا تشکیل می‌دهند. در سال ۲۰۱۴، سازمان داروسازی و تجهیزات پزشکی ژاپن درنهایت فاویپیراویر را تصویب کرد و دارو در همان سال برای درمان ابولا در غرب آفریقا به‌کار گرفته شد.

خاویر آنگلارت، یکی از پژوهشگران فعال درزمینه‌ی بررسی تأثیر داروی فاویپیراویر بر ابولا و عضو تیم مؤسسه‌ی سلامت و درمان فرانسوی به‌نام اینسرم، از اواخر سال ۲۰۱۴، دو آزمایش پزشکی و پژوهشی را در گینه آغاز کرد. تیم آنگلارت از اوایل ۱۹۹۰ پژوهش روی HIV را آغاز کرده بود و به‌نقل از او، نقاط مشترکی بین شیوع کووید ۱۹ و اتفاقات گینه در سال ۲۰۱۴ دیده می‌شود. او می‌گوید:

البته هر دو بیماری برای ما پژوهشگران و پزشکان یکسان نیست؛ اما مشکلات آن‌ها یکسان است.

به‌گفته‌ی آنگلارت، مشکل اصلی زمینه‌سازی انجام آزمایش‌هایی است که بتوانند به سؤال‌های مهمی درباره‌ی تأثیر داروها بر کووید ۱۹ پاسخ دهند. تفاوت کووید ۱۹ با ابولا در دنیاگیری آن است. انگلارت افزود:

ما از اتفاقات شگفت‌زده شده‌ایم و روزانه بیست ساعت کار می‌کنیم.

هدف آنگلارت از ساعت‌ها کار، اجرای آزمایشی در فرانسه برای ارزیابی کارایی داروهایی مشخص در درمان بیماران بالای ۶۵ سال کووید ۱۹ است. یکی از داروهای آزمایش، فاویپیراویر است که قبلا برای درمان ابولا در گینه به‌کار رفته بود. نظارت بر این دارو به‌ویژه برای افراد مسن آسان و پیش‌تر در درمان طیف گسترده‌ای از ویروس‌ها مؤثر واقع شده است. آنگلارت با مشکلات دیگری هم مثل کمبود تجهیزات و مواد روبه‌رو شده است. او می‌گوید:

دشواری‌هایی مثل مشکلات گینه رخ داده است؛ اما دیدن این مشکلات در بیمارستان‌های فرانسه واقعا عجیب است. تصور نمی‌کردم این اتفاق رخ دهد.

با‌این‌حال به‌گفته‌ی آنگلارت، وضعیت بیمارستان‌های فرانسه به‌مراتب وخیم‌تر از بیمارستان‌های غرب آفریقا هستند و ممکن است در روزهای آینده شاهد فاجعه باشیم.