چگونه افکار ناخواسته در مغز مخفی می‌شوند؟

‌بدتر از آهنگی که روی مغزتان راه می‌رود، افکار منفی هستند که نمی‌توانید از خود دور کنید. گاهی اوقات با وجود تلاش زیاد، این افکار به مغز بازمی‌گردند. طبق پژوهشی جدید، در چنین شرایطی احتمالا افکار ناخواسته در بخش دیگری از مغز پنهان می‌شوند. طبق یافته‌ها، تلاش برای منع افکار تکراری و مراقبت از سلامت ذهنی شاید بهترین استراتژی نباشد. به گفته‌ی مؤلفان پژوهش:

بر اساس شواهد جدید، افکار به بخش‌های دیگر سرایت می‌کنند و شبکه‌ای از نواحی مغزی هدف اختلال‌های ذهنی تهاجمی مثل اختلال اضطراب پس از حادثه قرار می‌گیرند.

پژوهشگران برای پی‌بردن به محل اختفای افکار، به تست محتوای فکری خنثی پرداختند. آن‌ها نقشه‌ای از فعالیت مغزی ۱۵ نفر تهیه می‌کردند. در این آزمایش شرکت‌کنندگان به تصاویر بروکلی سبز و سیب قرمز خیره شدند و سپس تلاش کردند از فکر کردن به این دو تصویر به مدت ۱۲ ثانیه خودداری کنند و ذهن خود را پاک کنند.

طبق گزارش هشت نفر از شرکت‌کنندگان موفق شدند از فکر کردن به تصاویر میوه و سبزی‌ها خودداری کنند؛ اما اسکن مغزی آن‌ها چیز دیگری را نشان می‌داد. پژوهشگران از روشی به‌نام پردازش تصویر رزونانس مغناطیسی برای اندازه‌گیری فعالیت مغزی شرکت‌کنندگان استفاده کردند. این روش، تغییرات جریان خون را آشکار می‌کند. سپس از الگوریتمی کامپیوتری برای کشف تفاوت الگوهای فعالیت مغزی متناظر با افکار میوه و سبزی برای تحلیل داده‌ها استفاده شد. به گفته‌ی روجر کنیگ رابرت، عصب شناس شناختی از دانشگاه موناش استرالیا:

با استفاده از این الگوریتم می‌توانیم تشخیص دهیم، افراد به‌صورت ناخودآگاه خیال‌پردازی می‌کنند.

براساس اسکن مغزی شرکت‌کنندگان، فکر کردن داوطلبانه به دو ماده‌ی غذایی باعث فعال‌سازی سمت چپ مغز شد و سمت راست زمانی فعال شد که سعی کردند این افکار را پاکسازی کنند. به‌گفته‌ی جوئل پیرسون، عصب‌شناس شناختی از دانشگاه نیو ساوت ولز سیدنی:

با اینکه شرکت‌کنندگان تصور می‌کردند با موفقیت تصاویر را از ذهن خود پاک کردند، توانستیم به ارائه‌ی بصری ذهن آن‌ها دست پیدا کنیم. کرتکس بینایی، بخشی از مغز که مسئول تصاویر ذهنی است، افکار را به‌صورت ناخودآگاه تولید می‌کند. بدین‌ترتیب حتی اگر سعی کنید تصویری را فراموش کنید، تصاویر ذهنی به‌صورت ناخودآگاه در مغز شکل می‌گیرند.

به‌ویژه، افکار مربوط به مواد غذایی در ناحیه‌ی کرتکس پس سری قرار دارند که وظیفه‌ی تشخیص اشیاء را برعهده دارد. به نقل از مؤلفان: «نتایج نشان می‌دهند محتوای افکار حذف‌شده بدون آگاهی فرد از او مخفی می‌شوند به همین دلیل جلوگیری از افکار بی‌نتیجه است.» از طرفی منع افکار به‌معنی اجتناب از فکر کردن به یک آیتم خاص است نه جایگذاری آن با آیتم دیگر. به همین دلیل پژوهشگرها نمی‌توانند با اطمینان بگویند ۱۵ شرکت‌کنندگان تصاویر سیب یا بروکلی را با تصاویر دیگری جایگزین نکردند.

البته، آزمایش فوق و فکر کردن صرفا به دو آیتم میوه و سبزی تا اندازه‌ای با نگرانی‌های زندگی روزمره‌ متفاوت است و الگوهای فکری می‌توانند بر اثر مشکلات روانی شکل بگیرند؛ اما یافته‌های فوق گامی در جهت درک بهتر ذهن و پی‌بردن به این مسئله باشند که چرا کنترل افکار ناخواسته دشوار است.