کووید ۱۹ ممکن است به بیماری بومی تبدیل شود

با اطمینان نمی‌توان گفت آینده‌ی کووید ۱۹ چه خواهد بود؛ اما براساس تجربیاتمان درباره‌ی عفونت‌های دیگر، دلیل اندکی وجود دارد که باور کنیم حتی با دسترسی به واکسن، ویروس کرونای SARS-CoV-2 سریعا ناپدید شود. سناریو واقع‌بینانه‌تر آن است که عفونت ویروس کرونا به خانواده‌ی بزرگ بیماری‌های عفونی اضافه شود که در جمعیت انسانی بومی شده‌اند.

با افزایش مجدد شیوع بیماری در سراسر جهان، بعید به‌نظر می‌رسد که اقدامات فعلی بتواند کاری بیش از کنترل شیوع انجام دهد؛ مگر در کشورهایی که بتوانند به‌طور کارآمدی خود را از سایر کشورها جدا کنند. این واقعیت که هنوز بیشتر مردم تا حدی مستعد عفونت هستند، بدین‌معنا است که سوخت کافی برای ادامه‌ی آتش‌سوزی وجود دارد. این مسئله حتی اگر مناطقی به ایمنی جمعی دست پیدا کنند، نیز وجود دارد؛ البته مشخص نیست احتمال اتفاق‌افتادن این وضعیت چقدر است.

وقتی تعداد کافی از مردم ازطریق واکسیناسیون یا عفونت طبیعی دربرابر بیماری ایمن شوند، شیوع آن شروع به کاهش پیدا می‌کند و تعداد موارد به‌تدریج کم می‌شود. بااین‌حال، این بدان‌معنا نیست که عفونت فورا یا کامل ناپدید می‌شود. احتمالا بیرون از مناطق دارای ایمنی جمعی، مکان‌های زیادی وجود دارد که هنوز افراد مستعد کافی در آن‌ها وجود دارد تا انتقال ادامه پیدا کند.

هیچ اقدامی درزمینه‌ی جداسازی آن‌قدر قدرتمند نیست که تعاملات انسانی بین مناطق مختلف، درون و میان کشورها را کاملا متوقف کند. همچنین، این امکان وجود دارد که شیوع عفونت درنهایت در سطح ثابتی پایدار شود؛ به‌گونه‌ای که همیشه (احتمالا به میزان نسبتا پایین و گاهی اوقات پیش‌بینی‌شدنی) در جوامع وجود داشته باشد. در این وضعیت، گفته می‌شود که بیماری بومی (اندمیک) است.

برخی عفونت‌ها وجود دارند و تقریبا فعالانه در همه‌جا منتشر می‌شوند؛ مانند بسیاری از عفونت‌های منتقل‌شده از راه جنسی و عفونت‌های کودکی. باوجوداین، بیشتر عفونت‌ها در بخش‌های خاصی از جهان بومی هستند. چنین وضعیتی زمانی اتفاق می‌افتد که کنترل کارآمد عفونت را از مناطق دیگر ریشه‌کن کرده باشد یا به این دلیل که شرایط موردنیاز برای انتقال مؤثر تنها در مکان‌های خاصی یافت شود. این مسئله درباره‌ی مالاریا و بسیاری از عفونت‌های دیگر صادق است که ازطریق پشه‌ها منتقل می‌شود.

ازنظر تئوریکی، عفونت زمانی بومی می‌شود که هر فرد عفونی آن را به‌طور میانگین به فرد دیگری منتقل کند. به‌عبارت‌دیگر، زمانی‌که عدد تکثیر (R) برابر یک باشد. در جریان همه‌گیری‌ها (اپیدمی)، وقتی شیوع بیماری در حال افزایش است، R بیشتر از یک است و وقتی ازطریق اقدامات کنترلی یا ایمنی شیوع در حال کاهش است، R کمتر از یک است.

در عمل، الگوهای مختلفی وجود دارد که می‌تواند در بیماری‌های بومی مشاهده شود. برخی می‌توانند در کل سال در سطوح پایینی وجود داشته باشند؛ درحالی‌که برخی دیگر ممکن است دوره‌هایی از انتقال بیشتری داشته باشند که در فاصله‌ی آن‌ها دوره‌هایی از انتقال پایین وجود دارد. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که عوامل فصلی روی میزان تماس افراد باهم یا میزان حساسیت افراد به بیماری یا روی موجودات منتقل‌کننده بیماری (مانند حشرات) تأثیرگذار باشند. تا زمانی‌که تعداد کافی از افراد حساس دربرابر بیماری وجود داشته باشد تا فرد عفونی بیماری را به آن‌ها منتقل کند، شیوع ادامه خواهد داشت. این مخزن افراد مستعد بسته به ویژگی‌های بیماری به روش‌های مختلف می‌تواند احیا شود.

در بیماری‌هایی که عفونت طبیعی موجب ایمنی موقت می‌شود، افراد با گذشت زمان ایمنی را از دست می‌دهند و دوباره مستعد به عفونت می‌شوند. ویروس یا باکتری می‌تواند با جهش از حافظه‌ی ایمنی فرار کند، بنابراین، افرادی که دربرابر سویه‌ی قدیمی‌تر از آن ایمنی دارند، به نسخه‌ی جدید بیماری حساس می‌شوند. آنفلوانزا مثال مناسبی در این مورد است.

هنوز نمی‌دانیم که ایمنی حاصل ‌از عفونت کووید ۱۹ تا کِی دوام دارد یا واکسن‌ها چقدر در محافظت از مردم مؤثر خواهند بود؛ اما ویروس‌های کرونای دیگر که در جوامع انسانی بومی هستند، مانند ویروس‌های کرونای عامل سرماخوردگی ایمنی موقتی ایجاد می‌کنند که حدود یک سال دوام دارد.

نکته‌ی مهم دیگر این است که افراد ایمن توزیع یکنواختی در جامعه ندارند. قطعا درباره‌ی کووید ۱۹ مناطقی وجود دارد که عفونت در آن‌ها با شدت بیشتری گسترش یافته است و مناطقی وجود دارند که نسبتا در امان مانده‌اند. بدون توزیع یکنواخت، حتی اگر تعداد کافی از افراد ایمنی کسب کنند، ایمنی جمعی وجود ندارد. در این مواقع، میانگین R می‌تواند به‌اندازه‌ای پایین باشد که عفونت کنترل شود؛ اما در مناطق محافظت‌نشده مقدار R از یک بیشتر خواهد بود. این امر موجب موضعی‌شدن شیوع‌ها می‌شود و به بیماری امکان می‌دهد که بومی بماند. بیماری از مکانی به مکان دیگر منتشر می‌شود و جمعیت‌هایی که در آن‌ها تراکم و تعامل مردم بالا و میزان محافظت پایین است، منشأ انتشار بیماری خواهند بود.

نحوه‌ی برخورد ما با کووید ۱۹ زمانی‌که بومی شود، به عملکرد واکسن‌ها و درمان‌ها بستگی خواهد داشت. اگر آن‌ها فقط دربرابر شدیدترین پیامدها از مردم محافظت کنند، عفونت مهارکردنی خواهد شد. در این اوضاع‌واحوال، کووید ۱۹ مانند بیماری‌های دیگری خواهد بود که یاد گرفته‌ایم با آن‌ها زندگی کنیم و بسیاری از افراد در طول زندگی خود آن را تجربه خواهند کرد.

بسته به اینکه ایمنی (چه ازطریق عفونت طبیعی یا از راه واکسیناسیون) دائمی یا موقت باشد، ممکن است برای محافظت از خود نیاز داشته باشیم که مانند واکسن آنفلوانزا، واکسن کووید ۱۹ را هرسال به‌روزرسانی کنیم. این امکان نیز وجود دارد که عفونت با واکسیناسیون در سن مطلوب (مانند بسیاری از عفونت‌های دوران کودکی) کنترل شود.

اگر واکسن‌ها نه‌تنها از بیماری بالینی پیشگیری کنند؛ بلکه انتقال را نیز به‌شدت کاهش دهند و ایمنی ماندگاری فراهم کنند، می‌توانیم سناریو دیگری مانند ریشه‌کنی بالقوه بیماری را مجسم کنیم؛ اما درواقع چنین سناریویی بعید است. ریشه‌کنی حتی برای بیماری‌هایی که برای آن‌ها واکسن‌های تقریبا کامل و ایمنی دائم داریم، بسیار دشوار است؛ بنابراین، محتمل‌ترین پیامد بیماری بومی است.