اتاق نشیمن، رستوران و کلاس؛ ویروس کرونا چگونه از طریق هوا منتقل می‌شود

ویروس کرونا به‌ویژه در فضاهای بسته ازطریق هوا منتشر می‌شود. هرچند این ویروس به‌ اندازه‌ی سرخک واگیردار نیست؛ دانشمندان اکنون به نقش آئروسل‌ها در انتقال کووید ۱۹ آشکارا اذعان می‌کنند. آئروسل‌‌ها، ذرات بسیار ریزی هستند که در اثر بازدم فرد آلوده منتشر می‌شوند و در هوای محیط‌های داخلی معلق باقی می‌مانند. اما انتقال آئروسل (هوابرد) ویروس کرونا چگونه انجام می‌شود و مهم‌تر اینکه چگونه می‌توان آن را متوقف کرد؟

تماشا در یوتیوب | تماشا در IGTV

در حال‌ حاضر مقام‌های بهداشتی سه عامل انتقال ویروس کرونا را به ‌رسمیت می‌شناسند: قطرک‌ها یا قطره‌های بسیار کوچک ناشی از صحبت ‌کردن یا سرفه که می‌توانند به چشم‌ها، دهان یا بینی افراد ایستاده در نزدیکی شخص آلوده راه پیدا کنند. سطوح آلوده (ناقل بی‌جان)؛ البته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC) اشاره می‌کند که انتشار از سطوح آلوده، نامحتمل‌ترین راه گرفتن ویروس است.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های اروپا (ECDC) با اشاره به اینکه هیچ مورد ابتلایی به کووید ۱۹ ازطریق ناقل‌های بی‌جان مشاهده نشده است، نتیجه‌گیری CDC را تأیید می‌کند. راه سوم انتقال ویروس کرونا، انتشار آئروسل است؛ ذرات نامرئی که از دهان بیمار کووید ۱۹ خارج می‌شوند و دیگران با استنشاق آن‌ها به ویروس آلوده می‌شوند. بدون تهویه، آئروسل‌ها در هوا معلق باقی می‌مانند و با گذر زمان تراکم آن‌ها افزایش پیدا می‌کند.

در ابتدای دنیاگیری کووید ۱۹، تصور می‌شد قطره‌های بزرگی که هنگام سرفه یا عطسه به بیرون می‌فرستیم، عامل اصلی انتقال ویروس کرونا هستند. اما اکنون می‌دانیم فریاد زدن و آواز خواندن در فضاهای داخلی و فاقد تهویه‌ی مناسب در طولانی‌مدت، خطر سرایت ویروس را افزایش می‌دهد؛ زیرا هنگام صحبت ‌کردن ۵۰ برابر بیشتر از وقتی که اصلاً حرف نمی‌زنیم، ذرات ویروسی منتشر می‌کنیم. این آئروسل‌ها اگر ازطریق تهویه پراکنده نشوند، بسیار متراکم می‌شوند و همین امر خطر آلودگی را افزایش می‌دهد.

دانشمندان نشان داده‌اند که این ذرات بسیار ریز معلق در هوا (که حتی با نفس ‌کشیدن ساده هم در هوا منتشر می‌شوند و می‌توانند در صورت استفاده‌ی نامناسب از ماسک به بیرون درز کنند)، قادر به آلوده ‌کردن افرادی هستند که به ‌مدت بیش از چند دقیقه در شعاع ۵ متری شخص آلوده حضور داشته‌اند. در مثال زیر، چگونگی افزایش خطر سرایت ویروس در وضعیت‌های مختلف تشریح شده است.

در فصل بهار، مقام‌های بهداشتی در تمرکز بر انتقال آئروسل ناموفق بودند؛ اما مقاله‌های اخیر دانشمندان، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و CDC را ناگزیر کرد انتقال ویروس کرونا ازطریق هوا را به ‌رسمیت بشناسند. به‌تازگی مقاله‌ای در نشریه‌ی معتبر ساینس منتشر شده است که براساس آن، شواهد انکارناپذیری وجود دارد که انتقال هوابرد، روش اصلی انتقال ویروس کرونا است. CDC اشاره می‌کند که ظاهراً آئروسل‌ها تحت شرایط خاص، افراد حاضر در فاصله‌ی بیش از دو متر را آلوده کرده‌اند. این نوع انتقال در فضاهای بسته‌ای اتفاق می‌افتد که تهویه‌ی کافی ندارند.

شیوع ویروس کرونا در مراسم‌ و محل‌هایی نظیر بار و رستوران، مسئول شمار مهمی از سرایت‌ها در محیط‌های اجتماعی است. این فضاها از کانون‌های اصلی انتقال کووید ۱۹ محسوب می‌شوند؛ به‌نحوی که وقوع هر شیوع در گردهمایی‌های بزرگ نظیر مراسم‌ عروسی به‌طور متوسط ۲۷ نفر را آلوده می‌کند؛ درحالی‌که این عدد در دورهمی‌های خانوادگی یا دوستانه تنها ۶ نفر است. در مثال زیر می‌توانید چگونگی انتقال ویروس کرونا در رستوران را مشاهده کنید.

به‌ نقل از سازمان بهداشت جهانی، مدارس هرچند سهم بزرگی در انتقال ویروس کرونا ندارد، می‌توانند همچنان از جمله محیط‌های خطرناک به‌ شمار آیند. پویایی انتقال کووید ۱۹ ازطریق آئروسل‌ها در کلاس درس، بسته به اینکه فرد آلوده یا بیمار صفر، دانش‌آموز یا معلم است، به‌کلی تغییر می‌کند. معلم‌ها بسیار بیشتر از دانش‌آموزان صحبت می‌کنند و برای اینکه صدایشان شنیده شود، آن را بالا می‌برند که همین امر میزان خروج ذرات بالقوه آلوده را چندبرابر می‌کند؛ درحالی‌که در مقایسه، دانش‌آموز آلوده تنها گهگاهی صحبت می‌کند. هرچند تهویه‌ی هوا در ماه‌های سردتر سال ممکن است ناراحتی ایجاد کند، انجام آن در کلاس‌های درس (چه به‌طور طبیعی چه با واحد‌های تهویه‌ی مطبوع) توصیه می‌شود.

به‌منظور محاسبه‌ی احتمال انتقال ویروس بین افراد در وضعیت‌های درخطری که در تصاویر مشاهده می‌شود، از ابزاری به‌نام برآوردگر انتقال هوابرد کووید استفاده شده است که گروهی از دانشمندان در دانشگاه کلرادو آن را ساخته‌اند. هدف این ابزار، تأکید بر اهمیت اقداماتی است که می‌توانند از انتقال آئروسل جلوگیری کنند. هرچند محاسبه براساس این ابزار کامل نیست و متغیرهای متاثر بر انتقال را پوشش نمی‌دهد، از آن برای توضیح این مسئله استفاده شده است که چگونه می‌توان خطر سرایت را با تغییر برخی شرایط تحت کنترل تغییر داد.

درجریان شبیه‌سازی‌ها، سوژه‌ها فاصله‌ی ایمن توصیه‌شده را رعایت کردند و خطر انتقال ویروس ازطریق قطره‌های کوچک را از بین بردند؛ اما اگر تمام اقدامات پیشگیرانه‌ی احتمالی را هم‌زمان به‌کار نگیرند، همچنان ممکن است آلوده شوند؛ ازجمله تهویه‌ی صحیح، کاهش ملاقات‌ها، کاهش شمار شرکت‌کنندگان در گردهمایی‌ها و استفاده از ماسک صورت. سناریوی ایده‌آل، برگزاری گردهمایی در محیط‌ باز خواهد بود که ذرات عفونی در آن به‌سرعت پراکنده می‌شود. اگر فاصله‌ی ایمن از فرد آلوده رعایت نشود، احتمال انتقال ویروس چندبرابر می‌شود؛ زیرا خطر سرایت نه فقط از آئروسل‌ها، بلکه از قطره‌های کوچک نیز وجود خواهد داشت. اگر دو نفر به یکدیگر نزدیک باشند، حتی به‌کارگیری تهویه برای پراکنده‌سازی آئروسل‌ها کافی نخواهد بود.

مقاله‌های مرتبط:

• ابهام برسر انتشار آئروسل: ویروس کرونا واقعاً ازطریق هوا منتقل می‌شود؟
• معمای ابرناقل‌ها؛ چرا برخی بیماران کووید ۱۹ بیش از بقیه ویروس را انتقال می‌دهند؟

مورد بسیار برجسته در رابطه با درک پویایی انتقال ویروس در محیط‌های داخلی، طغیان ویروس در ماه مارس در یک گروه سرود در ایالت واشنگتن آمریکا است. در آن زمان از ۱۲۰ عضو گروه سرود تنها ۶۱ نفر در تمرین شرکت کردند و تلاش شد فاصله‌ی ایمن و اقدامات بهداشتی رعایت شود. اما افراد گروه بدون آنکه بدانند، در پرخطرترین سناریوی ممکن حضور داشتند: بدون استفاده از ماسک و تهویه، آوازخوانی و حضور در فضایی بسته به ‌مدت طولانی. تنها یک فرد آلوده ویروس را در مدت دو ساعت و نیم به ۵۳ نفر انتقال داد. برخی از افرادی که آلوده شدند، در فاصله‌ی ۱۴ متری از بیمار قرار داشتند؛ درنتیجه تنها انتشار آئروسل، انتقال ویروس به افراد حاضر در تمرین گروه سرود را توجیه می‌کند. دو تن از افرادی که ویروس را گرفتند، بعدا از دنیا رفتند.

دانشمندان پس از مطالعه‌ی دقیق مورد گروه سرود، توانستند محاسبه کنند که در صورت به‌کارگیری اقدامات پیشگیرانه دربرابر انتقال هوابرد، تا چه حد امکان کاهش میزان خطر وجود داشت. به‌عنوان مثال، اگر از ماسک استفاده شده بود، خطر انتقال می‌توانست به نصف کاهش یابد و به‌جای ۸۷ درصد، تقریباً تنها ۴۴ درصد از افراد حاضر درمعرض ویروس قرار می‌گرفتند. اگر تمرین در زمانی کوتاه‌تر و در فضایی با تهویه‌ی بیشتر انجام می‌شد، تنها دو آوازخوان به ویروس آلوده می‌شدند. این سناریوهای ابرانتقالی به‌طور فزاینده به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل گسترش و انتشار دنیاگیری کووید ۱۹ شناخته شده‌اند؛ بدین معنی که دراختیار داشتن ابزارهایی برای جلوگیری از انتقال گسترده ویروس در چنین رویدادهایی، اهمیت بالایی در کنترل کووید ۱۹ دارد.