قرنطینه چگونه بر حافظه تأثیر می‌گذارد؟

اگر در طول دوران قرنطینه یادآوری ارسال ایمیل به شخصی برایتان دشوار است یا کلمه‌ی مدنظر را به‌خاطر نمی‌آورید یا فراموش می‌کنید شیر بخرید، تنها نیستید. البته هنوز داده‌ها کامل نیستند و برای مقایسه‌ی مهارت‌های حافظه قبل و پس از دنیاگیری کووید ۱۹ زود است؛ اما براساس پژوش انجمن آلزایمر، نیمی از افراد زوال حافظه‌ی اطرافیانشان را در طول دوران قرنطینه گزارش کردند.

محدودیت‌های فاصله‌گذاری اجتماعی و در برخی مواقع ممنوعیت بازدید برای چند ماه می‌تواند بر حافظه‌ی افراد تأثیر بگذارد. در دانشگاه ایرواین کالیفرنیا، پژوهشی درباره‌ی چگونگی تأثیر قرنطینه بر حافظه‌ی افراد آغاز شده است. براساس ‌گزارش‌‌ها، حتی برخی از افراد با حافظه‌ی قوی دچار مشکلات حافظه شدند که نکاتی مثل خرید بلیت سینما درحدود ۲۰ سال پیش را به‌یاد می‌آورند.

البته حافظه انواع مختلفی دارد و فراموشی فهرست خرید با فراموشی نام افراد یا مثلا کار انجام‌شده در چند روز گذشته متفاوت است؛ اما پژوهش‌های جدید به تأثیر محیط بسته بر حافظه پرداخته‌اند. واضح‌ترین معیار انزوا یا زندگی ایزوله است. نبود ارتباط اجتماعی می‌تواند تأثیری منفی بر مغز بگذارد و این اثر بر افرادی شدیدتر است که با مشکلات حافظه دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

البته تمام افراد در طول دنیاگیری احساس تنهایی نمی‌کنند و براساس برخی پژوهش‌ها، شدت تنهایی به‌مرور‌زمان یکنواخت می‌شود. حتی اگر احساس تنهایی نکنید، بازهم با افراد کمتری درمقایسه‌با حد معمول در ارتباط خواهید بود و مکالمه‌های محل کار یا هم‌صحبتی با افراد دیگر و فرصت بازگو‌کردن روایت‌های خود را از دست خواهید داد.

با تکرار داستان‌ها می‌توانید حافظه‌ی خود را تقویت کنید؛ اما باتوجه‌به نبود روابط اجتماعی، ضعف در عملکرد حافظه هم عجیب نیست. با لغو مراسم تعطیلات، تعویق مراسم ازدواج، لغو کنسرت‌ها و برگزاری رویدادهای ورزشی بدون تماشاگر، فرصت مکالمه و گفت‌وگو هم کمتر می‌شود

روابط اجتماعی آنلاین می‌توانند تا اندازه‌ای اثر انزوا را خنثی کنند؛ اما معمولا در پلتفرم‌های اجتماعی باید داستانی را تعریف کنید که ارزش روایت داشته باشد و به‌ندرت می‌توانید از مسائل رایج و معمولی صحبت کنید. بااین‌حال، مشکل اصلی صرفا نبود روابط اجتماعی نیست و بسیاری از افراد از حس اضطراب خود در دوران قرنطینه می‌گویند.

دیسی فنکورت، روان‌شناس زیستی دانشگاه کالج لندن و همکارانش پژوهشی درباره‌ی احساس مردم بریتانیا در طول دنیاگیری کرونا آغاز کردند. با اینکه سطح اضطراب از آغاز دوران قرنطینه به اوج خود رسید و سپس به‌تدریج کاش یافت، سطح میانگین اضطراب بازهم از زمان‌های معمولی بیشتر بود. اضطراب در افراد جوان، افرادی که تنها یا با کودکان زندگی می‌کنند، افراد کم‌درآمد و ساکنان نواحی شهری بیشتر بود.

براساس گزارش اداره‌ی آمار ملی بریتانیا، نرخ افسردگی در طول دنیاگیری کرونا دوبرابر شده است و اضطراب و افسردگی هر دو بر حافظه تأثیر می‌گذارند. نگرانی‌ها حافظه را اشغال می‌کنند؛ درنتیجه ظرفیت کمتری برای به‌خاطر‌سپردن فهرست‌های خرید یا کارهای دیگر باقی می‌ماند.

ناگفته نماند نبود سرنخ برای کمک به حافظه وضعیت را سخت‌تر می‌کند. اگر بیرون از خانه کار کنید، با تغییر چشم‌اندازهای مسیر و وقفه‌ها، نقاط زمانی‌ای برای هماهنگی حافظه ایجاد می‌شوند؛ اما وقتی در خانه کار کنید، هر جلسه‌ی آنلاین مشابه جلسه‌ی آنلاین قبلی خواهد بود؛ زیرا معمولا در همان موقعیت و درمقابل همان صفحه‌‌نمایش می‌نشینید و برچسب‌های کمتری برای تفکیک اتفاق‌ها در حافظه ایجاد می‌شوند. کاترین لاودی، استاد علوم عصبی شناختی در دانشگاه وستمینیستر می‌گوید:

تلاش برای یادآوری اتفاقات رخ‌داده آن هم در‌حالی‌که تمایز و تفاوت اندکی بین روزها وجود دارد، مانند تلاش برای پیانو‌زدن است، وقتی هیچ دکمه‌ی سیاهی روی پیانو وجود نداشته باشد.

علاوه‌بر‌اینکه روزها با یکدیگر ادغام می‌شوند، کارهای روزانه هم یکسان هستند. در اداره ممکن است از اتاقی عبور کنید که قبلا در آن جلسه داشتید و ناگهان به‌یاد بیاورید که باید ایمیلی برای شخصی ارسال کنید. این در حالی است که در خانه هیچ سرنخی برای کمک به یادآوری کارهای مختلف وجود ندارد؛ زیرا تمام بخش‌های حافظه برابر با نشستن مقابل با کامپیوتر برچسب‌گذاری می‌شوند. در محیط کار دقیقا محل گفت‌وگوی خود را به‌یاد می‌آورید و بدین‌ترتیب، سرنخی برای یادآوری کارها پیدا می‌کنید.

علاوه‌براین، مشکل خستگی وجود دارد. جلسه‌های Zoom خسته‌کننده هستند و کارها از خانه دشوارتر و تعطیلات هم لغو می‌شوند. اضطراب درباره‌ی دنیاگیری می‌تواند خواب را هم مختل کند؛ درنتیجه با وجود ترکیب خستگی، اضطراب، نبود سرنخ‌ها و تعامل اجتماعی کمتر، ضعیف‌شدن حافظه عجیب نیست. لاودی معتقد است معیار دیگری هم در این مسئله مؤثر است: گذران وقت در موقعیت‌های جغرافیایی مختلف.

به‌محض اینکه از خانه خارج می‌شوید، به محیط اطراف خود دقت می‌کنید. صرف‌نظر از اینکه راه شما از جنگل یا اطراف شهر بگذرد، در این مواقع ناحیه‌‌ای از مغز به‌نام هیپوکامپوس فعال می‌شود. باید هیپوکامپوس خود را درگیر کنید تا اطلاعات جدید را به‌یاد بیاورید. به‌گفته‌ی اِما نرونیک بوهولت، دانشمند اعصاب در دانشگاه مک‌گیل کانادا، اگر افراد بیشتر وقت خود را در محیطی محصور بگذرانند با افزایش سن استفاده‌ی آن‌ها از هیپوکامپوس هم کاهش می‌یابد.

حتی رانندگانی که برای پیداکردن مسیر به سیستم‌های هدایت خودکار و ماهواره‌ای وابسته هستند، حافظه‌ی فضایی ضعیف‌تری دارند و این حافظه به‌شدت به هیپوکامپوس وابسته است. اگر به‌علت دنیاگیری کرونا، مدت زیادی در خانه سپری کرده باشید، ممکن است قسمت تحریک برای مسیریابی را از دست داده باشید.

خبر خوشحال‌کننده این است که می‌توان تمام مشکلات یادشده را حل کرد. پیاده‌روی به‌ویژه در خیابان‌های ناآشنا، توجه مغز شما را افزایش می‌دهد. حتی نوع حرکت هم تفاوت ایجاد می‌کند. آیا برای هر جلسه پشت یک میز می‌نشینید؟ اگر تماس تلفنی برقرار می‌کنید، می‌توانید حین صحبت راه بروید.

حتی می‌توانید خاطرات روزانه‌ی خود را بنویسید. شاید اتفاق جذاب و متفاوتی رخ ندهد؛ اما وقتی روزی به آن برگردید، برایتان جذاب خواهد بود. با این کار می‌توانید به حافظه‌ی خود در طول دنیاگیری کمک کنید. اگر هم کارهای خود را فراموش می‌کنید، فهرستی از آن‌ها تهیه و برای این کارها در تلفن هوشمند خود زنگ هشدار تنظیم کنید.

همچنین، می‌توانید از قدرت تخیل خود هم استفاده کنید. اگر می‌خواهید خرید شیر و نان و تخم مرغ را به‌خاطر داشته باشید، خود را درمقابل قفسه‌های ضروری فروشگاه واقعی می‌توانید تصور کنید. وقتی به آنجا برسید، این سفر خرید دوباره در ذهن شما یادآوری می‌شود و فهرست خرید خود را به‌خاطر می‌آورید.