چرا دمای طبیعی بدن انسان‌ در حال کاهش است؟

احساس ناخوشی می‌کنید؟ احتمالا شما یا پزشک دماسنجی برمی‌دارید، دمای بدن را اندازه‌گیری می‌کنید و امیدوار هستید دمای آشنای ۳۷ درجه‌ی سانتی‌گراد را ببینید که همه آن را به‌عنوان حرارت طبیعی بدن در نظر می‌گیرند. اما کدام دما طبیعی است و این مسئله چرا مهم است؟ اگرچه دمای ۳۷ درجه‌ی سانتی‌گراد به‌عنوان دمای طبیعی بدن انسان انتخاب شده است، پزشکان قبول دارند که نمی‌توان دمای ثابتی برای همه‌ی افراد و در همه‌ی زمان‌ها به‌عنوان دمای طبیعی بدن مشخص کرد.

در طول روز، دمای بدن شما می‌تواند تا ۰/۵۵ درجه‌ی سانتی‌گراد تغییر پیدا کند و صبح زود در کم‌ترین حد و در اواخر بعدازظهر در بیشترین حد خود است. دمای بدن هنگام بیماری تغییر پیدا می‌کند، در حین و پس از ورزش افزایش می‌یابد و در چرخه‌ی قاعدگی متغیر می‌شود و در افراد مختلف، متفاوت است. دمای بدن معمولا با افزایش سن کاهش پیدا می‌کند. به‌عبارت دیگر، دمای بدن همچون یک ترموستات متابولیکی، شاخصی از چیزی است که درون بدن شما اتفاق می‌افتد.

مطالعه‌ای که اوایل سال جاری منتشر شد، نشان می‌داد دمای طبیعی بدن آمریکایی‌ها حدود ۳۶/۳۸ درجه‌ی سانتی‌گراد است. به‌نظر می‌رسد در کشور آمریکا دمای طبیعی بدن طی ۱۵۰ سال گذشته درحال کاهش بوده است.

استاندارد ۳۷ درجه‌ی سانتی‌گراد به‌عنوان دمای طبیعی بدن نخستین‌بار به‌وسیله‌ی پزشکی آلمانی به‌نام کارل وندرلیچ در سال ۱۸۶۷ و پس از مطالعه‌ی ۲۵ هزار نفر در لایپزیگ (از شهرهای آلمان) تعیین شد. اما دمای پایین‌تر بدن در بزرگسالان سالم به‌طور گسترده‌ای گزارش شده است. مطالعه‌ای روی ۳۵ هزار فرد بزرگسال در بریتانیا میانگین دمای ۳۶/۶۱ درجه‌ی سانتی‌گراد را پیدا کرد. چه عواملی ممکن موجب این تغییرات ظریف ولی مهم شود؟ آیا این نشانه‌های تغییر در فیزیولوژی انسان تنها در محیط‌های شهری و صنعتی مانند آمریکا و بریتانیا دیده می‌شود؟

یکی از فرضیه‌های اصلی این است که به‌خاطر بهبود بهداشت و درمان پزشکی، امروزه مردم کمتر عفونت‌هایی را تجربه می‌کنند که موجب افزایش دمای بدن می‌شود. پژوهشگران در مطالعه خود توانستند این ایده را به‌طور مستقیم در محیط منحصربه‌فردی آزمایش کنند؛ در میان مردم بومی سیمانه (Tsimané) در آمازون بولیوی.

مردم سیمانه در منطقه‌ی دورافتاده‌ای با دسترسی محدود به امکانات مدرن زندگی می‌کنند و در میان آن‌ها عفونت‌های مختلفی شایع است؛ از سرماخوردگی گرفته تا کرم‌های روده و سل. گروهی از پژوهشگران که دو دهه است به مطالعه‌ی این مردم مشغول هستند، دارای فرصتی عالی برای بررسی این موضوع بودند که آیا دمای بدن در این محیط گرمسیری که در آن عفونت‌ها شایع است نیز درحال کاهش بوده است.

وقتی پژوهشگران برای اولین ‌بار در سال ۲۰۰۲ در بولیوی شروع به کار کردند، دمای بدن این مردم شبیه دمایی بود که دو قرن پیش در آمریکایی‌ها و آلمانی‌ها مشاهده شده بود: به‌طور میانگین ۳۷ درجه‌ی سانتی‌گراد. اما طی دوره‌ی نسبتا کوتاه ۱۶ ساله، کاهش قابل ‌توجهی در میانگین دمای بدن این جمعیت مشاهده کردند؛ ۰/۰۵ درجه‌ی سانتی‌گراد کاهش در سال. دمای کنونی بدن سیمانه‌ها حدود ۳۶/۵ درجه سانتی‌گراد است. به‌عبارت دیگر، در کمتر از دو دهه شاهد همان سطح کاهشی هستیم که در آمریکا طی تقریبا دو قرن مشاهده شد.

پژوهشگران از نتایج خود اطمینان دارند؛ زیرا تجزیه‌و‌تحلیل آن‌ها مبتنی ‌بر نمونه‌ی بزرگی است (حدود ۱۸ هزار مشاهده ازحدود ۵۵۰۰ فرد بزرگسال) و آن‌ها در تجزیه‌ و تحلیل‌ خود سایر عوامل اثرگذار بر دمای بدن را نیز در نظر گرفتند؛ مانند دمای محیط و توده‌ی بدن. مهم‌تر اینکه، درحالی‌که دچار بودن به برخی از بیماری‌ها مانند عفونت‌های پوستی یا تنفسی با دمای بدن بالاتر طی ملاقات پزشکی همراه بود، تصحیح برای این عفونت‌ها روی افت مشاهده‌شده در دمای بدن در طول زمان اثری نداشت.

پس چرا دمای بدن با گذشت زمان هم در آمریکایی‌ها و هم در سیمانه‌ها کاهش پیدا کرده است؟ خوشبختانه، پژوهشگران داده‌هایی از پژوهش بلندمدت خود در بولیوی در دست داشتند تا برخی از احتمال‌ها را مورد بررسی قرار دهند. برای مثال، کاهش دمای بدن ممکن است به ‌دلیل افزایش در سطح مراقبت‌های بهداشت مدرن و کاهش نرخ عفونت‌های خفیف طولانی‌مدت نسبت ‌به گذشته باشد. ممکن است وضعیت سلامتی به‌طورکلی طی دو دهه‌ی گذشته در بولیوی بهبود پیدا کرده باشد؛ اما عفونت‌ها هنوز در مردم سیمانه شیوع دارند. براین‌اساس، کاهش شیوع عفونت به‌تنهایی نمی‌تواند کاهش مشاهده‌شده در دمای بدن را توضیح دهد.

ممکن است علت این باشد که افراد در وضعیت بهتری قرار گرفته‌اند و بدن آن‌ها برای مبارزه با عفونت نیازی ندارد به‌سختی کار کند. علاوه‌بر‌این، دسترسی بیشتر به آنتی‌بیوتیک‌ها و دیگر درمان‌ها به این معنا است که دوره‌ی عفونت‌ها نسبت ‌به گذشته کوتاه‌تر است. همچنین ممکن است استفاده‌ی بیشتر از برخی داروها نظیر ایبوپروفن یا آسپرین باعث کاهش التهاب شود که در نهایت به کاهش دمای بدن منجر می‌شود. علاوه‌براین، درحالی‌که سنجه‌های آزمایشگاهی از التهاب سیستمی با دمای بالاتر بدن هنگام ملاقات بیمار مرتبط بود، درنظرگرفتن این مسئله در تجزیه‌و‌تحلیل‌ها روی تخمین میزان کاهش دمای بدن طی هر سال تأثیر نداشت.

یکی دیگر از توضیحات احتمالی کاهش تاریخی دمای بدن این است که به‌ علت دسترسی به وسایل گرمایشی و سرمایشی، بدن انسان اکنون نیازی ندارد برای تنظیم دمای درونی خود چندان تلاش کند. البته دمای بدن سیمانه‌ها بر اساس زمان سال و الگوی آب‌و‌هوایی تغییر می‌کند؛ اما آن‌ها از تکنولوژی پیشرفته‌ای برای تنظیم دمای بدن خود استفاده نمی‌کنند. با‌این‌حال، آن‌ها نسبت‌به گذشته دسترسی بیشتری به لباس و پتو دارند.

این موضوع که چرا دمای بدن انسان درحال کاهش است، سؤال بی‌جوابی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. علت هرچه باشد، پژوهشگران اثبات می‌کنند که دمای بدن در خارج از مناطقی مانند آمریکا و بریتانیا حتی در مناطق روستایی و گرمسیری با حداقل زیرساخت‌های بهداشت عمومی که در آن‌ها عفونت‌ها همچنان قاتلان اصلی مردم هستند، کمتر از ۳۷ درجه‌ی سانتی‌گراد است.

پژوهشگران مطالعه‌ی حاضر امیدوار هستند یافته‌های آن‌ها الهام‌بخش مطالعات بیشتر در مورد این موضوع شود که چگونه بهبود شرایط می‌تواند موجب کاهش دمای بدن شود. ازآن‌جایی که اندازه‌گیری دمای بدن ساده و سریع است، ممکن است روزی مشخص شود که دمای بدن، سنجه‌ای ساده ولی مفید مانند امید به زندگی است که بینش‌های جدیدی در مورد سلامت جمعیت فراهم می‌کند.