چرا برخی افراد مبتلا به کووید ۱۹ علائم بیماری را نشان نمی‌دهند؟

ویروس کرونا عامل کووید ۱۹، یعنی SARS-CoV-2، تاکنون تقریبا ۲/۵ میلیون نفر را در سرتاسر جهان آلوده کرده و جان ۱۷۰ هزار را نفر را گرفته است؛ اما برخی افراد مبتلا دچار علائمی نمی‌شوند. مطالعات اخیر نشان می‌دهند تا ۸۰ درصد از افراد آلوده حاملان خاموش هستند که علائمی ندارند یا علائم بسیار خفیفی نشان می‌دهند.

به‌نظر می‌رسد این احتمال بیشتر باشد که علائم بیماری کووید ۱۹ در کودکان و افراد جوان سالم بروز نکند. باوجوداین، برای محاسبه‌ی نسبت‌ واقعی افراد مبتلای فاقد علائم به افراد دچار بیماری شدید لازم است آزمایش در کل جمعیت گسترش یابد و این امر هنوز امکان‌پذیر نشده است.

شایان ذکر است دقیقا نمی‌دانیم چرا برخی افراد دچار ویروس کرونا علائمی ندارند؛ درحالی‌که برخی دیگر دچار بیماری مرگ‌باری می‌شوند. اطلاعاتی که تاکنون به‌دست آمده است، به‌شرح زیر است.

مانند تمام ویروس‌ها، ویروس SARS-CoV-2 نیز برای تکثیر و بقا نیاز دارد وارد سلول‌های انسانی شود. برای انجام این کار، ذره‌ای روی پوشش خارجی ویروس به گیرنده‌ی پروتئینی خاصی به‌نام ACE2 مانند قفل و کلید متصل می‌شود. گیرنده‌های ACE2 معمولا در ریه‌ها، کلیه‌ها، قلب و روده دیده می‌شوند.

ویروس SARS-CoV-2 (به رنگ سبز و نارنجی) به گیرنده‌ی ACE2 (به رنگ صورتی) متصل می‌شود.

پس از آلوده‌شدن فرد به ویروس، ممکن است بروز علائم تا ۱۴ روز طول بکشدکه به آن دوره‌ی نهفتگی گفته می‌شود؛ البته اگر علائمی بروز کند. روند عفونت می‌تواند بسیار متفاوت باشد. سیستم ایمنی بدن از نظر تعیین این مسئله بسیار مهم است. داشتن پاسخ ایمنی قوی در دوران نهفتگی می‌تواند از بروز اثرهای عفونت پیشگیری کند و مقدار واقعی ویروس را در بدن کاهش دهد و از رسیدن آن به ریه‌ها جلوگیری کند.

سیستم ایمنی ما دو خط دفاعی دربرابر ویروس‌ها ارائه می‌کند:

• خط دفاعی اول، سیستم ذاتی است و موانع فیزیکی مانند پوست و غشاهای مخاطی (پوشش گلو و بینی)، پروتئین‌ها و مولکول‌های مختلف موجود در بافت‌ها و برخی از سلول‌های سفیدخون را شامل می‌شود که به ارگانیسم‌های مهاجم حمله می‌کنند. این پاسخ ایمنی عمومی و غیراختصاصی است و به‌سرعت شروع می‌شود. کودکان سیستم ایمنی نابالغی دارند؛ اما فرضیه‌ای برای توضیح این مسئله وجود دارد که چرا به‌نظر نمی‌رسد آن‌ها براثر ویروس کرونا بیمار شوند. براساس این فرضیه، پاسخ ایمنی ذاتی آن‌ها به ویروس کرونا از افراد بزرگ‌سال بزرگ‌تر و این امر ممکن است به کاهش بار ویروسی در بدن منجر شود؛ زیرا آن‌ها می‌توانند ویروس را سریع‌تر پاک کنند.
• خط دوم دفاعی، پاسخ ایمنی تطبیقی است. آغاز این پاسخ بیشتر طول می‌کشد؛ اما وقتی ایجاد می‌شود، در ریشه‌کن‌کردن عفونت خاص هنگام مواجهه‌ی مجدد بسیار کار آمدتر است.

تصور می‌شود تغییرات ژنتیکی بسیار خاص در برخی افراد روی چگونگی بیمارشدن آن‌ها تأثیرگذار باشد. به‌نظر می‌رسد بدن با ایجاد پاسخ ایمنی تطبیقی زودهنگام ویروس را در دوران نهفتگی شناسایی و با آن مبارزه کند. همچنین، فرد باید به‌طورکلی سالم باشد تا بتواند پاسخ ایمنی مناسبی دربرابر عفونت تدارک ببیند.

برای برخی افراد، پاسخ ایمنی بیش‌ازحد یا طولانی است و موجب بروز پدیده‌ای می‌شود که به طوفان سیتوکین معروف است. سیتوکین‌ها گروهی از پروتئین‌ها هستند که سیگنال‌هایی به سلول‌های سیستم ایمنی ارسال و به هدایت پاسخ ایمنی کمک می‌کنند. طوفان سیتوکین واکنش افراطی فاجعه‌باری است که موجب بروز چنان التهاب و آسیبی به ارگان بدن می‌شود که می‌تواند موجب مرگ شود. در مبتلایان به کووید ۱۹ و نیز ویروس‌های کرونای قبلی، یعنی سارس و مرس، این وضعیت موجب بروز سندرم زجر تنفسی حاد (ARDS) می‌شود که در آن مایعات در ریه‌ها جمع می‌شوند. احتمال بروز ARDS و مرگ در افراد سال‌خورده و مبتلایان بیماری‌های ریوی مزمن بیشتر است.

درحال‌حاضر، تصور می‌شود این امر ناشی ‌از آن باشد که این گروه از افراد گیرنده‌های ACE2 کمتری در ریه‌های خود دارند. این امر به‌نظر می‌رسد برخلاف شهود باشد؛ زیرا ویروس خود به این گیرنده‌ها متصل می‌شود؛ اگرچه گیرنده‌های ACE2 نقش مهمی در تنظیم پاسخ ایمنی، به‌ویژه در مدیریت میزان التهاب دارند. بنابراین، کاهش سطوح گیرنده‌های ACE2 در افراد سال‌خورده درواقع ممکن است آن‌ها را بیشتر درمعرض خطر بروز طوفان سیتوکین و بیماری شدید ریه قرار دهد. درمقابل، کودکان گیرنده‌های ACE2 بیشتری در ریه‌های خود دارند که ممکن است توضیح دهد چرا آن‌ها به‌شدت بیمار نمی‌شوند. در برخی موارد، داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی به‌طور موفقیت‌آمیزی پاسخ ایمنی بیش‌ازحد را در افراد مبتلا به کووید ۱۹ درمان کرده‌اند.

برخی مطالعات نشان داده‌اند بار ویروسی افراد مبتلا به کووید ۱۹ درست قبل و مدت کوتاهی پس از شروع علائم، در بیشترین حد خود است. این امر نشان می‌دهد وقتی بیماری آن‌ها آغاز می‌شود و تا ۴۸ ساعت قبل از آن می‌توانند بیماری را منتقل کنند؛ درحالی‌که هنوز علائمی ندارند. با‌این‌حال، شواهد چندانی در این زمینه وجود ندارد که افراد بدون علائم بیماری بتوانند آن را منتقل کنند؛ افرادی که هرگز دچار علائم بیماری نمی‌شوند.

پژوهشگران و پزشکان بی‌وقفه در حال تلاش هستند تا ارتباط پیچیده‌ی میان سیستم ایمنی انسان و SARS-CoV-2 را درک کنند؛ ولی هنوز پژوهش‌های زیادی باید انجام شود.