کشف روشی برای درمان بیماری‌های خودایمنی

برای بیشتر ما سیستم ایمنی درجهت محافظت دربرابر باکتری‌ها، ویروس‌ها و دیگر پاتوژن‌های مضر عمل می‌کند. اما برای افرادی که دچار وضعیت‌های خودایمنی هستند، سلول‌های سفید خون بافت‌ها و سلول‌های دیگر بدن را به‌عنوان تهدید تلقی کرده و به آن‌ها حمله می‌کند. درحالی‌که برخی از اختلالات ایمنی نظیر آلرژی‌ها گاهی‌اوقات قابل درمان هستند، وضعیت‌های خودایمنی مانند مولتیپل اسکلروزیس یا ام‌اس (MS) قابل درمان نیستند.

پژوهشگران در گذشته نشان داده‌اند که می‌توان حمله‌ی سیستم ایمنی به اعصاب یعنی همان چیزی را که درمورد ام‌اس رخ می‌دهد، متوقف کرد. آن‌ها این کار را با دادن دوزهای فزاینده‌ای از همان مولکولی که سیستم ایمنی درحال حمله به آن است، انجام دادند. این پژوهشگران در ادامه‌ی مطالعه‌ی مذکور قدم را فراتر نهاده تا نشان دهند چگونه این فرایند درون سلول‌های سفید خون که سیستم ایمنی را تشکیل می‌دهند، عمل می‌کند. آن‌ها مکانیسم‌های پیچیده‌ای را نشان دادند که به ما اجازه می‌دهد سلول‌های T (نوعی از سلول‌های سفید خون) را از حالت حمله به سلول‌های بیماران مبتلا به بیماری خودایمنی به حالت محافظت از آن‌ها تغییر دهیم. آن‌ها دریافتند که چگونه سلول‌های T واکنشی را تاب‌آور کنند.

سلول‌های T در بدن ما به گونه‌ای تکامل یافته‌اند که هرکدام بخش‌های متفاوتی از مولکول‌هایی را که به‌وسیله‌ی پاتوژن‌ها ساخته می‌شود (باعنوان آنتی‌ژن نیز شناخته می‌شود)، تشخیص دهند. هنگامی که سلول‌های T آنتی‌ژن‌ها را تشخیص می‌دهند، به‌منظور حمله به مهاجمان شروع به تکثیر می‌کنند. این سلول‌های T با روشن کردن ژن‌های پاسخ ایمنی که به آن‌ها در حمله به پاتوژن‌ها کمک می‌کنند، از حالت استراحت به حالت بسیار فعالی درمی‌آیند.

در بیماری‌های خودایمنی مانند ام‌اس، بیماری گریوز و دیابت نوع یک، سیستم ایمنی بدن اشتباه می‌کند. در ام‌اس، سلول‌های T پروتئین اصلی میلین را که جزئی از پوشش عایق‌کننده خارجی است که اطراف سلول‌های عصبی قرار گرفته است، به‌عنوان یک آنتی‌ژن می‌بینند. آن‌ها به سیستم عصبی حمله کرده و در نتیجه، مبتلایان به ام‌اس کنترل عضلات خود را از دست می‌دهند. پژوهشگران در تلاش هستند تا این فرایند را اصلاح کنند.

پژوهشگران برای کمک به درک فرایند مذکور روی سلول‌های T متمرکز شدند که به‌طور خاص پروتئین اساسی میلین را به‌عنوان یک آنتی‌ژن تشخیص می‌دهد. آن‌ها دریافتند که با گذشت زمان و پس از مواجهه‌با دوزهای به‌تدریج درحال افزایش پروتئین اساسی میلین، از واکنش‌پذیری سلول‌های T کاسته می‌شود. این مواجهه‌ی پیش‌رونده، سلول‌های T را مجددا برنامه‌ریزی کرد به‌طوری‌که سیگنال‌هایی که به سلول‌ها می‌گفتند به پروتئین حمله کنند، ضعیف‌تر شدند. این موضوع موجب تبدیل شدن سلول‌های T از حالت مهاجم به حالت محافظ شد.

سلول‌های سفید خون به‌طور معمول دربرابر بیماری‌ها محافظت می‌کنند

این تغییر را می‌توان با این واقعیت توضیح داد که سیستم ایمنی به‌وسیله‌ی دو نوع ژن تنظیم می‌شود. یک نوع ژن به سیستم ایمنی می‌گوید که حمله کند درحالی‌که نوع دیگر سیستم ایمنی را خاموش می‌کند تا از کنترل خارج نشود. پژوهشگران نشان دادند که وقتی سلول‌های T تحمل‌پذیر می‌شوند، دو مورد از مهم‌ترین ژن‌ها که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند در سطح کروموزوم‌ها برنامه‌ریزی مجدد شده تا فعالیت بیشتری داشته باشند.

مواجهه‌ی مکرر با پروتئین اساسی میلین خاطره‌ای درون این ژن‌های مهارکننده نشانه‌گذاری کرد. این امر به سلول‌های T اجازه داد تا هنگام مواجهه‌با همان قطعه‌ی خاص از پروتئین اساسی میلین به خاطر بیاورند که مانع از ارسال سیگنال حمله به‌وسیله‌ی گیرنده‌ی سلول T شوند. تاثیر نهایی روشن کردن ژن‌های بازدارنده، تضعیف سیگنال‌های درون سلول‌های T بود که به‌طور معمول ژن‌های دیگری را که سیستم ایمنی را فعال می‌کنند، روشن می‌کنند. این بدان معنا است که سلول‌های T دیگر این سیگنال را که به آن‌ها می‌گفت به سلول‌های عصبی حمله کنند، دریافت نمی‌کردند.

درحال‌حاضر، بیماری‌های خودایمنی با استفاده از داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی مورد درمان قرار می‌گیرند. مشکل این روش درمانی آن است که کل سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند و بیمار را مستعد به ابتلا به سرطان‌ و عفونت‌های دیگر می‌کند.

کارآزمایی‌هایی با استفاده از آنتی‌ژن‌درمانی در بیماران مبتلا به ام‌اس و بیماری گریوز درحال انجام است؛ اما نتایج حاصل از کارآزمایی‌های بالینی مقدماتی کوتاه‌مدت نشان داده که هر دو گروه از بیماران با ادامه‌ی کارآزمایی ازنظر سلامتی شروع به بهبودی کردند. امیدواریم روزی ایمنی‌درمانی مبتنی‌بر آنتی‌ژن بتواند مزایای عمده‌ای را برای همه‌ی انواع بیماری‌های خودایمنی فراهم کند. با تشریح مکانیسم‌های پیچیده‌ای که سرنوشت سلول‌های T خودواکنش‌پذیر را کنترل می‌کنند، ممکن است پژوهش جدید نیز دری را به روی درمان‌های اختصاصی‌تر برای این بیماری‌ها بگشاید.