شمار جان‌باختگان ویروس کرونا از یک میلیون تن گذشت؛ چگونه به این نقطه رسیدیم؟
۱۰ ماه پس از آغاز حمله‌ی ذات‌الریه‌ای اسرارآمیز به شهروندان شهر ووهان چین، این بیماری که اکنون کووید ۱۹ نام دارد، بیش از یک میلیون تن را در سرتاسر جهان به کام مرگ کشانده است. هرچند این تعداد جان‌باخته درطول مدتی کوتاه، آماری وحشتناک است، صرفا گزارش‌های رسمی را بازتاب می‌دهد؛ درحالی‌که براساس برآوردها، شمار واقعی تلفات ویروس کرونا بسیار بیشتر از این عدد است. شمار قربانیان کووید ۱۹ ممکن است از هپاتیت و سل به‌عنوان کشنده‌ترین امراض عفونی جهان پیشی گرفته باشد و برخلاف تمام دیگر بیماری‌‌ها، همچنان با سرعتی زیاد گسترش می‌یابد.
ویروس کرونا، عامل بیماری‌زایی که مانند آن در بیش از یک قرن گذشته دیده نشده، به هر گروه جمعیتی در جهان حمله کرده، وحشت و فقر به بار آورده، میلیون‌ها نفر را در برخی کشورها آلوده کرده و اقتصاد جهانی را به زانو درآورده است؛ اما درحالی‌که توجه‌ها به ویرانی ناشی از توقف بخش بزرگی از تجارت جهانی معطوف شده، زندگی آموزشی و اجتماعی انسان‌ها نیز زیر سایه‌ای پنهان، صدمات بسیاری دیده است.
بیش از یک میلیون انسان ازجمله پدر و مادر، فرزند، خواهر و برادر، دوست، همسایه، همکار، آموزگار و همکلاسی به‌طور ناگهانی از دنیا رفتند. افراد نجات‌یافته از کووید ۱۹، پیش از بهبودیافتگی کامل، هفته‌ها یا ماه‌ها با پیامدهای بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند و بسیاری نیز دچار عوارض ماندگاری شده‌اند که شدت و دوره‌ی آن‌ها هنوز نامعلوم است. سایر جمعیت جهان نیز که تاکنون توانسته‌اند از گزند ویروس کرونا درامان بمانند، امیدوارانه چشم به ساخت واکسنی دوخته‌اند که با تولید هرچه سریع‌تر بتواند آن‌ها را دربرابر ابتلا به بیماری ایمن کند.
تام اینگلسبی، مدیر مرکز امنیت بهداشت دانشگاه جانز هاپکینز که حفاظت از سلامت افراد دربرابر همه‌گیری‌ها و فجایع را برعهده دارد، می‌گوید کووید ۱۹، رخداد جهانی بسیار مهمی است که قرار بود افراد بسیاری را مبتلا کند و شمار زیادی را به کام مرگ بکشاند. او درعین‌حال تأکید می‌کند که امکان کاهش شدت این فاجعه وجود داشت.
مناطقی نظیر آلمان، کره جنوبی و نیوزیلند نشان داده‌اند که کاهش سرعت دنیاگیری به‌اندازه‌ای که تعداد مبتلایان و جان‌باختگان کاهش یابد و درعین‌حال کسب‌وکارها و مدارس بازگشایی شوند، امکان‌پذیر است. اما این موفقیت به ترکیبی از مولفه‌هایی نیاز دارد که ممکن است از دسترس کشورهای فقیرتر دور باشد. حتی مناطقی نظیر ایالات متحده نیز از پس آزمایش گسترده‌ی شهروندان، ردیابی مخاطبان، قرنطینه، فاصله‌گیری اجتماعی، الزام به پوشیدن ماسک، تهیه‌ی لوازم محافظتی، توسعه‌ی راهبردی شفاف و استوار و تعطیلی سریع شهرها هنگام اوج‌گیری بیماری برنیامده‌اند.
مارتا نلسون، دانشمند در مؤسسه بهداشت ملی آمریکا، متخصص همه‌گیری‌ها و پژوهشگر کووید ۱۹، عوامل دخیل در کنترل ویروس کرونا را نه یک یا دو عامل، بلکه یک اکوسیستم می‌داند. به‌گفته‌ی او، موفقیت در این امر به منابع، چالاکی، اراده‌ی سیاسی و جدی‌گرفتن تهدید از سوی همه بستگی دارد. وقتی بیماری جنبه‌ی سیاسی پیدا می‌کند، دولت‌ها واکنش کند یا نامناسب نشان می‌دهند و وقتی هر کشور یا منطقه راه خود را می‌رود، وخامت اوضاع به‌راحتی تشدید می‌شود.
جهان اکنون می‌داند چگونه شیب نمودار مبتلایان را ملایم کند؛ البته نه به‌منظور ازبین‌بردن خطر، بلکه برای نگاه‌داشتن آن در سطح کنترل‌پذیر و البته بهای پی‌بردن به این امر اصلا آسان نبوده است. پس از چند ماه از شناسایی بیماری، معلوم شد که استفاده از ماسک سودمندتر از پیش‌بینی متخصصان است. فاصله‌گیری اجتماعی در مقیاس بی‌سابقه امکان‌پذیرتر و مؤثرتر و تفاوت در خطر بین گردهمایی‌ها در فضاهای داخلی و خارجی بیش از حد پیش‌بینی‌شده بوده است.
- جهان پس از کرونا؛ دنیاگیری کووید ۱۹ چگونه به پایان خواهد رسید؟
- ویروس کرونا و معضل اطمینان‌ناپذیری پژوهش‌ها؛ چرا نباید از نتایج یافته‌های مقدماتی هیجان‌زده شد؟
همچنین مهم‌تر از همه، برخلاف الگوی معمول بیماری‌های عفونی، امکان انتقال کووید ۱۹ از فرد به فرد در اوایل ابتلا به بیماری و پیش از ظهور علائم، بیش از همیشه است. این ویژگی سبب می‌شود که اقدامات پیشگیرانه نظیر پوشیدن ماسک و واکنش‌های سریع مانند قرنطینه‌سازی و آزمایش بیماران احتمالی بسیار مهم‌تر باشد. اگر صبر کنید تا مشکل آشکار شود، بیش از حد منتظر مانده‌اید. علاوه‌براین، کشورها از مسیر دشوار آموختند که زنجیره‌های تأمین آن‌ها برای کیت‌های آزمایش، مواد آزمایشگاهی و تجهیزات محافظتی، ناکافی، بسیار مستعد درهم‌شکستن یا بسیار وابسته به تأمین‌کنندگان خارجی است.
با وجود گذشت ۱۰ ماه، هنوز معلوم نیست ویروس چگونه یا با چه سرعتی جهش می‌کند و همین امر پیش‌بینی مدت دوام واکسن احتمالی را امکان‌ناپذیر می‌کند. به‌طور گسترده‌تر، دنیاگیری نشان داده است که دانش دانشمندان درباره‌ی ویروس کرونا و حتی ویروس‌های عامل سرماخوردگی ساده و به‌خصوص نمونه‌های مخفی در خفاش‌ها و دیگر حیوانات تا چه حد اندک است. ازمنظر بهداشت عمومی، بزرگ‌ترین ناشناخته احتمالا این است که وقتی دنیاگیری بعدی به‌نحو اجتناب‌ناپذیر از راه برسد، آیا جهان آمادگی بهتری برای مواجهه با آن خواهد داشت یا نه. بااین‌حال، دست‌کم می‌دانیم که کووید ۱۹ جهان ما را برای همیشه تغییر داده است.