یکی از مولکول‌های تشکیل‌دهنده زهر زنبورعسل، سلول‌های سرطان سینه را از بین می‌برد
درحالی‌که بسیاری از ما تجربه‌ی دردناک نیش زنبورعسل را داریم، سلاح آن‌ها می‌تواند چیزی بیش از یک مزاحمت باشد. مطالعه‌ی آزمایشگاهی جدیدی نشان میدهد مولکولی که در زهر زنبورعسل یافت می‌شود، رشد سلول‌های سرطانی را سرکوب می‌کند. این مطالعه روی انواع خاصی از سرطان سینه ازجمله سرطان سینه سه‌گانه‌منفی (TNBC) تمرکز داشت که یک وضعیت بسیار تهاجمی با گزینه‌های درمانی محدود است.
سرطان سینه سه‌گانه‌منفی تا ۱۵ درصد از کل سرطان‌های سینه را تشکیل میدهد. در بسیاری از موارد، سلول‌های این نوع سرطان نسبت‌به سلول‌های طبیعی، مقادیر بالایی از مولکولی به‌نام EGFR را تولید می‌کنند. تلاش‌های پیشین برای توسعه‌ی درمان‌هایی که به‌طور خاص این مولکول را مورد هدف قرار دهد، نتیجه‌ای نداشته است؛ زیرا این روش‌ها روی سلول‌های سالم نیز تأثیر منفی داشتند.
زهر زنبورعسل (آپیس ملیفرا) پتانسیل‌هایی را در درمان‌های پزشکی دیگر نظیر درمان اگزما نشان داده است و مدتی است خصوصیات ضدتوموری آن برای سرطان‌هایی مانند ملانوم شناخته شده است. اما اینکه نحوه‌ی عمل آن دربرابر تومورها در سطح مولکولی به چه شکل است، به‌طور کامل درک نشده است. اکنون قدمی بزرگ درجهت پاسخ این سؤال برداشته‌ایم.
زنبورها از ملیتین (مولکولی که نیمی از زهر آن‌ها را تشکیل میدهد و موجب دردناک بودن نیش می‌شود) برای مبارزه با عوامل بیماری‌زای خود استفاده می‌کنند. این حشرات این پپتید را نه‌تنها در زهر خود تولید می‌کنند بلکه در بافت‌های دیگر و در پاسخ به عفونت نیز بیان می‌شود.
پژوهشگران، سلول‌های سرطانی رشدیافته در آزمایشگاه و سلول‌های طبیعی را درمعرض زهر زنبورعسل‌هایی از انگلستان، استرالیا و زهر خرزنبوریان (Bombus terrestris) از انگلستان قرار دادند. آن‌ها دریافتند که زهر خرزنبوریان (که حاوی ملیتین نیستگ اما کشنده‌های سلول بالقوه‌ی دیگری دارد) اثر ناچیزی روی سلول‌های سرطانی سینه داشت؛ اما زهر زنبورعسل از تمام مناطق تأثیر قابل‌توجهی داشت. سیارا دافی، پژوهشگر پزشکی از مؤسسه پژوهش‌های پزشکی هری پرکینز گفت: «زهر بسیار قوی بود. ما دریافتیم که ملیتین می‌تواند غشاهای سلول سرطانی را طی ۶۰ دقیقه به‌طور کامل تخریب کند.» وقتی ملیتین با استفاده از آنتی‌بادی مهار شد، سلول‌های سرطانی قرار گرفته درمعرض زهر زنبور زنده ماندند که نشان میدهد ملیتین مسئول نتایج کارآزمایی‌های اولیه بوده است.
بهترین قسمت مطالعه‌ی جدید این بود که ملیتین تأثیر ناچیزی روی سلول‌های طبیعی داشت و خصوصا سلول‌هایی را مورد هدف قرار می‌داد که مقادیر زیادی EGFR و HER2 (مولکول دیگری که به مقدار زیادی به‌وسیله‌ی برخی از انواع سرطان‌های سینه تولید می‌شود) را تولید می‌کردند. این مولکول حتی در توانایی تکثیر سلول‌های سرطانی اختلال ایجاد کرد. پیتر کلینکن، دانشمندی که در این پژوهش مشارکتی نداشت، گفت: «این مطالعه نشان میدهد که چگونه ملیتین در مسیرهای سیگنال‌دهی درون سلول‌های سرطان سینه تداخل ایجاد می‌کند تا همتاسازی سلول کاهش پیدا کند.»
پژوهشگران حتی نسخه‌ای مصنوعی از ملیتین را ساختند تا ببینند عملکرد آن درمقایسه‌با مولکول طبیعی ملیتین چگونه است. دافی گفت: «ما دریافتیم که محصول مصنوعی بیشتر اثرات ضدسرطانی زهر زنبور عسل را نشان میدهد.»
دافی و گروهش سپس عملکرد ملیتین را همراه‌با داروهای شیمی‌درمانی روی موش‌ها مورد آزمایش قرار دادند. درمان آزمایشی آن‌ها موجب کاهش سطوح مولکولی شد که سلول‌های سرطانی از آن برای فرار از تشخیص داده شدن به‌وسیله‌ی سیستم ایمنی استفاده می‌کنند. دافی توضیح داد: «ما دریافتیم که ملیتین می‌تواند با مولکول‌های کوچک یا شیمی‌درمانی‌هایی مانند دوستاکسل برای درمان انواع به‌شدت تهاجمی سرطان سینه مورد استفاده قرار گیرد. ترکیب ملیتین و دوستاکسل در کاهش رشد تومور در موش‌ها بسیار مؤثر بود.»
بیان بیش از حد EGFR و HER2 در انواع دیگری از سرطان‌ها مانند سرطان ریه نیز دیده شده است و این نتایج نشان میدهد که آن‌ها نیز ممکن است اهداف بالقوه‌ای برای ملیتین باشند. البته موارد زیادی وجود دارند که سلول سرطانی را در ظرف آزمایشگاه از بین می‌برند و پژوهشگران هشدار می‌دهند که هنوز راه زیادی تا استفاده از این مولکول به‌عنوان درمانی در انسان وجود دارد. آن‌ها در مقاله‌ی خود نوشتند: «برای ارزیابی رسمی سمیت و حداکثر دوزهای قابل تحمل این پپتیدها لازم است که قبل از کارآزمایی‌های انسانی آزمایش‌هایی انجام شود.»
اما این سلاح ترسناک حشره نمونه‌ی شگفت‌انگیز دیگری از مواد موجود در طبیعت است که می‌توانند در درمان بیماری‌های انسانی نیز مفید باشند. اگرچه باید به‌خاطر داشته باشیم که مانند بسیاری از موجودات دیگر، زنبورهای عسل نیز با تهدیدهای سلامتی قابل‌توجهی روبه‌رو هستند.
نتایج این پژوهش در مجله‌ی Nature Precision Oncology منتشر شده است.
نظرات