ضدعفونی‌سازی فضاهای عمومی تأثیری بر مقابله با ویروس کرونا می‌گذارد؟

چند روز پیش، رسانه‌‌های جهان بازخورد تصاویری از روند اسپری‌‌کردن مواد ضدعفونی‌‌کننده در خیابان‌‌های تهران و چند شهر دیگر جهان را شاهد بودند. به‌نظر می‌رسد این سازوکار فقط مختص‌‌ به چند شهر انگشت‌‌شمار جهان نیست و حتی آمازون، غول خرده‌‌فروشی آنلاین ایالات متحده‌ی آمریکا، نیز در حال آزمایش روش مه‌‌پاشی درون انبارهای خود است تا بتواند با رفع حساسیت‌‌های فعلی، کارمندانش را ترغیب کند به محل کارشان بازگردند. در رسانه‌‌های خبری و تبلیغاتی نیز، مدام تصاویری از تلاش گروه‌‌های خدماتی برای پاک‌‌سازی محیط‌‌های عمومی به‌‌چشم می‌‌خورد، تا حدی که چند وقتی است حتی می‌‌بینیم بسیاری از خانواده‌‌ها نیز با وسواس شروع به ضدعفونی‌‌کردن لباس‌‌ها و سبد خرید و خاروبار خود می‌کنند.

چنین تلاش‌‌هایی احتمالا ازلحاظ روانی باعث می‌‌شود مردم احساس کنند دولت‌‌هایشان تمام تلاش خود را برای مقابله‌‌ با کرونا به‌‌کار گرفته‌‌اند؛ اما حقیقت آن است که متخصصان هنوز در اثربخشی عملی چنین روش‌‌هایی در جلوگیری در گسترش آلودگی توافق‌‌نظر ندارند. مایکل استرهولم، مدیر مرکز پژوهش و سیاست‌‌گذاری بیماری‌‌های عفونی در دانشگاه مینه‌‌سوتا، می‌‌گوید:

این اسپری‌‌کردن‌‌‌‌ها و سایر برنامه‌‌های گسترده‌‌ی عمومی مبنای علمی ندارند و در بهترین حالت، اتلاف منابع و در بدترین حالت، روشی برای پراکنده‌‌سازی مواد ضدعفونی‌‌کننده در محیط‌‌زیست است که اصلا مطلوب نیست.

واقعیت این است که بیشتر گزارش‌‌ها از انتقال ویروس ازطریق تنفس ذرات موجود در دستگاه تنفسی افراد آلوده حکایت می‌کنند و نه لمس سطوحی که شاید زمانی آلوده به ویروس شده باشند. حتی مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌‌ها در وب‌‌سایت خود به‌‌صراحت آورده‌‌ است:

مدارکی مبنی‌‌بر انتقال ویروس کرونا جدید به افراد ازطریق سطح آلوده در دست نیست.

به‌‌شخصه فکر می‌‌کنم بسیار بعید است ضدعفونی‌‌کردن فضاهای آزاد ضرری داشته باشد؛ ولی [اثربخشی] این اقدامات بیشتر از ظن و گمان نشئت می‌‌گیرد تا دیدگاه علمی؛ چراکه هیچ‌‌کس هنوز چنین مسئله‌‌ای را بررسی نکرده است. حتی مطالعه‌‌ی اثربخشی چنین اقداماتی نیز دشوار است. هرکس در مواجهه‌‌ با این مسئله، مجموعه‌‌ای از مداخلات را توصیه می‌‌کند که البته رویکردی درست به‌‌نظر می‌‌آید.

روال پژوهش‌‌های علمی نیز چنین است که هر روش به‌‌صورت انفرادی و تک‌‌به‌‌تک آزمایش می‌‌شود تا اثربخشی‌اش بررسی شود. جاشوا سانتارپیا، دانشیار آسیب‌‌شناسی و میکروب‌‌شناسی دانشگاه نبراسکا، نیز کاربرد گسترده‌‌ی مواد ضدعفونی‌‌کننده در فضاهای خارجی را نقد و فکر می‌‌کند اسپری‌‌کردن مواد ضدعفونی‌‌کننده آن هم ازطریق کامیون در فضای خیابان‌‌ها، نوعی زیاده‌‌روی است که اصلا به انجام آن نیازی دیده نمی‌‌شود.

بنابر گزارش آسوشیتدپرس، اخبار منتشرشده در فضاهای مجازی مبنی‌‌بر اسپری مواد ضدعفونی‌‌کننده ازطریق بالگرد بر فراز آسمان نیویورک حقیقت ندارد. با‌این‌حال، دکتر سانتارپیا معتقد است ضدعفونی‌‌کردن سطوح در فضاهای داخلی مانند فرودگاه‌‌ها می‌‌تواند مفید واقع شود. او می‌‌گوید شایسته است پیش از صدور اجازه‌‌ی ورود به افراد، از آلوده‌نبودن چنین مکان‌‌هایی مطمئن شد.

برخی خطوط هواپیمایی، نظیر Delta، ضدعفونی‌‌کردن محیط داخلی هواپیماهای خود را با کمک روش مه‌‌پاشی شروع کرده‌‌اند و حتی مسئولان حمل‌‌ونقل شهری در نیویورک و بوستون و واشنگتن‌‌ نیز اخیرا پاک‌‌سازی محیط وسایل نقلیه‌‌ی عمومی را در دستورکار خود قرار داده‌‌اند. گزارش‌‌هایی نیز به‌‌گوش می‌‌رسد که گارد ملی جورجیا نیز به‌‌تازگی خانه‌‌های سالمندان در این ایالت را ضدعفونی‌‌ کرده است.

 می‌‌خواهیم [طوری رفتار کنیم که] بتوانیم بگوییم: «من اینجا را تمیز کردم و از ایمن‌‌بودن آن اطمینان دارم».

مرکز کنترل بیماری‌‌ها دستورالعمل‌‌هایی ارائه کرده است که می‌‌گوید کدام دسته از محصولات برای پاک‌‌سازی ایمن ویروس کرونا مؤثر هستند و آژانس حفاظت از محیط‌‌زیست آمریکا نیز فهرستی از مواد پاک‌‌کننده‌‌ی تأیید‌شده‌ی خود را دراختیار عموم قرار داده است.

سندی پوزا، مدیر اجرایی شرکت Force of Nature، یکی از استارتاپ‌‌های تولیدکننده‌‌ی ضدعفونی‌‌کننده‌‌های سازگار با محیط‌‌زیست، می‌‌گوید پاک‌‌کننده‌‌های خانگی فقط برای ضدعفونی‌‌سازی سطوح طراحی شده‌‌اند و نه برای پاک‌‌سازی ویروس‌‌های معلق در هوا. البته دکتر استرهولم نیز خود ازجمله پزشکانی است که سال‌‌های طولانی از سابقه‌‌ی حرفه‌‌ای ۴۰ ساله‌‌ی خود را صرف آگاهی‌‌رسانی به مردم درباره‌ی اهمیت شست‌‌وشوی مکرر دستان در پیش‌‌گیری از ابتلا به انواع بیماری‌‌ها کرده است؛ از‌این‌‌رو، به‌هیچ‌‌وجه نمی‌‌خواهد از اهمیت این روش پیشگیری در نزد افکار عمومی بکاهد. با‌این‌حال، همچنان معتقد است رعایت دوری‌‌گزینی اجتماعی همچنان مؤثرترین روش در پیشگیری از بخش اعظم موارد ابتلا به بیماری کووید ۱۹ است.