بحران غذا در کمین کشورها؛ به‌جای ویروس کرونا، گرسنگی ما را خواهد کشت

در بزرگ‌ترین زاغه‌نشین نایروبی پایتخت کنیا، مردم ناامید از دستیابی به غذا، در جریان اهدای آرد و روغن هجوم آوردند و چندین نفر زخمی شدند و دو نفر نیز جان خود را از دست دادند. در کشور هند، هزاران کارگر برای فرار از گرسنگی، دو بار در روز برای دریافت نان و سبزیجات سرخ‌شده صف می‌کشند. در سرتاسر کلمبیا خانواده‌های فقیر به‌ نشانه‌ی گرسنگی، لباس‌ها و پرچم‌های قرمز را از پنجره‌ها و بالکن‌ خانه‌های خود آویزان کرده‌اند. پائولین کاروشی که براثر این وضعیت شغل خود را در نایروبی از دست داده و همراه‌با فرزند و چهار تن از خویشاوندان خود در دو اتاق زندگی می‌کند، می‌گوید:

ما هیچ پولی نداریم و باید زنده بمانیم. این بدان معنا است که زیاد غذا نخورید.

همه‌گیری جهانی ویروس کرونا باعث گرسنگی میلیون‌ها نفر در سرتاسر جهان شده است. قرنطینه‌های کشوری و اقدامات فاصله‌گیری اجتماعی باعث کاهش کار و درآمد شده و احتمالا مسیرهای تولید و عرضه‌ی محصولات کشاورزی را مختل خواهد کرد. این امر موجب بروز این نگرانی در میلیون‌ها نفر شده که چگونه غذای کافی به‌دست خواهند آورد.

توزیع وعده‌های غذایی در دهلی نو در ماه جاری

ویروس کرونا گاهی یک ایکوالایزر (متعادل‌کننده) خوانده می‌شود، زیرا هم افراد ثروتمند و هم افراد فقیر را بیمار می‌کند اما درمورد غذا، از این برابری خبری نیست. این افراد فقیر که بخش‌های بزرگی از ملل فقیر را تشکیل می‌دهند، اکنون با گرسنگی و چشم‌انداز قحطی مواجه شده‌اند. آشا جعفر، داوطلبی که پس از آن هجوم مرگ‌بار مردم برای دریافت مواد غذایی، برای خانواده‌های نایروبی غذا می‌برد، می‌گوید:

ویروس کرونا اصلا یک ایکوالایزر بزرگ نبود بلکه یک آشکارکننده‌ی بزرگ بود که پرده از اختلاف طبقاتی برداشت و نشان داد که این کشور تا چه حد نابرابر است.

اریف حسین، اقتصاددان ارشد شاخه‌ی کمک غذایی سازمان ملل متحد (WFP) می‌گوید قبلا، ۱۳۵ میلیون نفر با کمبود حاد مواد غذایی رو‌به‌رو بودند، اما اکنون با همه‌گیری جهانی ویروس کرونا، ۱۳۰ میلیون نفر دیگر نیز در سال ۲۰۲۰ گرسنه خواهد بود. درمجموع، تخمین زده می‌شود که تا پایان سال جاری ۲۶۵ نفر به مرز گرسنگی کشیده شوند.

درحالی‌که جهان پیش از این نیز بحران‌های گرسنگی را تجربه کرده است، اما آن‌ موارد منطقه‌ای بوده و به‌وسیله‌ی یک عامل (مثلا شرایط آب‌و‌هوایی، رکود اقتصادی، جنگ‌ یا بی‌ثباتی سیاسی) رخ می‌داد. به‌گفته‌ی کارشناسان، بحران گرسنگی فعلی، جهانی است و براثر عوامل متعددی که با همه‌گیری ویروس کرونا و اختلال اقتصادی حاصل‌از آن ارتباط دارد، رخ داده است: از دست‌رفتن ناگهانی درآمد میلیون‌ها نفر از مردمی که از قبل هم در شرایط سختی به سر می‌بردند؛ کمبود گسترده‌ی ارزهای احتیاطی براثر توقف گردشگری؛ قطع درآمد کارگران خارج از کشور و ناتوانی آن‌ها برای فرستادن پول به خانه و مشکلات پیشرونده‌ای مانند تغییرات اقلیمی، خشونت، جا‌به‌جایی‌های جمعیتی و فجایع انسانی.

مردم ساکن در کیبرا، بزرگ‌ترین منطقه‌ی زاغه‌نشین کنیا، در فقر شدیدی به سر می‌برند. قرنطینه ناشی‌از ویروس کرونا موجب شده که افراد بیشتری گرسنگی بکشند

درحال‌حاضر، از هندوراس گرفته تا آفریقای جنوبی و هند، درمیان ناامیدی‌های ناشی‌از قرنطینه و نگرانی درمورد گرسنگی، اعتراض و غارت شیوع پیدا کرده است. با تعطیلی مدارس، بیش از ۳۶۸ میلیون کودک وعده‌های غذایی مغذی و میان وعده‌هایی را که معمولا در مدرسه دریافت می‌کردند، از دست داده‌اند.

به‌طورکلی هنوز در سطح جهانی کمبود یا گرسنگی گسترده‌ای براثر همه‌گیری جهانی وجود ندارد. اما، یوهان اسوینن، مدیر کل مؤسسه‌ی بین‌المللی پژوهش‌های سیاست‌گذاری غذا در واشنگتن می‌گوید، در ماه‌های آینده مشکلات تدارکاتی در زمینه‌ی کاشت، برداشت و انتقال غذا، کشورهای فقیر مخصوصا آن‌هایی را که به واردات متکی هستند، درمعرض گرسنگی قرار خواهد داد. او می‌گوید درحالی‌که سیستم توزیع غذا و خرده‌فروشی در کشورهای ثروتمند سازماندهی‌شده و خودکار است، این سیستم‌ها در کشورهای درحال توسعه به‌شدت وابسته به نیروی کارگری است و این امر موجب می‌شود زنجیره‌های تأمین مواد غذایی نسبت‌به مقررات فاصله‌گیری اجتماعی و کووید ۱۹ آسیب‌پذیری بسیار بیشتری داشته باشند.

با‌این‌حال، حتی اگر افزایش قابل‌توجهی در قیمت مواد غذایی رخ ندهد، احتمالا وضعیت امنیت غذایی برای افراد فقیر سرتاسر جهان رو به وخامت خواهد گذاشت. این امر به‌ویژه برای اقتصادهایی نظیر سودان و زیمبابوه که قبل از شیوع نیز در شرایط دشوار بودند یا برای کشورهایی مانند ایران که برای تأمین کالاهای اساسی همچون مواد غذایی و دارو به درآمدهای نفتی متکی هستند، صدق می‌کند. در ونزوئلا، همه‌گیری جهانی می‌تواند ضربه‌ی مهلکی به میلیون‌ها نفری بزند که در‌حال‌حاضر در بزرگ‌ترین فروپاشی اقتصادی خارج از زمان جنگ به سر می‌برند.

در محله زاغه‌نشین پتاره در حومه‌ی کاراکاس پایتخت ونزوئلا، قرطینه‌ی ملی موجب شده است که فردی باستاردو و پنج نفر دیگر از اعضای خانواده‌اش شغل خود را از دست بدهند. مدت‌ها است از جیره‌های دولتی که قبل از بحران، هر دو ماه یک بار به دست آن‌ها می‌رسید، خبری نیست. آقای باستاردو ۲۵ ساله که یک نگهبان امنیتی است، می‌گوید:

ما برای تأمین غذا به فکر فروش وسایلی هستیم که از آن‌ها استفاده نمی‌کنیم. من همسایه‌هایی دارم که غذا ندارند و نگرانم که اگر اعتراضات شروع شود، نتوانیم از این‌جا خارج شویم.

عدم اطمینان درمورد غذا در کشور هند نیز اتفاق افتاده است؛ جایی که کارگران روزمزد با تورهای ایمنی اجتماعی اندک یا بدون آن با آینده‌ای رو‌به‌رو شده‌اند که در آن گرسنگی نسبت‌به ویروس تهدید فوری‌تری محسوب می‌شود. آمیتاب بهار، مدیر اجرایی سازمان آکسفام هند می‌گوید:

برآورد می‌شود که با ته کشیدن دستمزدها، نیم میلیون نفر شهرها را برای رفتن به خانه ترک کنند و از زمان استقلال کشور، بزرگ‌ترین مهاجرت توده‌ای در کشور اتفاق خواهد افتاد.

در یکی از شامگاه‌های اخیر، صدها کارگر مهاجر که پس از منع آمد‌وشد که با هشدار اندکی در دهلی نو اجرا شد، در این شهر گیر افتاده و زیر سایه‌ی پلی منتظر رسیدن غذا نشستند. دولت دهلی آشپرخانه‌های سوپ برپا کرده است. بااین‌حال کارگرانی نظیر نیهال سینگ گرسنه می‌مانند زیرا در روزهای اخیر جمعیت افزایش پیدا کرده است. آقای سینگ که امیدوار است اولین وعده‌ی غذایی خود را در یک روز بخورد، می‌گوید:

به‌جای ویروس کرونا، این گرسنگی است که ما را خواهد کشت.

مهاجران منتظر در صف‌های غذا سر یک بشقاب برنج و عدس با هم درگیر شده‌اند. آقای سینگ می‌گوید او خجالت می‌کشد که برای غذا التماس کند، اما چاره‌ی دیگری ندارد. او می‌گوید:

قرنطینه غرور ما را پایمال کرده است.

صف انتظار برای غذا در دهلی نو، جایی که کارگردان روزمزد با تورهای ایمنی اجتماعی اندک یا بدون آن، می‌گویند گرسنگی نسبت‌به ویروس تهدید فوری‌تری است

احتمال آسیب‌دیدن پناهندگان و افرادی که در مناطق درگیری زندگی می‌کنند، بیشتر از همه است. محدودیت‌ها و منع رفت‌و‌آمدها درآمد ناچیز مردم آواره را در اوگاندا و اتیوپی، تحویل بذر و ابزار کشاورزی را در سودان جنوبی و توزیع کمک‌های غذایی را در جمهوری آفریقای مرکزی کاملا مختل کرده است. به‌گزارش کمیته‌ی بین‌المللی نجات، اقدامات انجام‌شده در راستای مهار بیماری در نیجر که میزبان تقریبا ۶۰ هزار پناهنده است که از درگیری در مالی گریخته‌اند، منجر به افزایش قیمت غذا شده است. کرت جاسم، معاون منطقه‌ای آفریقای شرقی در کمیته‌ی بین‌المللی نجات می‌گوید ممکن است اثرات این محدودیت‌ها نسبت‌به خود بیماری موجب رنج بیشتری شود.

احمد بیوش، کارگر ساختمانی که به استان ادلب در شمال سوریه نقل مکان کرده است، می‌گوید که او و بسیاری دیگر برای دریافت غذا از گروه‌های امدادی ثبت‌نام کرده‌اند اما هنوز چیزی نرسیده است.

همه‌گیری جهانی ویروس کرونا همچنین تلاش برای مقابله‌با طاعون تاریخی ملخ‌ها را که شرق و شاخ آفریقا را مورد هجوم قرار داده، کند کرده است. شیوع در مناطقی که مدت‌ها است درگیر خشکسالی و سیل شدیدی هستند، بدتر است. سیریل فراند، رئیس گروه مقاومت سازمان غذا و کشاورزی در شرق آفریقا می‌گوید ورود میلیاردها دسته‌ی جدید از ملخ‌ها می‌تواند باعث تشدید ناامنی غذایی شود. آقای فراند توضیح می‌دهد که ممنوعیت‌های مسافرتی و تعطیلی فرودگاه‌ها مانع‌از دسترسی به آفت‌کش‌ها شده است که می‌تواند جمعیت ملخ‌ها را محدود کرده و مراتع و مزارع را نجات دهد.

درحالی‌که جمعیت افراد گرسنه بیشتر می‌شود، این نگرانی نیز وجود دارد که در برخی کشورها کمبود غذا موجب درگیری‌های اجتماعی شود. در کلمبیا، ساکنان منطقه‌ی ساحلی لا گواخیرا در اعتراض به گرسنگی، شروع به بستن جاده‌ها کرده‌اند. در آفریقای جنوبی، آشوبگران دکه‌های مواد غذایی محله را شکسته و با پلیس درگیر شده‌اند. حتی غذاهای اهدایی نیز می‌تواند هنگام هجوم مردم آن‌ها را درمعرض ویروس قرار دهد، مانند همان چیزی که در اوایل این ماه در زاغه‌نشین کیبرا در نایروبی رخ داد. ولنتاین آکینی که در اداره‌ای کار می‌کند که در آن غذا توزیع می‌شود، می‌گوید:

مردم همدیگر را صدا زدند و شلوغ شد. مردم شغل خود را از دست داده‌اند. این اتفاق نشان داد که آن‌ها چقدر گرسنه هستند.

برای تخفیف اثر بحران حاضر، برخی دولت‌ها در‌حال تثبیت قیمت مواد غذایی، تحویل غذای رایگان و برنامه‌ریزی برای رساندن پول به فقیرترین خانواده‌ها هستند. در این میان، خود مردم نیز دست به کار شده‌اند. یک روز عصر، خانم جعفر و گروهی از داوطلبان به کیبرا رفتند و اقلامی مانند قند، آرد، برنج و نوار بهداشتی را برای ده‌ها خانوار بردند. خانم جعفر که بومی این منطقه است، می‌گوید که پس از شنیدن داستان‌های زیادی دراین‌باره که کودکان این خانواده‌ها گرسنه می‌خوابند، بردن غذا را شروع کرده است. او و همکارانش تاکنون به ۵۰۰ خانوار غذا رسانده‌اند. اما او می‌گوید باتوجه به تعداد تماس‌هایی که برای کمک دریافت می‌کند، این قطره‌ای در اقیانوس است.