چرا برخی افراد هرگز افزایش وزن پیدا نمی‌کنند؟
این یکی از بی‌عدالتی‌های بزرگ زندگی است: برخی افراد برای حفظ وزن مناسب خود باید مواظب غذاخوردنشان باشند؛ درحالی‌که برخی دیگر تا دلشان می‌خواهد شیرینی می‌خورند و همان نتیجه را به‌دست می‌آورند. راز این موضوع چیست؟ چرا برخی افراد دچار اضافه‌وزن نمی‌شوند؟
کاتلین ملانسون، استاد تغذیه و علوم غذایی در دانشگاه رود آیلند گفت: «پاسخ ساده‌ای برای این پرسش وجود ندارد. عوامل ژنتیکی و تغذیه‌ای و حتی رفتاری وجود دارند که در این زمینه دخیل هستند و اندازه‌ی تأثیر هرکدام از این عوامل در افراد مختلف متفاوت است.»
ادراک یکی از عوامل مهمی است که با نوع بدن یا متابولسیم ارتباطی ندارد. ملانسون گفت بسیاری از افراد که به‌نظر می‌رسد بدون افزایش وزن هرچه دوست دارند می‌خورند، درواقع بیشتر از سایر ما غذا نمی‌خورند. برای مثال، دوست شما که هر روز بستنی می‌خورد، ممکن است این کالری‌های اضافه را با خوردن مقدار کمتری غذا در وعده‌های دیگر جبران کند یا شاید هنگام خوردن پیتزا، آن‌ها به‌آرامی می‌خورند و پس از چند تکه سیر می‌شوند.
دکتر فرانک گرینوی، مدیر ارشد پزشکی مرکز پژوهش‌های زیست‌پزشکی پنینگتون گفت: «اگر کالری‌های این افراد را اندازه بگیرید، ممکن است به‌اندازه‌ای که فکر می‌کنید، غذا نخورند؛ درحالی‌که آن‌ها ممکن است از غذاهای پرکالری بخورند، مانند افراد دیگر پرخوری نمی‌کنند.»
فعالیت بدنی نیز ممکن است تأثیرگذار باشد؛ اما حتما لازم نیست در باشگاه انجام شود. ملانسون گفت:
برخی از افراد تحرک بیشتری دارند؛ حتی اگر لزوما ورزش‌کار نباشند. برای مثال، آن‌ها ممکن است پرتحرک یا سریع و شغل فعالی داشته باشند یا تمام روز را به‌دنبال کودکان خود در حال حرکت باشند. حتی شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد برخی از افراد ازنظر ژنتیکی این تمایل را دارند که بخواهند بدن خود را بیشتر حرکت دهند. همچنین، آن حرکت اضافی می‌تواند باعث سریع‌ترشدن متابولسیم بدن شود یا بر میزان انرژی‌ای اثر بگذارد که بدن در طول روز مصرف می‌کند.
هرچه بیشتر تحرک داشته باشید، تعداد و میزان فعالیت میتوکندری‌های موجود درون سلول‌های عضلات شما بیشتر می‌شود. میتوکندری‌ها نیروگاه‌هایی هستند که انرژی تولید و از انرژی برای حرکت استفاده می‌کنند. هرچه تعداد میتوکندری‌ها بیشتر باشد، بدین‌معنا است که کالری بیشتری سوزانده می‌شود.
دکتر اینس باروسو پژوهشگری در دانشگاه کمبریج انگلستان است که روی ژنتیک چاقی مطالعه می‌کند. وی گفت:
شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد بدون ورزش برخی از افراد درمقایسه‌با دیگران کالری بسیار بیشتری می‌سوزانند؛ اما ممکن است تفاوت‌های فیزیولوژیکی وجود داشته باشد که به برخی افراد اجازه دهد به‌طور طبیعی و بدون رعایت محدودیت‌های شدید، مقدار کالری مصرفی را تعدیل کنند.
آبشارها‌یی از سیگنال‌های عصبی و هورمون‌های در حال گردش در خون ما باهم تعامل و مشخص می‌کنند که گرسنه یا سیر هستیم. به‌گفته‌ی ملانسون، این «سیستم تنظیمی اشتها» نام دارد و ممکن است در برخی افراد درمقایسه‌با دیگران حساس‌تر باشد. یکی از هورمون‌های مهم درگیر در این سیستم لپتین است. هورمون لپتین به تنظیم مقدار غذایی کمک می‌کند که در دوره‌ی زمانی طولانی و نه‌فقط وعده‌ی غذایی بعدی می‌خوریم. بنابراین، فردی با سیستم حساس‌تر ممکن است در مهمانی غذای زیادی بخورد؛ اما برای چند روز آینده احساس سیری کند و غذای کمتری بخورد. ملانسون اعتقاد دارد آن‌ها به‌طور خودکار می‌توانند توازن انرژی خود را تنظیم مجدد کنند؛ زیرا سیستم سیگنال‌دهی اشتهای آن‌ها می‌تواند بگوید: «خُب، ما انرژی کافی را دریافت کردیم».
ژنتیک می‌تواند در گرایش فرد برای افزایش یا کاهش وزن اثرگذار باشد. براساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۹ در مجله‌ی PLOS Genetics منتشر شد، پژوهشگران بیش از ۲۵۰ منطقه‌ی ژنی مختلف را پیدا کرده‌اند که با چاقی ارتباط دارد. برای این مطالعه، پژوهشگران ۱۶۲۲ فرد سالم دارای شاخص توده‌ی بدنی (BMI) پایین را با ۱،۹۸۵ فرد دچار چاقی شدید و ۱۰،۴۳۳ فرد دارای وزن طبیعی (به‌عنوان گروه کنترل) مقایسه کردند. آن‌ها دریافتند شرکت‌کنندگان لاغر ژن‌های مرتبط با چاقی کمتری داشتند؛ اما باروسو، یکی از نویسندگان مطالعه می‌گوید: «ژن‌ها به‌تنهایی وزن شما را تعیین نمی‌کنند. ما ژن‌هایی پیدا نکردیم که به‌طور انحصاری دربرابر چاقی محافظت یا فرد را مستعد به چاقی کنند. همچنین افرادی دارید که عوامل ژنتیکی تعیین‌کننده‌ی چاقی دارند؛ اما چاق نیستند.»
درپایان، پاسخ پیچیده است: این‌گونه نیست که گرایش ما به افزایش وزن یا حفظ وزن فقط از قبل تعیین شده باشد؛ اما کاملا هم در کنترل ما نیست. به‌گفته‌ی ملانسون، هیچ کلید روشن و خاموش ژنتیکی وجود ندارد که به برخی افراد اجازه دهد هرچه می‌خواهند، بدون افزایش وزن بخورند و در همین زمان، گرایش به افزایش وزن لزوما ناشی از کنترل‌نکردن خود نیست. این وضعیت در بین افراد مختلف متفاوت است.
نظرات