آینده دنیاگیری؛ کووید ۱۹ در سال‌های آتی چه مسیری را می‌پیماید؟
تا به امروز دیگر فهمیده‌ایم که برخلاف برخی پیش‌بینی‌های اشتباه، ویروس کرونای جدید برای زمانی نسبتا طولانی درکنار ما خواهد بود. به‌گفته‌ی مارک لیپسیچ، همهگیرشناس بیماری‌های عفونی در دانشکده‌ی بهداشت عمومی دانشگاه هاروارد، هنوز معلوم نیست ویروس دقیقا تا کِی مهمان ما خواهد بود؛ زیرا این مسئله به نحوه‌ی مدیریت بحران در ماه‌ها و سال‌های آتی بستگی دارد.
یک دور از فاصله‌گیری اجتماعی شامل تعطیلی مدارس و مشاغل، محدودسازی اندازه‌ی گردهمایی‌ها و قرنطینه با شدت و دوره‌های مختلف در طولانی‌مدت کافی نخواهد بود. به‌منظور مدیریت انتظارات و تنظیم تصمیم‌هایمان برطبق آن، خوب است که بتوانیم مخمصه‌ی کنونی را دست‌کم ازنظر وجودی به‌عنوان یک موج سالیتون پیش‌بینی کنیم: جریانی که با اتکا به قدرت خود و بدون تغییر سرعت، مسیری بسیار طولانی را می‌پیماید.
جان اسکات راسل، مهندس و معمار دریایی اسکاتلندی نخستین‌بار در سال ۱۸۳۴ موج سالیتون را درحال حرکت در امتداد کانال یونیون مشاهده کرد. آن‌طور که وی در یادداشت‌هایش با نام «گزارش امواج» نوشته است، سوار بر اسب موج ثابتی را با طول نزدیک به ۹ متر و ارتفاع ۳۰ سانتی‌متر دنبال کرد که با سرعت تقریبا هشت مایل در ساعت درحرکت بود. راسل می‌نویسد «به‌تدریج از ارتفاع موج کاسته شد و پس از یک یا دو کیلومتر تعقیب، آن را در پیچ‌های کانال گم کردم.»
موج سالیتون
موج دنیاگیری به‌طور مشابه پیش ازآنکه تضعیف شود، در آینده‌ی پیش‌بینی‌پذیر همراه ما خواهد بود؛ اما بسته به موقعیت جغرافیایی هر جامعه و سیاست‌های موجود، باگذر درطول زمان و مکان، ابعاد و پویایی‌های متنوع را به نمایش خواهد گذاشت. به‌گفته‌ی دکتر لیپسیچ «بین پیش‌بینی هوا و مدلسازی بیماری شباهت وجود دارد.» هردو توصیفات ریاضیاتی ساده از نحوه‌ی کارکرد یک سیستم هستند: بهره‌گیری از فیزیک و شیمی در مورد هواشناسی و به‌کارگیری رفتار، ویروس‌شناسی و همه‌گیرشناسی درمورد مدلسازی بیماری عفونی. البته «ما نمی‌توانیم هوا را تغییر دهیم»؛ اما با رفتارمان، با برقراری تعادل و هماهنگی بین عوامل روان‌شناختی، جامعه‌شناختی، اقتصادی و سیاسی قادر به تغییر مسیر دنیاگیری هستیم.
دکتر لیپسیچ، نویسنده‌ی همکار دو تجزیه‌وتحلیل تازه از مرکز پژوهش‌ها و سیاست‌گذاری بیماری‌های عفونی در دانشگاه مینه‌سوتا و دانشکده‌ی بهداشت عمومی هاروارد است که اشکال متنوع و احتمالی موج دنیاگیری را در ماه‌های آتی توصیف کرده‌اند. مطالعه‌ی دانشگاه مینه‌سوتا سه احتمال مختلف را مطرح می‌کند که در ادامه هریک را توضیح خواهیم داد. برای درک بهتر، لازم است اشاره کنیم که در این مقاله برای واژه‌ی مرسوم «پیک» از معادل «فراز» استفاده کرده‌ایم.
سناریو اول، موج اولیه‌ای از موارد ابتلا – موج کنونی – را ترسیم می‌کند که به‌دنبال آن، جریانی ناهموار و پردست‌انداز از «فرازها و فرودهایی» از راه خواهد رسید که درطول یک یا دوسال به‌تدریج تضعیف می‌شوند. در سناریو دوم فرض می‌شود که به‌دنبال موج کنونی، فرازی بزرگتر در پاییز یا زمستان خواهد آمد. سپس همانند آنچه درجریان دنیاگیری آنفوانزا در سال‌های ۱۹۱۸ و ۱۹۱۹ اتفاق افتاد، می‌توانیم موج‌های کوچکتر را انتظار داشته باشیم. سناریو سوم، فراز شدیدی را در بهار نشان می‌دهد که به‌دنبال آن، «جریانی تدریجی» با فرازها و فرودهای کم‌شدت‌تر از راه خواهد رسید.
نویسندگان نتیجه می‌گیرند که درصورت تحقق هرکدام از احتمالات، (با فرض پیاده‌سازی اقدامات کنترلی برای کاهش خسارات هم‌زمان با انتظار برای ساخت واکسن)، «باید برای دست‌کم ۱۸ تا ۲۴ ماه فعالیت بیشتر و چشمگیر کووید ۱۹ و ظهور نقاط خطرآفرین به‌صورت دوره‌ای در نواحی جغرافیایی مختلف آماده باشیم.»
تیم دانشگاه هاروارد شامل یوناتان گراد همهگیرشناس بیماری‌های عفونی، استفان کیسلر پژوهشگر دوره‌ی پسادکترا، دکتر لیپسیچ، کریستین تدیجانتو دانشجوی دکترا و ادوارد گلدنشتاین، در مقاله‌ی علمی خود با شبیه‌سازی پویایی انتقال بیماری با استفاده از تازه‌ترین داده‌های کووید ۱۹ و داده‌های ویروس‌های مشابه، نگاهی نزدیک‌تر به سناریوهای مختلف انداخته است. نویسندگان نتایج پژوهش را در قالب مجموعه‌ای از نمودارها به تصویر کشیده‌اند که آینده‌ی موجی‌شکل مشابهی را با فرازها و فرودها نشان می‌دهد.
یک شکل از مقاله که با برخی تغییرات درپایین آمده است، سناریوهای احتمالی را شرح می‌دهد (جزئیات ازنظر جغرافیایی متفاوت خواهد بود) و خط سیر قرمز عفونت‌های کووید ۱۹ را درواکنش به مجموعه‌ای از «فاصله‌گذاری‌های اجتماعی متناوب» در طیف‌های آبی نشان می‌دهد.
وقتی شمار موارد ابتلا به کووید ۱۹ به حد مشخصی در جمعیت برسد؛ به‌عنوان مثال ۳۵ مورد در هزار نفر (آستانه‌ها به‌صورت محلی تنظیم خواهند شد)، فاصله‌گذاری اجتماعی به‌جریان می‌افتد. وقتی موارد ابتلا از آستانه‌ی تعیین‌شده پایین‌تر رود؛ مثلا ۵ مورد در هزار نفر، فاصله‌گذاری اجتماعی متوقف می‌شود. ازآنجا که شمار موارد حاد نیازمند بستری در بیمارستان، کمتر از حد کلی تعیین‌شده است، این راهبرد قصد دارد از قرارگیری سیستم مراقبت‌های بهداشت زیرفشار شدید جلوگیری کند.
نمودار سبز نمایانگر افزایش مصونیت در جمعیت، درصورت رشد بسیار تدریجی است. به‌گفته‌ی دکتر لیپسیچ در مدل، «آستانه‌ی ایمنی جمعی» یا سطح مصونیت لازم برای توقف انتشار بیماری درمیان جمعیت بدون انجام دیگر اقدامات، ۵۵ درصد از جمعیت است. نمودار دیگر تأثیرات فصلی (انتشار آهسته‌تر ویروس درجریان ماه‌های گرم‌تر) را نشان می‌دهد. ازنظر تئوری، تأثیرات فصلی، امکان شکل‌گیری فواصل بزرگتر بین دوره‌های فاصله‌گذاری اجتماعی را فراهم می‌کند.
بااین‌حال، ازآنجا که بخش بزرگی از جمعیت در تابستان آتی دربرابر ویروس آسیب‌پذیر خواهد بود، تأثیرات فصلی احتمالا امسال حداقلی خواهد بود. همچنین به‌دلیل آنکه سازوکارهای نهفته‌ی فصلی نظیر دما، رطوبت و برنامه‌ی مدارس باوجود مطالعه برای برخی عفونت‌های تنفسی همانند آنفلوانزا، برای ویروس کرونا مطالعه نشده‌اند، جزئیات نامعلوم دیگری وجود دارد. درنتیجه برای دفع طغیان بعدی ویروس درطول ماه‌های تابستان آتی متاسفانه نمی‌توانیم به‌تنهایی به تغییرات فصلی اتکا کنیم.
- جهان پس از کرونا؛ دنیاگیری کووید ۱۹ چگونه به پایان خواهد رسید؟
- سرانجام شیوع ویروس کرونا چه خواهد بود؟
سناریو دیگر نه‌تنها تغییرات فصلی، بلکه دوبرابرشدن ظرفیت بخش مراقبت‌های ویژه در بیمارستان‌ها را به‌حساب می‌آورد. این امر به‌نوبه‌ی خود امکان به‌جریان‌انداختن فاصله‌گذاری اجتماعی را در آستانه‌های بالاتر، مثلا حد ۷۰ مورد در ۱۰ هزار نفر و حتی فواصل طولانی‌تر بین دوره‌های فاصله‌گذاری اجتماعی را فراهم می‌کند.
آنچه درمجموع واضح به‌نظر می‌آید، این است که برای کنترل همه‌گیری در طولانی‌مدت، فاصله‌گذاری یک‌باره کافی نخواهد بود و دستیابی به ایمنی جمعی نیز بسیار طول خواهد کشید. به‌گفته‌ی تدیجانتو، وقتی ما در انجام فاصله‌گذاری اجتماعی موفق باشیم، درآن‌صورت دقیقا براساس هدف سیستم درمان را زیرفشار شدید قرار نخواهیم داد و افراد کمتری آلوده خواهند شد. «اما اگر عفونت‌ها به ایمنی منجر شود، فاصله‌گذاری اجتماعی موفق درعین‌حال بدین معنا است که افرادی بیشتری دربرابر بیماری آسیب‌پذیر باقی می‌مانند. درنتیجه، به‌محض آنکه اقدامات فاصله‌گذاری اجتماعی را متوقف کنیم، ویروس احتمالا به‌همان راحتی قبل از قرنطینه، دوباره منتشر خواهد شد.» درنتیجه با نداشتن واکسن، وضعیت دنیاگیری به‌نحو غیرمنتظره ممکن است تا سال ۲۰۲۱ یا ۲۰۲۲ طول بکشد. دکتر کیسلر گفت:
پیش‌بینی می‌کنیم دوره‌ای طولانی از فاصله‌گذاری اجتماعی ضروری خواهد بود؛ اما درابتدا نفهمیدیم این مدت ممکن است چنین طولانی باشد.