نگرانی دانشمندان درباره عفونت کووید ۱۹ در حیوانات
تصمیم اخیر دولت دانمارک برای کشتار میلیون‌ها مینک (از خانواده راسو) به خاطر نگرانی در مورد ویروس کرونا که عملا صنعت ملی مهمی را از بین برده، موجب جلب توجه دانشمندان و طرفداران محیط زیست به آسیب‌پذیری حیوانات در برابر ویروس عامل دنیاگیری کووید ۱۹ و پیامدهای عفونت حیوانات برای انسان شده است. احتمال نگران‌کننده‌تر این است که ویروس بتواند در حیوانات جهش پیدا کند و برای انسان مسری‌تر یا خطرناک‌تر شود. در دانمارک، ویروس از انسان به مینک و سپس دوباره به انسان منتقل شده و طی این فرایند، جهش پیدا کرده است.
به‌جز رویداد سرریز اولیه از گونه‌ای ناشناخته به انسان، مینک‌ها تنها حیواناتی هستند که ویروس کرونا را به انسان منتقل می‌کنند. حیوانات دیگری نظیر سگ و گربه نیز درنتیجه‌ی مواجهه با انسان آلوده شده‌اند؛ اما مورد شناخته‌شده‌ای از فردی که درنتیجه‌ی تماس با حیوانات خانگی به این ویروس دچار شده باشد، موجود نیست.
نسخه‌های ویروس که در مینک‌ها جهش پیدا کرده و به انسان سرایت کرده‌اند، نسبت به قبل مسری‌تر نیستند یا موجب بیماری شدیدتری در انسان نمی‌شوند. اما یکی از واریانت‌ها که تاکنون در ۱۲ نفر پیدا شده است، در آزمایش‌های آزمایشگاهی، پاسخ‌دهی کمتری در برابر آنتی‌بادی‌ها نشان می‌دهد. مقامات بهداشت دانمارک نگران بودند که کارآیی واکسن‌های درحال ساخت برای این واریانت کاهش پیدا کند و تصمیم گرفتند برای پیشگیری از انتشار آن، تمام اقدامات ممکن را انجام دهند. این اقدامات شامل کشتار تمامی مینک‌های این کشور و قرنطینه‌ی بخش شمالی کشور می‌شود که ویروس جهش‌یافته در آن پیدا شد. بریتانیا ورود مسافرانی که از کشور دانمارک می‌آیند و شهروند بریتانیا نیستند، ممنوع کرده است.
سازمان جهانی بهداشت و دانشمندان خارج از دانمارک گفته‌اند هنوز مدرکی مبنی بر اینکه واریانت مذکور روی واکسن‌ها اثری داشته باشد، پیدا نکرده‌اند. اگرچه آن‌ها از تصمیم دانمارک برای کشتن مینک‌ها انتقاد نکرده‌اند.
مینک‌ها تنها حیواناتی نیستند که می‌توانند به ویروس کرونا آلوده شوند. سگ، گربه، ببر، همستر، میمون، راسوی اهلی و موش‌های مهندسی‌شده ازنظر ژنتیک نیز آلوده شده‌اند. به نظر می‌رسد که سگ‌ها و گربه‌ها و نیز ببرها چندان از بیماری متاثر نشوند. حیوانات دیگری که در مطالعات آزمایشگاهی استفاده می‌شوند، پاسخ‌های متفاوتی نشان داده‌اند.
کارشناسان بهداشت عمومی نگران هستند که هرگونه‌ی دارای قابلیت عفونی شدن، بتواند به مخزنی تبدیل شود که به ویروس اجازه بدهد در هر زمانی مجددا ظاهر شود و انسان‌ها را آلوده کند. همان‌طور که در مینک‌ها نشان داده شده است، احتمال جهش ویروس در گونه‌های حیوانی دیگر وجود دارد. اگرچه به نظر می‌رسد بیشتر جهش‌ها بی‌ضرر باشند، این امکان وجود دارد که SARS-CoV-2 بتواند از راه نوترکیبی با ویروس کرونای دیگر، به ویروسی خطرناک‌تر تبدیل شود. کارشناسان حفاظت از محیط زیست همچنین در مورد تأثیر آن روی گونه‌های جانوری که هم‌اکنون دچار مشکل هستند، نگرانی دارند.
یکی از روش‌های مطالعه‌ی حساسیت گونه‌های جانوری، مطالعه‌ی ژنوم حیوانات و بررسی این مسئله بوده است که کدام یک از آن‌ها دارای توالی ژنتیکی کدکننده‌ی پروتئینی است که گیرنده‌ی ACE2 نامیده می‌شود و به ویروس کمک می‌کند به سلول میزبان متصل شود. در این راستا، گروهی از پژوهشگران ژنوم بیش از ۴۰۰ حیوان را بررسی کردند. گروه دیگری نیز مطالعه‌ی مشابهی روی نخستی‌ها انجام دادند که اغلب با ویروس‌های تنفسی انسانی عفونی می‌شوند.
آماندا دی ملین، انسان‌شناس دانشگاه کلگری و یکی از نویسندگان مقاله‌ی نخستی‌ها، می‌گوید: «یکی از فرضیات برای انجام این پژوهش آن بود که فکر می‌کردیم کَپی‌های بزرگ به علت رابطه‌ی ژنتیکی نزدیک با انسان ، در معرض خطر بالایی قرار دارند.» او و همکارانش می‌خواستند تمام نخستی‌های دیگر و خطر احتمالی آن‌ها را نیز بررسی کنند. این پژوهشگران علاوه بر بررسی ژنوم حیوانات، تعامل پروتئین اسپایک ویروس و گیرنده‌های متفاوت ACE2 را با مدل‌سازی کامپیوتری مورد مطالعه قرار دادند. یافته‌های دو مقاله یکدیگر را تقویت کردند و نشان دادند که میمون‌های دنیای قدیم و تمام کپی‌ها در معرض خطر قرار دارند. هر دو مقاله اوایل سال جاری به‌صورت پیش‌چاپ منتشر شد.
دکتر ملین و همکارانش به مسئولان پارک‌های طبیعی و باغ‌وحش‌ها در مورد خطر ناشی از ویروس کرونا هشدار داده‌اند. بسیاری از این مراکز محدودیت‌های تعامل انسان‌و نخستی‌ها را افزایش داده‌اند. زرین ماچاندا از دانشگاه تافتس که در اوگاندا رفتار شامپانزه‌ها را مطالعه می‌کند، می‌گوید پارک ملی کیباله به علت دنیاگیری اقدامات ایمنی را افزایش داده است. وی می‌گوید: «ما همیشه در مورد ویروس‌های تنفسی احتیاط می‌کنیم؛ زیرا چنین ویروس‌هایی علت اصلی مرگ شامپانزه‌ها در پارک ملی کیباله هستند. حتی سرماخوردگی انسانی غمی‌تواند کشنده باشد.»
تونی گلدبرگ، دامپزشکی از دانشگاه ویسکانسین و رئیس پروژه EcoHealth در کیباله، می‌گوید شاهد ویرانی ناشی از بیماری تنفسی در میان شامپانزه‌ها بوده است. شیوع مرگ‌باری که در این پارک در سال ۲۰۱۳ رخ داد، نتیجه‌ی راینوویروس انسانی نوع C بود که شایع‌ترین علت سرماخوردگی در جهان است. تا آن زمان، این ویروس هرگز در شامپانزه‌ها دیده نشده بود. دکتر گلدبرگ می‌گوید اتفاق بد این است که SARS-CoV-2 به مخزنی حیوانی منتقل شود و در آن بتواند دوباره ظهور کند. پژوهشگران دیگر به دنبال یافتن نشانه‌هایی از ویروس کرونا، در حال مطالعه‌ی گونه‌های جانوری مختلف از نهنگ بلوگا گرفته تا موش آهویی هستند.
کیت زاواتسکی، هماهنگ‌کننده نظارت بر حیوانات یک پروژه‌ی آزمایشی در مورد حیوانات خانگی و حیوانات دیگر در دانشکده دامپزشکی کامینگز در دانشگاه تافتس، می‌گوید: «تا به امروز، ۲۸۲ نمونه از حیوانات وحشی از ۲۲ گونه‌ی مختلف را آزمایش کرده‌ایم و هیچ‌یک از آن‌ها مثبت نبوده است.» آن‌ها همچنین ۵۳۸ حیوان خانگی از جمله حیوانات خانواده‌های دارای افراد مبتلا به کووید ۱۹ را آزمایش کردند و هیچ‌یک از آن‌ها دارای نشانه‌های ویروس فعال نبود.
دکتر زاواتسکی می‌گوید آزمایشگاه همچنین آزمایش خون برای آنتی‌بادی انجام داد که نشان‌دهنده‌ی مواجهه با ویروس است و آنتی‌بادی‌هایی پیدا کرد. به نظر می‌رسد حیوانات خانگی دچار عفونت می‌شوند اما بیمار نمی‌شوند یا ویروس را منتقل نمی‌کنند.
تاکنون، مینک‌ها در دانمارک تنها مورد شناخته‌شده از عفونی شدن حیوان به‌وسیله‌ی ویروس و سپس جهش پیدا کردن و انتقال مجدد آن به انسان هستند. اِما هودکرافت از دانشگاه بازل سوئیس، نسخه‌های جهش‌یافته‌ی مختلف از ویروس کرونا را که در اروپا منتشر شده است، دنبال می‌کند و اطلاعات علمی منتشرشده به‌وسیله‌ی مقامات بهداشت دانمارک را بررسی کرده است. وی تصمیم دولت برای اقدام سریع در این مورد و ازبین‌بردن مینک‌ها را تحسین می‌کند و می‌گوید: «بسیاری از کشورها قبل از اقدام تردید می‌کنند و منتظر می‌مانند که این امر می‌تواند در رویارویی با SARS-CoV-2 ویران‌گر باشد.»
نظرات