انسان چه مدت بدون آب دوام می‌آورد؟

در اغلب کشورهای توسعه‌یافته، دسترسی به آب آشامیدنی پاک به‌سادگی بازکردن شیر آب است. در این کشورها، افراد روزانه گالن‌ها آب را صرف کارهایی مثل مسواک‌زدن یا دوش‌گرفتن یا استفاده از سرویس بهداشتی می‌کنند؛ اما تقریبا ۱/۱ میلیارد نفر در سراسر جهان از دسترسی به آب آشامیدنی ایمن محروم هستند و دسترسی به آب حداقل در یک ماه از سال برای ۲/۷ میلیارد نفر دشوار است.

آب یکی از منابع اصلی حیات روی زمین است و بخش زیادی از بدن انسان را تشکیل می‌دهد. به‌طور میانگین ۶۰ تا ۷۰ درصد از بدن انسان از آب تشکیل شده است؛ البته این آمار به سن هم بستگی دارد. بدن انسان در طول فرایندهایی مثل ادرار، تعریق، مدفوع و تنفس آب از دست می‌دهد و با خوردن و نوشیدن باید آب از‌دست‌رفته را جبران کند (تقریبا یک‌سوم از آب مصرفی از غذا سرچشمه می‌گیرد)؛ در‌غیر‌این‌صورت، بدن انسان با کم‌‌آبی روبه‌رو می‌شود. اولین مرحله‌ی کم‌آبی‌احساس تشنگی است و معمولا زمانی بروز می‌کند که ۲ درصد از وزن بدن کاهش می‌یابد. دیلیپ لوبو، جراح گوارش و پژوهشگر مایعات و توازن الکترولیتی، دراین‌باره می‌گوید:

با برانگیخته‌شدن حس تشنگی، بدن به مایعات باقی‌مانده وابسته می‌شود. کلیه‌ها آب کمتری به مثانه می‌فرستند و درنتیجه، رنگ ادرار تیره می‌شود. با کاهش تعریق، دمای بدن افزایش می‌یابد و خون غلیظ‌تر می‌شود. به‌همین‌دلیل، ضربان قلب به‌منظور حفظ سطح اکسیژن افزایش می‌یابد.

سرعت آب‌زدایی بدن براساس شرایط متفاوت است؛ اما کاهش آب بدن در دمای ۵۰ درجه‌ی سانتی‌گراد همراه‌ با ورزش شدید می‌تواند کشنده باشد. بدن انسان هنگام ورزش در محیط داغ در هر ساعت به‌دلیل تعریق بین ۱/۵ تا ۳ لیتر آب از دست می‌دهند. افزون‌براین بر‌اساس میزان رطوبت هوا، ۲۰۰ تا ۱،۵۰۰ میلی‌لیتر از آب بدن به‌دلیل بازدم از بین می‌رود. این وضعیت تأثیر عمیقی بر بدن می‌گذارد. حتی کم‌آبی در حد متوسط هم می‌تواند به احساس خستگی و کاهش توانایی فیزیکی منجر شود.

هرچه آب بیشتری از دست برود، غلظت خون و فشار بر دستگاه قلبی‌عروقی برای حفظ فشار‌خون افزایش می‌یابد. کلیه‌ها سعی می‌کنند ازطریق کاهش ادرار آب بدن را حفظ کنند. همچنین، آب بیشتری از سلول‌ها وارد جریان خون می‌شود و اندازه‌ی سلول‌ها کاهش می‌یابند. در طول این فرایند، انسان ۵ درصد از وزن خود را از دست می‌دهد. سومین مرحله‌ی کم‌آبی از‌دست‌دادن ۷ درصد از وزن بدن و آسیب به اندام‌ها است. لوبو بیان می‌کند:

در این مرحله، بدن با شرایط سختی برای حفظ فشار خون روبه‌رو است؛ به‌همین‌دلیل، برای بقا جریان خون به داخل ارگان‌های غیرحیاتی مثل کلیه و معده کُند می‌شود و این اندام‌ها آسیب می‌بینند. ازآنجاکه کلیه نمی‌تواند خون را تصفیه کند، ضایعات سلولی افزایش می‌یابند.

۹۵ درصد از ادرار هر فرد بزرگ‌سال سالم از آب و باقی آن از ضایعاتی مثل نمک و آمونیاک تشکیل شده است. اینکه دقیقا انسان چه مدت بدون آب دوام می‌آورد، هنوز مشخص نیست؛ اما اغلب دانشمندان بر سر این موضوع توافق دارند که انسان می‌تواند حداکثر چند روز بدون صرف غذا یا آب زنده بماند. در سال ۱۹۴۴، دو دانشمند خود را به‌مدت سه و چهار روز از آب محروم و غذای خشک مصرف کردند. در روز آخر آزمایش، هر دو با مشکلاتی مثل قورت‌دادن غذا روبه‌رو شدند و چهره‌هایی رنگ‌پریده پیدا کردند؛ اما خیلی زود آزمایش را قبل از رسیدن به نقطه‌ی خطرناک متوقف کردند.

با اینکه تعداد کمی از افراد ممکن است کم‌آبی شدید را تجربه کنند، تقریبا چهار‌میلیارد نفر در سراسر جهان حداقل یک ماه در سال با کمبود آب روبه رو هستند. تغییرات اقلیمی هم دسترسی به منابع آب تمیز را در بسیاری از نقاط جهان دشوارتر می‌سازد. بر‌اساس تخمین‌ها، دو‌سوم از جمعیت جهان تا سال ۲۰۲۵ با مشکل کم‌آبی روبه‌رو خواهند شد.